26.7.24 ....Levenlang ‚klötert' dat

Troopsche Nacht, dörtigst Bortsdag in' t Dörp mit luud Musik, goot slapen heff ik nich, un vunmorgen föhl ik mi so'n beten ‚klöterig'. — Klöterig! Wo lang heff ik dat Woort nich mehr höört oder bruukt? Worüm fallt mi dat nu jüst in?

As heel lütt Deern harr ik en Klöter, so'n sülvern Ei mit mien Naam dorup un en lütten witten Ring to'n Fastholen. Jichtenswat klöter dor binnen. — Later hett Oma vertellt, dat de Ring en Deel vun'n Goosschlund weer. 1950 mag dat woll ween hebben.

Ut de Winneln rut güng dat denn to'n Klötern op den lütten Klöterpott. ‚Pipi maakt' heff ik nie nich — to Huus as Kind heff ik ‚klötert', un inne School ‚musste ich mal'.

Later klöter dat in mien Spoorpott. Wenn Besöök keem, Opa Marktgeld spendeer oder ik wat an den Plünnenkeerl verköpen dröff. "Knaken, olet Iesen, Lumpen un Papeer!"

Ut'n Goorn keem ik faken klöternatt. Schietwedder weer ja allerbest to'n Buttjern. — Wenn uns Wittneihersche na en Dag an de Neihmaschien in uns Wahnstuuv na Huus güng, jank Oma: "Wat is dat blots för'n ole Klöterliese!" Se harr wedder in enen Gang vertellt un schafutert.

Mien Fründin ehr Mama kaak meist ‚Rode Deern' to'n Nadisch: Klötermelk mit Zucker un rode Schelatine.

Buten is dat bruttig hitt. Veel doon will ik hüüt nich mehr. Beten Klöterkraam an'n Schrievdisch un de Kökenschuuvlaad mit all den Klöterkraam dor binnen wull ik al jümmers mal oprümen.
De ‚histoorschen' Spillwarken, de uns dat Wedder nu faken bescheert, maakt mi männichmal melanklöterig.
Un wenn ik mal wedder in mien Spieskamer stah un nich weet, wat ik dor wull, denn bün ik bang, wat ik villicht al bregenklöterig warr.

8.8.23 ....Tüdelkram

‚Tüdeln' is een vun mien leefsten Wöör in't Plattdüütsche. Dat warrt aver üm un bi Bremen ok in't Hoochdüütsche faken bruukt.

"Ik tüder al mal de Sleuf för di af!"

"Hest di al antüdelt?" heet soveel as: "Hest di al antrocken?"
"Wo hest du di denn hüüt antüdelt?" meent: "Dien Kledaasch gefallt mi nich."
Un för "Hest di al wedder een antüdelt?" kannst ok seggen: "Büst al wedder duun?"

Nu geiht't ahn Översetten wieder. Ik glööv, dat slumpt!

• De Sleufen vun Geschenkpackens tüdel ik af un denn warrt se plätt.
• Bi't Knütten inne School: "Fru B., ik heff mien Strump vertüdelt, köönt Se mi dat woll wedder hentüdeln?"
• Wenn di bi't Neihen wat vertüdelt, muttst allens wedder optüdeln.
• In't Internet kannst massig Tiet vertüdeln. Un wenn du mal nix nich so richtig to Stann kregen hest, hest woll to veel rumtüdelt.
  Wenn di dat faken so geiht, büst 'n Tüdelmoors.
• Dat Goorn in'n Neihkorf, de Fadens un Bänner in de Pulterschuuvlaad in't Kökenschapp, de Waterslauch in'n Goorn, de Kavelaasch för dien elektrisch Gedööns un all dien annern Tüdelbänner sünd jümmers jüst vertüdelt, wenn du gau mal wat bruken deist.
• Buten is dat koolt — tüdel di man noch'n Schal üm.
  Güstern weer dat Wedder so wat vun unbestännig. Ik heff mi dreemal ümtüddelt.
• Dat Tau vun't Boot muttst du orntlich üm den Pahl ümto tüdeln. Anners ritt sik dat los.

  Och, so'n beten Tüdelüt maakt den Hoot doch eerst flott!

• Vertüdeln kannst Tiet, aver ok den Slötel för dien Huusdöör. Dorüm is dat goot, wenn een so'n beten op di oppasst, wenn du eens tüdelig warrst.
• Schöön is dat ok, wenn di mal een so'n beten betüdelt. Denn bruukst di üm rein gor nix to scheren.

Un dit gefallt mi allerbest:
Hest du Fru M. sehn? De harr ja woll reinweg 'n beten veel Tüdelüt op ehren Hoot!

Dit is keen wetenschaplich Afhanneln, man blots en Sammelsuus ut mien missingsch Platt. Ik wörr mi freuen, wenn een dor noch wat bistüern künn.

20.6.23 ....Dat Stickmusterdauk

Klick up tau'n Vergröttern!

31.12.22 ....Dei Mählbüdel

Mählbüdel, dat is wull wohr,
keem dreimål up den Disch in't Johr:
einmål schwatt un tweimål witt
un nie nich geef't Igittegitt;
mächtig däd sik jeder sputen,
dei wat hemm' wull von denn Kluten.
Keem hei ut dat Klümpdauk rut,
wier dat mit dat Täuwen ut,
doch up den Hierd gliek näbenan
bråden Rüters inne Pann,
un wenn sei up dat Fett denn schwäben,
ward dortau noch Sirop gäben,
n' Drupen Ätig noch as Tipp,
un fardig is dei säute Stipp.
Mudder säd, "Nu büst du dran",
un Vadder schnäd den Klümp denn an.
Hei låwt uns Mudder weit wie dull,
dei Klümp is so, as hei em wull.
Üm disse Tiet nich tau vergäten,
geef dat hüt Mählbüddel-Äten;
wat hett hei gaut mien Kinner schmeckt,
dat's sik dei Fingers nå em leckt!

31.12.22 ....Rummelpottlopen

Düt is de Tied för den olen Bruuk vun't Rummelpottlopen. Hier en Leedtext, den de Kinner to Silvester dorto sungen hebbt:

Rummel, Rummel, Roken
Rummel, Rummel, Roken,
giv mi'n Appelkooken,
loot mi nich to lange stohn,
denn ik mutt noch wieder gohn.
Een Hus wieder
wohnt de Snieder,
Een Hus achter
wohnt de Slachter,
Een Hus wiederan
wohnt de Wiehnachtsmann.
Rummel, Rummel, Rusch,
dat Nijahr sitt in'n Busch.
Giv mi 'n lütjen Appelkooken
oder eene Wust.
Is de Wust to kleen,
givst mi twee för een.

2.4.22 ....Veel hefft se mi vertellt — wenig verkloort

Wenn du Zuckerwörpels op de Finsterbank leggst, bringt de Aadboor di en lütt Süster oder Broder.
Wenn du blanke Steveln vör de Döör stellst, bringt de Nikolaus di Söötkraam.
Dat mit de lütt Süster hett blots een Mal slumpt, man dat mit den Söötkraam alle Johren wedder.

Wenn du dien Töller leddig maakst, schient annerndaags de Sünn.
Mal weer dat so un mal ok nich.

Schöh dröffst nich op'n Disch stellen! Solt dröffst nich verschüdden! Dat gifft Elend.
Ik heff keen Elend nie nich beleevt, man Schöh op'n Disch gifft dat ok bi mi gar nich.
Dat Solt eens düer as Gold weer, heff ik in'e School lehrt.

Wenn du Water drinkst, kriegst Lüüs in'n Buuk. Mit Water na Karsberen geiht di dat slecht.
Hüüt weet ik, dat dat Water ut'n Soot nich jümmers rein weer. Seggt warrt dat aver ok noch, as dat Water all lang nich mehr ut de Pump man ut en Rohr keem.

Wenn de Eer nich mehr an'n Spaden backt, kannst buddeln. Un wenn de ‚Versieht sik' (Forsythien) blöht, kannst de Rosen snieden.
Mit düsse Raatslääg kaam ik siet 45 Johren in mien Goorn op't best kloor.

Sand schüert den Maag.
Dorüm bruuk ik de nie'n Wuddeln un de Erdberen nich waschen un kunn ok mal en Appel oder Botterbrot ‚op de Hand' in'n Goorn eten.
"Vor dem Essen Händewaschen nicht vergessen!" keem later. Un de "Vossbandwörm" kemen denn veel later.

Wenn de Kuckuck röppt, kannst de rökert Schinken ansnieden, un wenn du denn noch Geld in de Tasch hest, hest dat ganze Johr noch wat.
Dor is wat dran. Wenn een in't Vörjohr noch Geld hett, kann he Saat un Broot köpen. Dat Vörjohr weer ja mal de leegste Tiet bi de Buern.
So as mien Oma heff ik dorüm denn ok jümmers en beten Geld in'e Tasch. Un wenn ik den Kuckuck höör, kööp ik Schinken un kaak nie'e Kantüffeln mit Petersillsooß.

Dat de Kuckuckskinner kene lütten Piepmätz sünd, heff ik denn jichtenswann ok mal markt.

13.3.22 ....Seip in'n Linnenschapp

Wenn Seip mal ut'n Westen keem,
Uns Mudder dei bisied denn nähm,
Un läd sei låters mank dat Linnen
Un künn's oft nich wedder finnen,
Sülfst wenn noch dei Seipenduft
As Rükel schwäwte inne Luft.

Dat Linnenschapp ut Größing's Tieden
Süll dat Wäscheschapp wull blieben;
Flass, dei einst tau Linnen spunnen,
Hett Ersatz dörch Kattuun funnen,
Dei sik leet noch bäder wäben
Tau Däuker för't komodig Läben,
Un Größing däd ok dorup wedden:
Dei leeten sik ok bäder pletten.

Un denn geef dat Johr för Johr
Ümmer mihr as Meterwor:
Damast, dei ut Damaskus keem
Man ganz giern as Dischdauk nähm,
Bettbetoch, Paradekissen
Wull man ut Satäng nich missen.
Ok Linong wür sihr oft nåhmen,
As dei wier in'n Hannel kåmen.

In't Linnenschapp lech all dei Pracht,
Dauk an Dauk för Dach un Nacht,
Stapelwies wiern sei tau finnen
Ut Kattun un handwäwt Linnen
Un dormank, dor lech taun Glück
Ut't Westpaket dat Seipenstück.

Un stünn Größing denn dorvör
Un måkte up dei Schappendör,
Denn schwäwte fiener Seipenduft
Dörch dei kolle Zimmerluft.
Taun annern harr dei Seip denn Zweck
Un wier Fladdermottenschreck,
Dei Mott, sei rükt dei Seip nich giern
Un höllt sik vonne Wäsche fiern.

Hüt måkt uns Reklame wohr,
dat Seip is doch taun Waschen dor
un man sall Lavennelkissen
in sien Wäscheschapp nich missen
un Sannelholt, von dat man wiet,
dat dat ewig rüken deit.

19.12.21 ....Rullerkes

Dat Personaal van de Muppets-Show is ganz verrückt na Rullerkes!

So'n Waffeliesen mit Stil höört eenfach dorto!

Rullerkes sünd dünne Waffeln, de wi in Oostfreesland sünnerlich to Niejohr backt. Hier links sühst mien Waffeliesen, dat en Oostfresenwappen in de Waffel präägt — sowat mutt schon sien. De Rullerkes mööt direkt ut dat Waffeliesen hitt oprullt warrn un sünd so lecker, as se duften doot (in den Deeg kaamt Kardamom un Anis). Erinnern warrt wach an Gäste un Besöök; mien Papa hett dormalen de Rullerkes akribisch op de Heizung leggt, dat se schöön kross bleven — se dröfft nich to week warrn. Mien Mama hett em denn jümmers maken laten, den ganzen Vörmeddag, dor weer he in sien Element.

Thomas Seemann

Wi hebbt de Spitztütenwaffeln "Neejörkers" nöömt un elkereen wuss, wat dormit meent wee ... Een Twintich-Liter-Melkbum wee jümmers vull mit Neejörkers, wenn us Moder de Deech dör de Neejörker-Paan stüürt harr — dat "Rullen" över d' "Spitzhollt", dat wee denn jümmers de Kinnerpaart in de Wienachtsbakkstuuv ... Ikk hevv vandoach noch (goode) Buukpien van toveel Neejörkers verkasematukkeln, wenneer ikk blods dran denken do ...

Ewald Eden

21.10.21 ....Wo sünd all de Aale hen?

Aale rökern in'n Sommer

Dat Angeln op Aal bringt nu in'n Harvst heel veel — nich dat ik dorop ut bün, ik bün froh, wenn ik avends 2 bet 3 Aale heff. Mehr mutt ik nich hebben. Kannst ok sammeln un later rökern.

As Jung harr ik dat nienich glöövt, wenn mi een seggt harr: Dat gifft wohrschienlich mal keen Aale mehr. Dor harr ik dormalen över lacht. Dormalen güngen wi jümmers mit'n ganzen Koppel Frünnen los, kort na't Avendbroot. Toppköder för Aal weer al jümmers de Worm — för de gröttern Aale ok mal de Köderfisch. Wenn de Sünn langsam verswünn, denn güng dat los — avers fraag nich wie! Mehrstens an 2 orr 3 Angeln togliek, dor weerst överfordert — de annern packen mit an, wenn se kunnen, harrn avers ok all Hannen vull to doon. In'n Sommer weer de Hööfdtied so de Ulenflucht, Klock teihn ümto; mennigmaal ok nachts Klock een, je nadem, mennigmaal de ganze Nacht dör — gigantisch, wat wi dormalen füngen!

Mit grote Emmers vull Aale keem ik in de Morgenstünnen na Huus, un mien Kater schuul denn al, wat dor för em bi affalln wöör. Verhungert is he nienich.

Hüüt heff ik keen Kater mehr, sünnern en Hund, en lütt Tiff. Maya hett nich so'n Vermaak an Fisch. Man ik — ik wüss doch geern, woneem de Aale hen sünd?

12.10.21 ....Wohen mit den Körbs?

Düt hier rechts is mien Grootvadder Theo, so üm de Midd vun de 1980er Johr, denk ik. Un vör em in de Schuufkoor, dat is de Geele Zentner. So heet de Körbs, hefft se mi vertellt.

Un nu heff ik sülven so een aarnt. Nee, en Zentner is dat nich, sünd bloots 31 kg, aver liekers. En ganzen Vörmeddag bün ik an't Snieden, Breken, Schälen. De Körbs warrt porschoonswies afwagen un inlagert.

Un wat do ik nu mit all den Körbs?

Dorför heff ik dat Rezept för düsse superleckeren Körbsbrote arvt. Dat hett villicht ok Opa Theo mit sienen Körbs maakt — ok wenn he keen Ünnerstütten vun Kermit den Pogg harr:

Körbsbrot (langt för 2 Stück):

750 g Körbsmasse
1 kg Mehl
1 Hefewürfel
1 Teelöpel Zucker
................
125 g Zucker
80 g Margarine
1 Prise Solt

• Körbs kaken un koolt stellen
• Hefe inwieken
• Mehl / Hefe kneten
• 15 Minuten gahn laten
• Zucker, Margarine, Solt dorto
• 50 Minuten gahn laten
• Af in'n Aven för 50 Minuten bi 200°C

Dat beten Arbeit lohnt sik! Smeckt good mit Botter orr Marmelaad.

24.5.21 ...Dei Dwarg up den Barg

Dei hööchstlägene Lüchtturm in Düütschland steiht bi uns anne Ostseeküst in Mäkelbörg-Vörpommern. Hei is an'n hööchsten lägen, aver hei sülvst is nich hooch: Mit bloots ein Turmhööch von 20,8 m is hei ein von dei lüttsten in Düütschland. Hei steiht in'n Häger Uurt westlich von Kühlungsborn, upp dei Buuk-Spitz bi den Uurt Bastorf. Dei genaue Koordinaten sünd 54° 7' 55'' Nuurd un 11° 41' 37'' Oost inn Schnittpunkt von einen Breidenkreis un einen Längenkreis (so nöömt ein dat, nich as dei Medien ümmer seggen "Breidengrad" usw.)

Süht hei nich as ein Dwarg mit rode Zippelmütz ut? Dit schöne Bild hett Lolame bi Pixabay bereitstellt

1876 lött dei Reichsregierung dissen Buu entstahn, üm vör ein grote Sandbank vör dei Küst bi Darßer Uurt tau warnen. Dorbi hemm sei ein beten Geld spaart, indem dat sei dei hohe Endmoräne nütt hemm, dei dor verlöppt. Dei Lüchtturm kunn denn ja lütter sien! Wieldat dei Barg, up den hei steiht, knapp 79 m hooch is, is dat Lüchtfüer vun dissen Dwarg-Lüchtturm taugliek dat hööchst lägene: dat lücht up 95,3 m Hööcht. Alle 45 Sekunden giwwt hei 4 Blinks aww, dei uut sien Füerhööch 25 Seemeilen (40,23 km) wiet tau seihn sünd. 145 Johr is dei Bubeginn nu her, un siet dei Tied deit dei lütte Turm dor nu sienen Deinst!

Bi ein Beseuk künnen wi von dei Plattform bi gaude Sicht dei Süüdspitz vun Falster mit Gedser (ca.40 km) un natürlich ook dei Hochhüüs in Lütten Klein seihn.

7.2.21 ...De Beddler, de mal platt snacken dee

Beddelmann (Sülvstbildnis Rembrandt)

Klaus, de dat reinste Jorker Platt snackt, föhrt eenmal na Hamborg. Op de Footgängerzoon höört he en Beddler schregen as een Deert, de ok Klaus mit sien rechte Hand winkt. Denn den Beddler sien linke Hand is starr as een Brett. Man Klaus leest ok, wat de Beddler schreven hett: "Ich bin obdachlos, kann nicht reden und bitte um eine Spende."

Dat maakt Klaus benaut un he gifft den Beddler en beten Geld in den sien Tostand. Op de Fraag, of he den Beddler fotografeeren dörv, nickt de, un so maakt he ok dat.
He kummt denn na Huus trüch na Jork und fröögt, of een vun sein Koppel düssen Beddler kennen deit. As Klaus dat Foto Thies wiest, den he en beten kennt, antert de: "Jo, dat is Bernd, de ok as wi dat reinste Jorker Platt snacken dee. He hett man een Slaganfall kregen un dorna kunn he nich mehr snacken. So hebbt wi em utstött un nu deit he in Hamborg beddeln."

13.12.20 ...An'n drütten Advent

Dat weer nu in en poor Daag Wiehnachten. Dat Fest stünn vör de Döör. Mien Hölp wünsch mi enen schönen dritten Advent. Wat sull dor anners ween as de Johrn vörher. Ik weer to dat Wiehnachtsfest all eenige Johrn alleen. De Kinner weern groot un in de wiede Welt trocken. Bloots üm dat Wiehnachtsfest mit ehr Modder to verleven, weer de Anreis to groot. So wöör ik wedder eenmal de Fierdaag alleen verleven. De Haupsaak weer, ik bleev gesund.

An Moorn vun den dritten Advent güng mi dat gor nich so goot. Ich harr Buukpien un dach: "Legg di man wat up dien Sofa!" Dor pingel dat an de Huusdöör, un se woor al opslaten. Dat kunn also bloots mien Naver sien, denn de harr en Slötel för de Döör. "Du harrst güstern doch so kole Hannen un dor heff ik in't Finster düsse warmen Hannschen sehn! Ik glööv, dat is wat för di."
Wat heff ik mi freut. Dat weer ja meist so as Wiehnachten!

An'n Karpendiek

Neegsten Dag bin ik glieks an den Karpendiek föhrt. In de Nacht harr dat düchtig froren. De Diek harr en dünne Iesschicht kregen. Minningst 20 Möwen stünnen up de Iesschicht. Dat Ies glitzer un spegel de Möwen. Wat weer dat een Freud! Un mien Hannen weern noch warm! Dor harr doch de Wiehnachtsmann an mi dacht. Glieks müss ik an dat Gedicht dinken: "Der See hat eine Haut bekommen..."

Nu weer dat för mi noch en ganz besünnern drütten Advent worrn!

22.10.20 ...Rökerfisch

As jung Kierls up dat Eiland mussen wi joa in de laang Sömmerdoagen sehn, wu wi de Oabendstünn’ns in Stükken kreegen. Allto stuur is us dat nie nich fulln. Wenn de een ut use Kring niks wuß, denn full een annern in, wat wi verhakkstükken kunnen. Laangwiel wussen wi gannich, wo dat schrääven wuur.

Bevöör dat denn Tied wuur, in d’ Nüst to klautern, leeten wi aal wat wi so up d’ Liist brocht harn, bi use Frünnd Benti ovzakken. Bent har van sien Oal de Tankstäe an d’ Hoaben övernoahmen — man kann ok woll särgen, he har een Goldgruuv arft. Dat is hüm oaber ni in de Kopp stäägen. He bleev jümmers so as wi, de wi meest niks harn as us Tüch an d’ Liev.

Aal poar Doach de Bent in de Oabendstünnens rökern. Dor har he een Schlach van wäch. Smoortoal un Seetung kunn‘n wi us joa nich leisten — dat wee för us veelsto düür. Oaber dat de ok heel nich nödich.

Eenmoal in d’ Wääk keemen de Hollanders un leeten hör Fanggood up Nördernee. Wat van de Fischken nich grood genuch wee, dat kreech Bent upto. Dat wee denn vöör us. Wenn he de Bifang denn rökert har, kreegen wi ‘n Butt ov ‘n lütten Stint woll vöör ‘n Groschke. Dat kunn dat bi us denn noch nett lieden.

Bit wi denn noa een heeten Sömmerdach bi Benti tosoamen seeten. Wi harn de Dach mit aal Jungs ‘n bäten Glükk hat un düchdich Schlikkergeld krägen. Nu kunn dat wat lieden. De Hollanders ween jüüst dor wäst. De Rökerschkapp hung vull.

Een van us har een grandiosen Idee: Rökerfischk äten — well an meesten dorvan äten kunn, de wee de Boas. Dree Beer harn wi ok all up, un so wee dor keen een, de wat dortägen har.

Nu gung dat los — de Rökerschapp open un de waarme Butt leep dör us Halsgatt as niks Goods. Wi hevvt us aal niks doahn — so bi dartich Stükk wee Fieroabend. Mehr wull eefach nich andoal.

Dat wee oaber ok vöör lange Joahren mien letzten Rökerfisch. Twee Doach is us heele Drufel Jungs nich van d’ Dönnerbalken rünnerkoamen.

7.4.20 ...Drei Daoge vör Ostern

Tau dei Stillkenwäken hört bi us: Greundönnerdag, Stillken Freidag un Ostersaoterdag. Fräuher wüdden disse Fastendaoge strankiel inholl'n. So uck inne Familje van den Spargelhoff van Elfriede. Sei kaokte för dei Lüe ut Rumänien mit. An'n Greundönnerdag un up Stillkenfreidag geew dat för aale bloß Pannkauken un Reuher- off Speegeleier un Braottüwwelken. Aower Drago wull partout Fleisk häbben.
"Nee, nee", sä Elfriede strankiel. "Fleisk giff dat hier dei lessden drei Daoge vor Ostern nich. Dat is hier aaltied so wän."
"Aower ick häbb so 'n Schmacht up Fleisk."
"Nee, do ännert sick nicks anne."
"Ick häbb doch gor kien Glowen."
Do sägg sien Näbenmann stracks tau Elfriede: "Frau Elfriede, du weißt doch, Jesus hat am Gründonnerstag abends zusammen mit seinen Jüngern auch noch Lamm gegessen."
"Dat is woll wohr. Aower wo häff üm dat an annern Dag uck gaohn!", geew Elfriede schnippks trügge.

Dei Kerls gnifflachterten sick gägensietig tau. "Aower nao drei Daoge was Jesus wedder lebendig. Dat staiht ganz klor inne Bibel", köm dat van Pavel. Elfriede backte ehre Pannkaukens wieter un mök Reuhereier fardig. An'n Dischke was dat ünnerdes still worn, bäten dicke Luft. Nao 'ne Tied draihde Elfriede sick ümme:
"Aower dei eiersten an Graff van Jesus wassen bloß Fraulüe, nämlick: Maria ut Magdala, Maria, dei Mamm van Jakobus un Salome. Sei häbbt dat an eiersten hört, dat Jesus nich mehr dor was un läwde ", sä sei stolt. "Un worümme wassen dat woll bloß Fraulüe?", haokte sei noch nao.
"Dat is doch klor", settde Pavel nao. "Dat häff us Herrgott bloß taulaoten, weil dei Naohricht so an dröcksten ünnere Lüe köm."

Na so ein Frechheit gifft dat eerst recht bloots Reuherei!

7.12.19 ...Peikschläden

Dat is Hilligabend. Ik sitt an mienen Schriefdisch un kiek op dat placke Land. Normal güng ik angeln. Ja, bet Bescherung is! Natürlich maken wi beiden nich miehr so veel vun de Bescherung. Avers statts Ies un Snee hebbt wi Regen, Storm un 12 Graden Warmte. Ik kann mi an sonnen Hilligabend in mien Jugendtied nich erinnern.

Mien Groodvader hett uns in den Winter 45/46 ut so ole russische Munischoonskisten Schläden baut, damit wi beten op dat Ies schliddern künnen. Wi harrn ja na dat Verdrieven nix. Gott sei Dank en Dack över'n Kopp bi minus 22 Grad. Unsen Opa hett in'nen Forkensteel so enen dicken Nogel rinhaut, nu kunnst peiken. Herrlich op dat blanke Ies in de taufrorenen Tollensenwischen! Bald hebben wi ok alle Schlittschau hatt. Ik heff mien hüüt noch.

Mien ole Striedschauh to'n Ünnerschnalln

Nee, et wiern äwer ok noch etliche vun de Flüchtlingen in Klempenow, de keinein in'n Westen harrn. De harrn natürlich man bloß "een Peikschlitten". As ik sä, Schreiner Arthur Haak tümmerte nich blot Sargen tausamen, hei har ok en lütt Hultgatter un hei tischlerte ok Peikschläden. Sei kosteten fief DDR-Mark. Bi uns in'ne Smä kostete dat Beslagen denn ok noch 2 Mark. Ik heff sei beslaan, dorüm weit ik dat vandag noch. Acht Millimeter Rundiesen käm op de Kufen. 52 Zentimeter lange Stücken worrn afsneden. Vörn un achtern op den Amboss so 4 Zentimeter utsmäädt un jeweils 3 Löcker, 4 Millimeter groot, inbohrt. So'n beten versenkt sünd di Löcker mit den grooten Bohrer denn ok noch. Denn treckten de Holtschruven beter an.

Dat ganze Rundiesen käm denn in dat Smäfür un woor gläugen op de Kufe vun den Peikschläden anpasst. Achtern woor de Kufe denn mit drei Holtschruven fastmaakt un vörn op de Hörn ok. Bombenfast, as fastkläävt, was dat Rundiesen ünner de Peikslädenkufen.

Mit den dicken Nagel güng dat "Peiken" ja ok nich jümmer. Doch, doch, ik heff denn ut Flachiesen ne Peik smäädt.

Solange kein Snee op das Ies leeg, föhrten so 10 orr 15 junge Lüüd jeden Dag mit den Peiksläden orrer lepen mit Schlittschauh von Klempenow jümmer an'ne Tollens längs na Ollentreptow inne Schaul. Wenn wi wat laat inne Schaul ankämen, wier jümmer das Ies an schuld. Na ja, un haugt hett uns keinein vun de Lehrers. De wieren ja man wat froh, dat överhaupt een inne Schaul keem!

6.10.19 ...So bawt man eine Fleitpiepen

Eine Fleitpiepen, as man dei freuher kennde, bawt man sick in dei Maitied, wenn dei Saft in Böme un Strüker upstigg. Gaut gaiht dat mit fingerdicke Täuger van Wäen off van Haoselnaotstrüker, et gaiht aower uck mit Täuger van annere Böme un Strüker.

Teiknung: Ludgerd Lüske

Man schnitt ein bold 10 cm langet Stück aff, schnitt an eine Stäe eine Rille rund üm dat Holt ümmetau heel dör den Bark (1) un kloppet sachte mit den Messknuuf so lange up dat längere End, bit man den Bark as ein Reuher (2) afftrecken kann. Van den so freileggten Stickel schnitt man ein 1 cm langet "Mundstück" aff (3). Dat häöwelt man up dei bäöwere Siete flach (4). Denn settet man dit Deil wedder in dat "Barkreuher" in. Forts achter dat End van dit Mundstück schnitt man eine lange Karve as Pieplock (5) rin.

Tauleßte schuff man den Stickel mit dat freie End wedder in dat Barkreuher.
Fardig is dei Fleitpiepen. Dör dat Hen-un Herschuuwen van den Stickel kann man dei Tonhöchte van dei Piepen ännern.

Nu kann et losgaohn mit dat Piepen van Melodien off dat Naopiepen van den Vaogelsang.

8.9.19 ...De Schufkor un Schauster Bünning

Ik un mien Schuvkor

So af un tau möötst ja ok dien eigen Gerätschap heil maken. Mien Schufkor is rund föfftig Johr olt. Ik woor vun de Zollschaul Gandersheim na hier schickt, üm Schmugglers tau griepen. Wi kreegen en fein Hus as Deinstwohnung, mit Goorn. Süh, un dor hebb ik mi Schüpp, Spaten, Fork, Hack un ok de Schufkor tauleggt. Wenn du öller büst, föllt di tau de Saken ümmer wat ut de Jugendtied in.

Wat dat mit Schauster Karl Bünning tau doon hett, de in Klempenow anne Tollense na den Krieg un in de föftiger Johr Schauh heilmakt hett, de normal gor ni mehr heil tau maaken sünd... Fautballschauh? Jau, so'n Klutenpedder hett hei heilmakt. — Also, wat dat mit Schauster Bünning tau doon hett, dat sall ik nu vertellen. Karl Bünning wier en Orginal. Hei harr en Witfru friegt, de en sogenannte “Kriegstrauung” achter sik harr. De Fruuns güngen mit enen Suldaten truuen, den sei mehrstens man blot eenmol seihn harrn. Denn wor en Kind ünnerwegens, von wekkern ok ümmer. Fernhochtied. De Suldat op de Krim un de Fru in Meckelbörg. De Fru, vun de ik vertell, heit Frieda. Ehr Mann wier ja nu in Krieg bleven un sei friegte nu den Schauster Karl Bünning.

As ik sä, Karl wier en Orginal. Noch keen ole Mann — hei wier noch jung. Hei vertellte mit eernsthaft Gesicht Dönekens. Lachen wier bi em ümmer anseggt.

Sünndags Klock teihn güng dat ümmer na den Kraug bi Willerts. As Karl nu nich üm Klock twölf tauhus wier, güng Frieda los. Ganz Klempenow wachte all. Frieda harr ein fein Stöckchen inne Hand un tröck mit so en Schufkor vör den Kraug.
As en Wraakengel schoot sei inne Kneipe. Wie Jungs stunnen buten un hüürten denn „Korl! Korl, sofort kummt jei na hus, süss künn jei wat beläben!" — Dat wier wat för Karl Bünning. He deit nu so, as wenn hei duhn is un nich lopen kann.

Frieda greep Karl ünner de Arms un quartierte em in de Schufkor. Dorbi kneep hei uns en Oog un grien. Sei bleev man an’t Schandalen. Bit op den Hoff. Karl rut ut de Schufkor in de gaude Stuuv. Sünndags woor da eten. Hei tröck sik de ole Büx an, nehm sien Angelraud, güng achtern rut na de Tollense. Frieda wier ümmer noch an’t Blubbern. So Enn Mai bit Anfang Juli güng dat op den Döbel. Ik bün veel mit west. Döbel angelten wi op Goldkäfer, de ik all sammelt harr.

De Tollens. Bild Günter Weber

An'ne Tollense maakten wi de Angeln klor. Denn leggt Karl Bünning sik in dat hoge Gras. Dat Bier vun den Vörmiddag müss „in Rauh“ afbuut warrn.

Ik heff so manchen Döbel alleen ut die Tollense haalt. Wi hebben den Fisch ümmer deelt.
Mien Fautballschauh hett Schauster Karl Bünning mi ümmer heilmaakt, as ik bi Traktor Ollentreptow op den „Klosterbarg“ spölt heff.

1.9.19 ...Geschicht vun dat Johr 1923

Wi hebbt Dingsdag, den 23.10.1923. De Inflatschoon grasseert un de Priesen kladdert bannig na baven. Wöör as "Million", "Milliard" un "Billion" kennt nu elkeen. Man löppt bannig gau mit een Barg von Geldschienen in de Ladens, hett man sien Lohn kregen. Sünst is dat Geld nix mehr weert.

So een Situatschoon speelt en plattdüütschet Theater na un dor gifft dat een Verköperin un een Kunnin.

K: "Dag ok!"
V: "Dag ok!"
K: "Wat kost upstunns dat Brot?"
V: "Ene Millard Mark."
K: "Güstern hett dat noh 800 Millionen kost."
V: "Wi hebbt ja den Eersten Weltkrieg verloren un de Sieger meent, wi mööt ewig dorför betahlen."

Een vun't Publikum röppt: "Iedel Tüünkram!" un he hett Recht. Worüm?

De Lösung steiht ünner düt Bild — op'n Kopp.

29.6.19 ...Wien verlängert dat Leben

Ik heff dat jümmers wüsst: Jeden Dag dien Glas Wien hollt di jung un mookt dien Dokter arm. Dat kann ik di bewiesen un ik heff dat nu swatt op witt. De Wetenschop hett jüngst rutfunnen, worüm in'n Middeloller de Nonnen nich oller worrn sünd as de anner Lüüd ok, de Mönche ober veel länger leevt hefft.

Nu weet wi dat un dat is amtlich: Dat hett an Wien legen, den se to elkeen Mohltiet inschenkten. Egool, wat se nu roden or witten Wien drunken hebbt, wichtig weer, dat de Ordensbreuder orrig wat in jemmer Keller harrn. De Nonnen droffen keen Wien drinken, bi de weer dat verbodden. Wien hett jo to de sexuellen Stimulanzen tellt. Viagra harrn se noch nich. Dorüm müssen de weiblichen Deenerschen vun'n "Leben Gott", so as de normolen Bürgers ok, Woter drinken. Dat kunn villicht ok mol 'n Beer warrn, doch dat weer nich sauberer as dat Woter. Man op kenen Fall geev dat för de Froensminschen Wien! Kiek, doran hett dat legen: de Akkahool in'n Wien is jo ok 'n beten antiseptisch un hett verhinnert, dat sik Krankheiten in Mogen un in'n Darm entwickeln kunn. Vundoog nümmst ok Kümmel dorför.

Dat Woter, wat de Nonnen to drinken harrn, weer lang nich so sauber as hüüt. Woter hebbt se to de Tiet ut de Bäche or ut'n Brunnen hoolt. Un wat dor an Keime un annern Schietkroom binn weer, hett de Minschen un ok de Nonnen krank mookt. Dat geev jo noch keen Hamborger Woterwarken.

So, nu hebbt wi den Grund, worüm de Nonnen to de domolige Tiet nich öller worrn sünd as de normolen Lüüd vun de Stroot. Un wenn ik mi hüüt mol de Biller vun freuher ut'n Kloster ankiek, de kannst jo often op de Schachteln vun den franzeusischen Camembert-Kääs sehn, denn meen ik jümmers noch, dat 'n scheunet Glas Wien — or poor mehr — goot för de Gesundheit is. Un wieldat wi hüüt an uns Froens so hangt, kriegt se 'n Glas af.

21.5.19 ...Mien Dumen un dat Trudelband

Ik läs in Plattpartu, woans dat in Hamburg mit dat Tüdelband/Trudelband west is. Wi kennt ja all dat Leed, dat ok Heidi Kabel vördragen hett. Dorbi kiek ik so op mienen rechten Dumen. Noch hüt heff ik an dat Grundgelenk en Narf. De heff ik mi sülben bibröcht. De lange Rösenberg un annere Maten hebbt mit so'nen Ring spält, as hei ok in den Artikel beschreven is. Veel, veel later, as Suldat, is mi kloor worrn, wat för en Ring dat wier.

1957 hürte ik bi de „Priveligierten", de bi de Naschionale Volksarmee in fief Maanden den Föhrerschien för all Klassen maken dörfen. Dorbi hebbt wi natürlich ünner annern LKW-Reifen montiert. Dat was damols nich so eenfach, as dat hüt is. Mit enen groten Hamer un höltern Kiels versöökten wi den Sprengring vun de Felg tau kriegen. De Reifen wier mennigmal op de Felg inrußt. Denn hebbt wie einfach Diesel drop schütt — hüüt undenkbor. De Reifen hebbt ok all noch enen Schlauch hat. Wi hebbt den Druck ok noch in Atü meten.

Dor bün ik nu bi den Sprengring, de op de Felg west is. Hei höll Schlauch un Mantel op de Felge. De Sprengring wier mit enen Spalt utrüst, dat hei sik in'n Ümfang an den Druck op den Reifen anpassen kunn. Jüst den Spalt hett mi den Dumen opreten. Ik versöökte, den optaufangen, as de lange Rösenberg mi den henrollt hett. Zong! sprüng de Ring, de bannig ünner Spannung stünn, mi an de Hand. Dat blööd ganz good. Vun uns Oma kreeg ik en ool Handdauk üm de Hand. Unsen Kröger Werner hett mi op dat Awo-Motorrad na Burow in dat „Landambulatorium“ bröcht. De Stichen vun dat Neihen kann nu noch tellen. Na meist 70 Johr kann ik lachen, wenn ik denk, de Narf hebb ik nich vun dat Trudelband, sünnern vun en Sprengring.

28.3.19 ...28. März

1942 weer ik ölven Johr old. Ik weer bi de Pimpfe, wi möken Geländespele un vun den Krieg hebbt wi snackt. Krieg, dat weer siegen un erobern, Scheep versenken un Hüüs tweismieten, un allens weer wiet weg. Bi uns, nee, dor kunn't so wat nich geven. Gewiss, dat geev Flegeralarm, Sirenen hebbt huult, so to Proov.

Un denn weer dat wedder mal so wiet. Mirrn in de Nacht de Sirenen.
"Upstahn", hett Mudder seggt, "antrecken". Mal ut dat Finster kieken: de Schienwerfer weern an den Himmel to sehn so as grote Finger. Dat brumm buten, so anners.
"Allens dal in den Keller", hett Unkel Hans bestimmt, he harr dat Kommando. Mit acht Lüüd seten wir dor, Unkel Hans weer de Öllst, he weer al in den eersten groten Krieg dorbi west. Ik weer de Jüngst, denn weer Willi noch dor, de weer al dörteihn.
Dat Brummen buten, dat höör sik gor nich goot an. Dat hett bummst, richtig dull hett dat bummst. Mann, nu wackel sogor de ganze Keller.
"Ik kiek mal", hett Unkel Hans meent. As he trüchkeem, hett he blots seggt: "Dat rüükt na Füür. Bi uns sünd de Finsterschieven twei."

Gegen Morgen, as dat buten ruhiger weer, sünd Willi un ik losgahn, na de Schwartauer Allee to. Bi de Wickedestraat, wi muchen dor gor nich henkieken, all de Hüüs weern een groten Schutthupen. An de Eck vun de Fackenborger Allee weer Thams un Garfs west, en ganz feinen Laden. Weer nix mehr vun na.
Un denn stünnen wi up de Bahnhofsbrüüch. Vun uns Stadt weer nix to sehn. Allens dicken, swatten Rook, ok mal Füür.

Beten Wind keem up, de puust den Qualm an de Siet — un uns bleev meist dat Hart stahn. Dor, de Marienkirch! De harr kene Torms mehr. Dat kunn doch nich angahn — se weern weg.
Ganz bedrippst sünd wi na Huus gahn.
Dat weer morgens, an'n Palmsünndag 1942.

21.3.19 ...Käuh beslahn

Ingangs de föftiger Johr in dat lütte Dörp anne Tollense. De so nöömte "Bodenreform" wier afschloten. "Junkerland in Bauernhand" hett dat heiten. All de Utdruck wier loogen. Wat de Kommunisten in Ollentreptow för gaut funnen hebben, dat müss ok bi uns maakt warrn. So ok de Landverdeiling bi dei Bodenreform. Mien Öllern leven nich mehr, unsen Opa wier de borene Landwirt, al in Pommern. Vun de Kommunisten hett hei nix hollen un vertellte dat ok noch överall. Na ja, wi kreegen also nix bi dei Bodenreform. Lihrer Lemke — hei käm ut den Warthegau — kreeg 36 Morgen Land, 4 Morgen Wisch un 4 Morgen Woold bi Hohenmocker. Hei kreeg ok en Stück vun den groten Kauhstall un ok twei Käuh. So, nu wirtschaft man los!—

De Mann versöök sien Best. De Bodenreformer bruukten ja kein Soll erfüllen as de Ooltbuurn. Liekers güng dat mit den Lihrer Lemke ümmer schlechter. Hei wier Lihrer in't Naberdörp un Buer in Klempenow. Hei hett de beiden Käuh hatt. Dat wieren ok glieks sien „Pierd“. De beiden Käuh heiten „Heila“ un „Jula". Ackerreedschapen hett hei mit sienen Naber tausamen hatt. Wenn hei op sien schenkten Acker taugang, wier künnen wi dat „meilenwiet“ hüren. Ik besinn mi noch gaut an einen heiten Augusttag. Lemke wier mit „Heila“ un „Jula“ mit den Schälplaug de Haverstoppeln an’t Ümbreken, üm da wat Klee intauseien. Hei schimpte de fulen Käuh vör den Plaug ümmer uut. „Ihr faulen Säue, heute Abend gibt es kein Kraftfutter“, wier noch dat Harmloseste. Wi legen anne Tollense un lachten uns kaputt. Mit eenmol brüllte hei op den Acker. Wat wi seihn, is dat Vertellen wert: Heila on Jula den Stiert hooch, den Plaug achter sik, Lihrer Lemke natürlich ok, suusten över dat Land. De Stäkfleigen achterher. Kort vör Groot Below hett en Buer sei taufaten kregen. Doar harren sei aver keen Plaug mehr achter sik.

Sühst, dat will ik dormit seggen. De Käuh hebbt arbeidt as Pierd. Sei müssten ok op dat Plaster lopen. Desterwegen müssten sei ok Iesen ünner de Hufe kriegen. Aver kein so'n Hufiesen as Pier, sünnern richtige Hufplatten. Nee, nich alle Käuh möt dat. Lihrer Lemke is kort dorop in den Westen afhaut. Bi Düsseldörp is hei sogar noch Schauldirekter worrn.

De Smämeister Max Ewert, mienen Liehrmeister, wier in uns Gägend de Meister, de de besten Hufiesen för Käuh smäden dä un ok de Käuh beslöög. Anfangs de föftiger Johr wier ik bi em in'e Liehr. Nu, na över 6o Johr, will ik seggen: Pier beslahn is veel lichter, as en Kauh de Iesenplatten ünner den Huf tau nageln. Wekker kennt hüt da noch wat vun?

10.11.18 ...Pläugen dormals un hüüt

Ik sitt an mienen Schriefdisch. Mien Nawer is Buer un pläucht den Acker för dei Harvstsaat. As ik mi den Plaug so bekiek, denk ik 60 Johr trüch. Na dat Arbeiten inne Smä, op den Sünnavend Nameddach, wier Pläugen bi Opa op den Hoff anseggt. Twee Pierd un en Schar-Schwenkplaug.

Grade Föör, ganz grade! Un nich so, as wenn de Düwel achter sien Grootmudder an west is! Föör vor Föör, bet in den Avend. Twee DDR-Mark kreech ik daför. De Buer hüüt mit sien Plaug un dei 4 Scharen pläucht mit eenmol soveel, as ik den halwen Nameddag schafft heff.

Alwies, so heit dei Buer, vertellt wat vun niege Schars. Dat Stück kost so 400 Euro. "Nee, nee", lacht hei, "Schaar wedder scharp maken? Dat gifft dat hüt nich miehr." Dat gifft ok kein Smä miehr, dei dat ihrgistern kunnen. Ik dink trüch vör so 6o Joahr, wat ik Scharen vun dei Pläuch scharp maakt heff! So ierst in dat Smäfüer un denn op den Amboss fein utsmeedt. Wat heff ik dei Löcker in dei Scharen verännert! Dat gäv ja nix anners, damals inne DDR.

En Andinken an dei Plauchscharen-Verännerung kannst in mien Mittelfinger vun dei linke Hand noch sehn. Dei Narf, wo mi dat Schaar anne Bohrmaschin den Finger opreten hett. Ik müss dat ja ümmer opschrieven. 4 Mark kost dat, een Schar wedder scharp tau maken. För so ennen Kippscharplaug also 8 Mark. Dat wier so üm 1954. Dei Buer käm ja bloot eenmol in't Johr Scharen scharp maken. Ja, so wier dat damals. En Buer pläuchte mit en Pierd. Manch een äwer ok met drei. In uns Gegend wiern de Böden verschieden schwor. Bodenwerttallen benöömt dat. Bi uns inne Gegend güngen dei von 25 achter de Koppelbarch bet 55 in't Dal bi Tückhude. Wenn uns Opa en eigen Land hatt harr, wier ik Buer worrn — man blot bet bi Beginn vun de LPG. Dat harr ik nich mitmaakt. Unsern Opa sä, nu geiht dat bargdal. Is ja ok so kamen.

Villicht krieg ik dat ja nochmol tau sehn. Unsen tweiten Jung will uns nochmol henfahren. Ik glöv, alleen schaff ik dat nich miehr. Hier kann ik nu noch büschen Auto fahren. Meist 700 km will ik mi un mien Ex-Verloovte nich andoon. Wenn Hei dor boven mitspölt, fiern wi in drei Johr Diamantene Hochtiet.

16.10.18 ...De Kirchenmuus vun St. Marien

Achter den Altar an en Pieler vun de Marienkirch in Lübeck kann man en swatte Muus entdecken. Se hett en Geschichte:

Buten an de Kirch stünn en groten Rosenbusch, vull mit Blöden un gröne Bläder. De Lübecker hebbt dor fast an glöövt, so lang disse Rosen gesund weren un jümmers wedder blöhen dään, so lang güng dat de Stadt goot. Un denn – enen Dag weer de Busch verdröögt.

Wat weer passeert? — Müüs harrn de Wörtel affreten. Un wohrhaftig, kort dorna hebbt de Dänen de Stadt besett. Groot Unglück.

Dormit dat nich vergeten ward, sitt de Muus nu in de Kirch, afbildt bi ehr schändlich Doon an den Rosenstock. Avers wenn man sik hüüt de Muus bekieken ward: Se is ganz swatt! — Worüm? Man vertellt sik, keen de Muus anfaten deit, de hett noch veel Glück, un Glück wüllt alle Minschen geern hebben. Un so hebbt se de Muus ok mit schietige un fettige Finger anfaat, bit se swatt woor.

Un wenn Se nu mal wedder na Lübeck kaamt, besöökt se uns Marienkirch, gaht Se achter den Altar un seht de Muus – dat sall ok Se Glück bringen!

8.7.18 ...Ernteinsatz 1958 bi de LPG Rosa Luxemburg

Ik wull doch glatt werrer vun de NVA afhauen. 40-km-Märsche! Kabeltrommel mit 1000 Meter Telefonkabel schleppen, obgliek sei nich bruukt worren! So'n un anner „Feinheiten" harrn sei för uns parat, as dat losgüng, den Sozialismus tau „verdeffendieren“. Ganz prima passte mi persöönlich, dat ik denn för „fachlich ausreichend qualifiziert“ befunnen worr, üm de "Fahrerlaubnis aller Klassen" to kriegen. Nee, dat was wirklich en Gäf, wat je süß inne DDR nie nich kreech. Wat ik allens in de fief Maanden Fohrschaul belevt heff, is en anner Geschicht.

Wi, 31 Saldoten, wiern glücklich, dat Papier inne Hännen tau hebben. Dormit kusten wi sogar den Panzer T34 fahren. Annere Panzers harrn sei domols noch nie bi de NVA. Mehrst harrn de ok al den tweiten Weltkrieg mitmaakt. En H3A kreeg ik, üm een Offizier, een Unteroffizier un 6 Luftwaffensuldoten tau befördern. Will seggen, in „das Brandenburger Übungsgelände“, orrer op de Halfinsel Wustrow/Rerik Luftabwehrraketen inne Ostsee tau lancieren. Nee, ik müss dat nich, ik heff in de Tied mienen MTW (Mannschaftstransportwagen) tweiputzt.

Dei allerschönste Tied käm inne Austtied. Veer Wäken "Ernteeinsatz" in en Dörp in Meckelborg-Vörpommern. 15 LKW, 30 Suldoten un Hauptmann Weidauer. Fru Hinrichs wier uns Kööksch. Sei harrn vun de Bodenreform Siedlungsland, de Mann heit Heinrich un dor wieren noch twei Deerns. Jede harr ne Kamer op de Giebelsiet. Inne Kulturbarack wier Danz. Mien beste Maat Manni un ik hebben den helen Awend mit de beiden Deerns danzt!

"Wenn ihr ganz leise seid, trinken wir noch etwas auf unseren Zimmern", swiester een vun de Deerns. Vör de Stuvenfinster wuss de wilde Wien...

Kannst di vörstellen, wo liesen Manni un ok ik de Trapp hooch sleken? De lütte witte Spitz hett uns hüürt un maakt doch Lawai. Heinrich käm de Trapp hooch. Wi beid ut de Finster. Op Manni sien Sied rappelt dat ganze Gestrüük mit na ünnen. Denn awer af! Den dollen Spitz ümmer dicht bi Manni anne Been. An den groten Löschdiek packt Manni sik den Kläffer un schmitt em in't Water. — Wi slepen inne Schaul. Na binnen un op den Strohsack wohrschienlich vun betere Tieden dröömt.

Ja, unsen ollen Hauptmann Weidauer, de wier noch vun Krieg över bleven. Wi möten in'n Kampfanzug rut. Ja, ok den Stahlhelm op. Neven unsern Hauptmann stünn Heinrich un wull sik besweren, dat wohrschienlich twee Suldoten bi sien Döchter op de Kamer west wiern. Sei wiern bi sien Opduuken flücht. Hebben den wilden Wien afreten un hoss noch den witten Spitz innen Löschdiek versopen! — Nu stunnen wi dor. Gasmasken op. Den Stahlhelm dor över, Kampfanzug an. Nee, hei hett keinen kennt. Vun unsen Hauptmann woorn wi belehrt, dat dat Afrieten vun willen Wien en Sachbeschädigung wier.

25.2.18 ...Besitzstand woahr'n

Ik weet nich, ov jo dat ok woll moal so geit: Man lääst irgendeen Noaricht — man hört irgendwat in d' Roadio — un so tomoal denkst du an Soaken, de up dat eerste Henkieken niks mit'nanner to doon hebbt. Oaber bi d' Noafööl'n maarkst du, dat dat aal an een Tau haangt. Mennichmoal heel fien — fiener as Spinn'nwäben. Un denn word dat een Bild — een Bild van de Tieden. Foaken lett dat all 'n bäten gäel un gries — man in de Momang — wenn dor dien waarm'n Oahm överhen flücht — licht dat wäär in helle Klören.
Besitzstand woahr'n is ok so 'n Tiedentrekker.

Wenn vandoach Amtsperson'n för Gewalt hör Mors nich mehr up een waarm'n Stohl holln köänt — ok wenn see van Protejees ut de Politik dor mit Kopptau'n an fasttüddert sünd —, bruken see up niks verzichten. Mach dat, wat hör ut hör Sessel fleut'd, ok noch so schwoar gewichten. Besitzstandswoahrung steit annern Dach in d' Künnichmoaken. Hett een bi d' grode Spill üm Macht un Särgen tovöäl Lücht in de Ballon puust, dat de man so mit Kawamm utnanner fleegen will — sücht man de Protejees ut de Politik allwäär an d' Waark. Mit laang Ploasterbann'n ut Stüürgeldschiens willt see dat Gebilde tosoamenholln. Besitzstand woahrn un Verantwortlichkeit nöömt see dat groodpustich. Ochgottinää — as so'n Klukkhäen, de hör Eier waarmt un vergrellt is, dat de Küken sükk wat to schuuln söken. Indem mi dat sieden Tünzeltau so dör de Fingers löpt, spöär ik, dat dit Spillwaark niks neeäd is.

Histoorschen Slepper

'n bäten in d' Tied t'rüch — mien Voader hett de meeste van siene Doagen up See tobrocht. Fiefunveertich as letzt up een Hoabenschlepper — Smutje wee he an Bord.

In de Kuntrei ümto geev dat niks to brann'n un to bieten. De Minschen ween Schmachtlappen in en leeged Land. Man an Bord drufel sük Äten un Drinken — dor kunn'n de Hüürlüü rein nich tägen anfräten. Jeder mörgen, de de leev Gott wäär an d' Hääven hochkoam'n leet, ween de Spieskoamers wäär vull. Nu kunn woll een Minsch mit verstännigen Kopp särgen, dat dat een Glükk för de Familin wee — fleutjepiepen — ok wenner de Kinner buter de Hoabenmüürn Lokken in d' Pans harn vöör Schmacht — ok blods een Gramm van de grode Bült mit noa Huus näähm'n — un dejenige keem in d' Schapp. Üm oaber nich elker Dach minner to krieg'n, wuur dat, wat de Mannschkupp nich verknuusen kunn, över Bord schmäten. Besitzstandswoahrung!

Dat gode Aavt woor över Bord schmäten, dormit allens as "verbruukt" gellt

Joa — un as dat so geit mit de Kükens, de sük wonns anners Schuul söken: Mien Voader har een Trekkbüdel, de wuur an Bord su vull mit Tabakk stoppt, dat he noch man jüüst "Gott seev se Kwiin" spöäln kunn. Un dat Leed kunn's denn jederoabnd hörn, wenn een Drufel ballerhaftige Seelüü an de Wachsuldoaten vöörbi noa Huus hentrukk. Dat wee denn hör Gold ut Montana.
Besitzstandswoahrung up een annern Oart.

6.1.18 ...Rummelpött

Dat weer genau wie vörigs Johr —
de Rummelpött weern weller dor!
Ik heff mi nu je bannig freit,
dat dat dormit wiedergeiht!

Frans Hals: Mann mit Rummelpott

Dree düchtig' Deerns stünn vör de Döör
un süngen uns tosam wat vör!
Se harrn fix ööwt, dat wörr mi klor,
meist beter noch as vörigs Johr!

Se harrn uk fein sik utstaffeert
mit Fantasie, as sik dat höört.
Wi danken för Besöök un Show
uk mit en Gaav — dat maakt man so!

Fröher weer dat en Bedelsang,
man hüüt al lang nich mehr, Gottsdank!
Man pleegt een so de Traditschonen,
denn warrt wi em ok recht belohnen!

Dree Glücksbringers

Vun Traditschon, dor hoolt wi veel,
dat is so goot för Hart und Seel,
op uns lütt Insel blifft dat wohr —
de Rummelpött weern weller dor!

3.12.17 ...Een un een is dree …

Inkoopen – dat wee stoadich bi us ‘n grodet Räkenspill. Moder un ik seeten foaker een half Stünnen ov mehr över de Inkoopszädel – bit wi dat so vöörnanner harn, dat dat wat wi hemmen mussen, mit dat wat in Moders Knippke an Doalers in wee tosoamenpasen dee. Wat dor her muß, keem aal moi up een Zädel – so – nochmoal dörgoahn dat heele Waark – un denn fääl dit noch – un denn fääl dat noch. Wi schreeven een büld hen un her – hiervan een bäten minner – dat villich wächloaten – up een Oart kreegen wi dat jümmers togaang. Dordör hett man dat, wat man har, mit heel anner Oogen sehn. Äteree wächschmieten? Up so een Idee ween wi gannich koamen! Bit vandoach is dat in mi sittenbläven – wenneer ikk seech, wat an Äteree wächschmäten word – irgendwat kruppt denn stilkens in mi hoch – denn Minschen, de dat noch een heel büld norder geit as us domoals, de givt dat joa woll genooch up de Eer. Up us Inkoopzädel stunn eelich över de Joahren stoadich datsülvige – man kunn joa nich tüschen twintich Zsorten Soalt ov tüschen hunnerd Zsorten Brot utsöken. Un dat wee ok man good so (as moal so ’n Berlinschen Börchmester sächt hett, noadem he wiest har, dat he van d‘ verkeert Kant is). As dat vandoach in een grooten Koopmannsloaden utsücht, so hevvt wi us domoals dat Paradeis vöörstäelt – ov dat Schlaraffenland. Joa, joa – Schlaraffenland.

Schlaraffenland heet dat in us Bööker, wenn irgendwat beliekteekend wuur, wat dat för normoal Minschen nich geev. Dat Word is hütigendoachs hoast nargens mehr to finnen. To een ächten oostfreesschken Huushollen hört Tee dorto; wiel Moders Knippke oaber joa de Paddwieser wee un Tee gräsich düür, geev dat Tee jümmers blods in Moaten. Dat in de Teedöös nich stoadich so flink de hollten Böän to sehn wee, wee Tee för Kinners kien Gedränks. Dat wur woll jümmers sächt, "Kinnergood kricht van Tee een schlappen Nöäs" – man dat har woll eder mit de Düürheit to doon as mit de schlappe Nöäsen. Koffji wee bi us nie nich in d‘ Huus. Wenn Moder wuss, dat Visit keem, de Koffji drunken, wurden de Pennings tohoop kraabt. Dormit muß ikk denn gau noa Fidi Folkers sien Melkbud rönnen un een blikkern Spitztuut „Nescafé“ kopen. In een so’n blikkern Tuut wee Stoff för twee Taasen Koffji in – för fief Groschkes wee dat een düür Vergnöögen. Dat wee Visit, de nich so foaken koamen drüss. Moder hett dat woll nie nich sächt – oaber Kinnerhaarten spöärt sowat.

26.11.17 ...Sage vun Nehmten

Dat wär to de Tied, as in Bosau all en Dom ut Feldsteen buut wär vun den Bischop un Hilligen Vicelin, den "Apostel des Nordens"; in düsse Kark wär de Pfarrer Helmold an Predigen un he hätt in sien Lewen de Slawen-Chronik verfaat. Ut de Tied stammt düsse Sage:

In Pehmen harr sik en Rittersmann ene Borg buut un dor lewt he mit sien Familie. De Familie wär ok all to den christlichen Glowen bekehrt. To düsse Tied lewte en Slawenfürst mit sienen Clan in ene Motte (dat is ene Burg) in Godau direkt an den See, se wärn nich verdreben worrn un lewen hier as ruhige Nawers vun de Christen. De Söhn vun den Ritter güng in den Wald un wull Wild scheeten, de Slawe harr en püke Deern as Dochter, un de güng ok in den Wald, üm Pilze to söken... Un wie dat so küümt, de beiden seht sik un sünd bass verwunnert — de Leev harr se bannig in de Kniep kregen. Avers bloots ehr Harten is wat passeert, nich den Rest vun ehrn Liev; se wärn heel züchtig dormals. — De junge Ritter harr sik verdingt as Riedersmann bi en Fürst un wär somit in anner Lannen, üm Slachten to slagen. Na en poor Johrn käm he wedder trüch to siene Öllern. He güng wedder in Wald, üm to jagen, dor verfehrt he sik, denn ok de Slawendochter wär wedder bi to Pilzsöken! Nu snacken se aver miteens un se kunnen gornich loskoomen vun eenanner! Vull mit Leevsgeföhlen lopen se na Huus un vertelln dat ehre Öllern. Mann, wär dor wat los! En Christ kunn sik doch nich in en Heidin verkieken! — De Rittervatter mit Gefolge un ok de Slawenvadder mit siene Knechte mööken en Krink, üm sik to beratslagen. De Tungen wöörn löst mit en poor Hörner Met. Man käm sik näger un na veel Tamtam gäv dat en Besluss: de beiden Kinner schullen sik man vermähln! — De Vörbereidungen wärn bald klook woorn, un nu käm de groote Dag, wo se sik dropen schulln. Dor, wo hüüt dat Slott Nehmten steiht, wull man sik dreepen. Ganz festlich kämen de Familien dor tohoop! Bogislaw de Slawenfürst güng mit sien Dochter op den jungen Ritter to un seggt: "So, mien Söhn, hier is mien Dochter för di, nehmt'hen!" Dormit harr düsse Ort sien Nomen funnen: Nehmten! De ool Ritter wiest op sien Panier mit de Kron un seggte: "Nu sünd wi een Stamm!", wiest op dat Slawenpanier mit den Steern: "Dat schall nu tosammen op een Wappen! Vun nu an heet dat Kronsteern." In dat neegenteinste Johrhunnert wär ok wirklich en Baron vun Plessen-Kronsteern op Gut Nehmten to Huus.

Natüürlich is dat "Volksetymologie", in de Sage stickt aver ok en beten wat an Wohrheit, denn de Naam "Nehmten" kümmt — liekso as bi dat Dörp Nehms an'n Wardersee — vun de slawische Silbe "nem-", de "düütsch" bedüüdt. Hier hebbt also Düütsche wohnt, seggt de Naam op slawisch: twee Ethnien vermengelt sik hier un leevt freedvull tosamen. Un de Leevsgeschicht hett en happy end!

19.11.17 ...Ikk hevv mien Kinnertied söcht

Dat Dörp hevv ikk woll funn’n – de Stroat ok. De Huusen stoahn ok noch dor – blossich dat Lääven – dat is schiens wons anners hentrukken.

De Krooch steit an een Krüüzung – mirden in d’ Dörp. Dwarß tägenöver up de anner Ekk steit de groote School. Dor is ok all laang dat helle Füür utgoahn – so’n bietji spüttern de Sprikkels nu dor noch vöör sükk hen. Een handvull Schietbüdels sitten noch in de Banken un argern de Meesters. To mien Kinnertied, vöör een Riich van Joahren, galler bi Dach dat Lääven noch dör dat Huus, un Oabends funn sükk dat buten wäär – de Krüzung wee so’n bäten dat Haart van d’ Dörp. Up jeder Ekk tinkeln de Luchten – in een Huus geev dat Iis un Koffi – up d’ günntsied Broatwurst un Kreivöägels van d’ Füür – in d’ Krooch kunn dat Jungvolk danzen, un de Ollen mit hör loame Knoaken kunnen sükk bi Schlukk un Beer höögen. Schnakken kunnen de Minschen dor un scheeten – well d’ denn much.

Dat is ruhich worden in de Stroat. Dat Huus mit Iis un Koffi is dod – de letzde Broatwurst un de letzde Kreivöägel sünd all laang dör d’ Halsgatt goahn. De Minschen in de Hüüs dor ümto hevvt sükk dübbeld Schieven in Fensters un Dören setten loaten – wiel see binnen nich hörn willt, wat buten all laang nich mehr sächt word. Up Schlach fief Minüten vöör Klokk aacht geit denn een Rummeln över de pläächt Kaarkhoff – as de dat Dörp nu so’n bietji lett. Denn ruttern de Rulloadens andoal – Jalusien sächt man joa woll up needüütsch to disse Kiekstoppers. Man will säker mit sien Billeroadio – dat neemodsche Tellewischen – alleen in siene Koamer wääsen. Dat steit een Minsch doch to.

Eenzich de Krooch de stüürt Oabends noch Lucht in de Nacht. Oaber ok dit Lucht is sinniger worden.

Ikk hevv mi van de Ekk een Bild moalt, wiel – bi d’ näächste Moal söken is dor villicht van mien Kinnertied ganniks mehr to finnen.

12.11.17 ...(Ho)spital Dei — "Schwiddeldei"

Hüüt is Aschbarg en Frietiedheim

Ünner den Adligen un Herrn vun dat Gut Aschbarg Hans Rantzau wör in den
Gutsbezirk en groot Huus buut vör Arme un Süüke! Dit Huus wör noomt "Spital Dei", wat soveel heeten schull as "Süükenhuus vun Gott". Bi "Dei" muttst eentlich e un i trennen: De-i. Dat hebbt de Lü aver nich maakt, se hebbt eenfach "Dei" leest. — Dat wär in dat 18. Johrhunnert.

Direktemang an de Straat vun Bornhöved na Plön, de oole Bundesstraat 430, stünn dat Huus. As de Gutsherrn op de Idee käämen, de Landwirtschap to uttobuuen, dor kämen se op de Idee, en Gasthuus mit Utspann wär veel lukratiever! Nu kreeg düss Gasthuus den Nomen "Schwiddeldei". Un dat is eenfach en Tosamentrecken ut "Spittel Dei"! De Pächter nehm Ümbuuten vör un mookte ok noch en Brueree op. Wenn de Herr vun Aschbarg reep, denn käämen de Hufner, de Insten un de Pächter hier tohoop.

Dat ehmalige Gasthuus Schwiddeldei hüüt: beten rünnerkamen

De Rantzaus in Deensten vun den Dänischen König kämen veel rüm in Europa, besünners ok in England, so kääm dat ok, dat in Aschbarg schon fröh de Lievegenschap ophoven wör. Siedlers ut Freesland, Nedderland un Westfrankriek kämen na Aschbarg un kregen hier Pachtland; ok de Glasmookers kämen, se rooden den Woold, dat freute de Buuern un Adligen, dat gäv jo mehr Ackerland! So wör denn ok dat Gut Lindau en Meierhoff vun Gut Aschbarg.

En Besünnerheit: Hier gifft dat anschienend de Huusnummer Null! Woneem sünst up de Welt?!

Wi wahnten vun 1960 bit 1965 in de Naverschap vun Schwiddeldei in dat Oolendeel vun Anna Brügge, en Buuernwitfru ut dat Dörp Klüv. To düss Tied wär dat Hotel un de Gastwirtschap noch fix in Bedreef, mit Danzsaal, Kegelbahn un sogor mit en Schießstand. De Pächter wär Familie Jürgens. Wi tröcken avers 1965 in Januar na Schönkirchen un later na Lübeck. — In de 70er Johrn is denn de Utspannschün afbrennt. De B430 güng achter dat Huus mit 90-Grad-Kurv na links wieder, un wiel dat bannig gefährlich wär, hebbt de Straatenbuuer en Ümgehung buut, wat jo ok vernünftig wär. Hüüt liggt dat Huus "Schwiddeldei" idyllisch afsiets de Straat.

1.10.17 ...Dat ole Huus

Frieda un Korl seten in de Stuuv un leten sik den Kaffee goot smecken. Frieda röög mit den Teelöpel in de Tass rümm un meen: "Wüllt wi moorn mal wedder na Mekelnborg fohr'n? Mal kieken, wi wiet dat ole Huus is?" Korl harr al wedder de Zeitung vör de Nees. He brummel wat in sien Boort, harr aver nix dorgegen.

Siet de Wend fohr'n se gern mit ehr lütt Auto na Mekelnborg över de Dörper. En oolt Buurnhuus mit Fachwark in en von de Dörper harr Frieda dat besonners andahn. Dat Strohdack weer bannig twei un von de Schüün blangbi weer al een Wand infullen. Likers segh dat Huus noch smuck ut. Dor weer aver veel Doon nödig, üm dat wedder op de Reeg to bringen.

Jeedeenmal, wenn se an dat dore Buurnhuus vörbi kemen, reck Frieda den Kopp un keek ut Autofinster. Eenes Daags reep se: "Kiek mal, Korl, dat Buurnhuus hett en nieges Strohdack kregen. Un de Wand von de Schüün hebbt se afstütt!" Frieda weer ganz opreegt. "Hol doch maal an, dat mööt wi uns ankieken." Aver Korl fohr wieder, he much nich so neeschierig sien.

In de Twischentiet weer ut dat ole Buurnhuus en richtig smuckes Buurnhuus woorn. Jümmer wenn se vörbi kemen, segen se an dat ole Huus wat Nieges un freuen sik doröver. Moorn wull Frieda nu ehr'n Foto inpacken. Se harr sik in'n Kopp sett, se wull dat ole Huus knipsen.
An'n annern Dag schien de Sünn un vergnöögt stegen de beiden in't Auto un zuckeln los. Frieda harr sik an't Stüür sett. Bi dat ole Huus stopp Frieda un steeg ut. An de Schüün weer en Mann an't warken. As he Frieda gewohr wöör, men he: "Nu kriegt wi Damenbesöök!" Bescheden fraag Frieda, op se dat smucke Buurnhuus knipsen dörf. "Natüürlich, kamens rin, se künnen sik dat Huus ok von Binnen bekieken un knipsen."

Frieda haal Korl un beide güngen in dat Huus un wunnerwarken, wi smuck binnen allens weer. De groot Deel weer mit luder antiken Kroom utstaffiert. De fröheren Ställ harr he to Ferienwahnungen ümbuut. Frieda kunn sik gor nich wedder inkriegen vör all de smucken Saken. Nu steeg ehr ok noch Koken- un Kaffeeröök in de Nees. En Lengen keem in Frieda hoch. De Mann segh dat un meen mit enen Grienscher: "Nu kamen se man mit na buten ünner den Linnenboom. Ik segg mien Fru Bescheed, un wi drinkt tosamen Kaffee."

Dor wöör veel vertellt. Föftein Johr weern siet de Wend in't Land gahn. Wi harr sik in de Twischentiet dat ole Huus erhalt. Ok de annern Hüüs in't Dörp harrn sik rutmaakt. Dat weer en Freud, sik dat antokieken. Frieda hett sik later mit smucke Biller vun dat ole Buurnhuus bedankt. Disse Kaffeestünn in Mekelnborg op den Buurnhof ward se ehr levenlang ni vergeten.

3.9.17 ...Fährmann hol över!

De Fährmann hett dat Seggen!

De Pünte van Wiltshusen hört to Leer.

De Pünte an'n Anlegger. Klick up to'n Vergröttern!

Elkeen hat bestimmt en lüttje Vörstellung daarvan, wat en Fähr is. Aver disse lüttje Fähr is en Besünnerheit. Gliek um dat nächste Huuseneck — sotoseggen, denn na achtern ruut steiht gaar nix bit up de Gaststätt, woar ok futt de Fähranlegger is.

Hier drepen sück de Leda un de Jümme, twee Ströme bi uns. De Fähr warrt van Hand an en Treidelseil trocken. Man hett en Vereen gründt, un so is de Fähr 2002 ünner Denkmalschutz komen. Dat hett wohraftig sien Berechtigung: Siet 1562 existeert de Fähr un bringt Minsken van Wiltshausen nah Amdörp un annersrüm natürlik ok. De Pünte is somit de öllste handbedreevene Fähr in Nordeuropa.

Autoverladen achtern Diek. Klick up to'n Vergröttern!

Up de Fährprahm künnen bit to 3 PKWs un 30 Lü mitfohren. De Pries is staffelt, je nahdem of man to Foot oder mit Fohrtüüg översetten will. De Pünte is saison- un ok tideafhängig. De Fährplaan steiht in't Internet.
Hier noch even, een paar Biller van de Pünte bi Hoochwater. Un wat man anners noch weeten will: Hier is de Püntenverein.

Wenn se daar noch even kieken willn — daar gifft dat een heel moje Video:
"Auf der Ems durch Ostfriesland" van NDR. Dat lohnt sück dat antokieken!

23.8.17 ...Billjonen un Billjarden

Nägenteinhunnerddreeuntwintich — as man dit Joahr schreev, dor hett dat noch en heel Settji düürt, bit dat de Welt blied doröver wääsen kunn, dat see mi har. Oaber up de Reisen, de ikk noa Kreechsenn’n mit mien Moder dör Oostfreesland achter mi brocht hevv, hevv ikk de Geschicht so foaken to hörn krägen. Dat is mi vandoach noch so, as wenn dat mien eegen Belääven is.

Hunnertdusend-Mark-Schien: So füng dat eerst an...

Uloan – dat wee domoals in Oostfreesland een bekennden Noam. So as bi us in d’ Kuntrei vandoach woll Karl Heinz Funke — he mach mi dat noasehn. Opa Uloan — ikk säch nu Opa, wiel — dat wee joa mien Moders Voader — also Opa Uloan wee in Oostfreesland bekennt as en dreeklörigen Hund. Toeers un ok woll as Foahrmann un Eegendöömer van de eerste Peer-Onibus, de van Auerk noa Dornum krüdel. To ‘n tweeten denn woll as Hannelsmann. He hannel mit aal, wat nich fastspiekert wee. Mit Peer un Koien, mit Törf un Hollt, mit Fischk un Krinthen. He kunn nich anners — wenn he sükk wat röörn seech, dat muß dör siene Hannen goahn. Wiel he oaber een gottsachtigen Keerl wee un vull Vertroon in de Regeerung, is he foaken bi sien Hannelee up de Schnuut fullen.

So ok nägenteinhunnerddreeuntwintich. Dat wee joa man een noaren Tied. De Priesen suusen all moantenlang flinker noa boaben, as dat beste Peerd lopen kunn. Sien Kaiser, sää he jümmers — ünner de he achteinsömzich-eenunsömzich as Uloan deent har —, de bedrooch dat Volk doch nich üm sien Geld. Dorbi seet sien Kaiser all sied fief Joahr mit Mors in dat schulige Oranje-Land bi de keunigliche Verwandtschkupp. He wull dat nich wies hemm’n — bit sien eegen Belääven hüm de Woahrheit üm de Oohrn gallert hett.

Mörgens vöör Dach un Dau wee he van d’ Warf rünnerfoahren — mit een wunnerboaret Gespann. Twee Peer an de Diessel un twee Woagens dorachter. Oabends in d’ Schummerdüster keem he wäär — oahn Gespann. Dorför mit twee Törfsakken vull Pinunsen. Sien Höögen leet hüm utsehn, as wenn he de Sünn sülvst wee. För so veel Schiens har he noch nie nich een Gespann verköfft.

Oma, de har över so veel Dösichkeit Troanen in d’ Oogen stoahn. Anner mörgen üm särß kreech he för de twee Törfsakken vull Geld man jüüst noch een Sakk Bohnenmähl.

So güng dat wieder. Klick up tau'n Vergröttern!

In disse Nacht is hüm denn woll so en groodet Lucht upgoahn, as wenn he jüüst dat Elektrisch erfunn’n har. Noaderhand hett he foaken to uns Kinner sächt: "Ok wenn een ünner een groodet Krüüz sitt un vertellt, he moakt dat aal recht — glöövt nich, dat he blossich dat deit, wat uns Herrgott gefaalt!"

18.6.17 ...Fietsche Reimers

Villicht hebbt Se 'n beten Spaaß an düssen Link, den dat Altonaer Museum bi Facebook rinsett hett mit de Fraag, wo veel Hamborger Schimpwöör een kennt. De Schimpwöör sünd alltohoop plattdüütsch, un ik heff natüürlich all kennt. Un ik heff ok noch dortoschreven, dat mien Oma, wenn een "dumm Tüüch schnackt hett", ehrn Wiesfinger an'n Kopp hollen hett un seggt hett: "Du hest wohl een lüttjen op'n Fietsche Reimers!"

Kennt noch een düssen Snack? Orr Fietsche Reimers?

25.5.17 ...Sentas Fründ

As ik den Bericht över den Rehbock leest heff, is mi glieks en Foto ut mien Album infullen.

Wi hebbt ja in Oldendorf/Kreis Steinburg in de School wahnt, bit mien Vadder in'n 1.000 m² groten Goorn achter de School en Huus buut hett. Vörn is en Wisch vör de School, mit Büsch un Planten; dat allens höör to dat Schoolgelänn.

Foto: Katja Renfert. Klick op to'n Vergröttern!

Links op dat Foto kannst den Buernhoff vun Familie Pluskat sehn. He oder sien Söhn Hans-Walter hebbt dat Rehkitz, dat bi Schäperhündin Senta op de Poten liggt, bi de Feldarbeit funnen. Senta hett dat lütte Deert beschützt, un se weern beste Frünnen. Ik (links mit de Ringelsocken) bün op dat Foto söbenenhalv Johr oolt.

As denn later ut dat nüdelige "Bambi" en Rehbock woor, de ok op de Lüüd losgüng, dor is wohrhaftig en öllere Fru vör Schreck op ehrn Appelboom kladdert. — Leider gifft dat dorvun keen Foto

19.5.17 ...Blots 'n Droppen. En Hobengeschicht

Wi Hobenarbeiters harrn jümmers 'n dreugen Knorpel. Un wenn een Stüermann or een Steward di för gode Arbeit or för'n Gefallen een Buddel schenken wull, denn kannst doch nich unfründlich sien un de Annohm verweigern or se trüchgeben! — Horst Eicken harr den Hoofmester (dat is een Chief-Steward) vun de "Lufira" in sien Auto mit an Land nohmen un kreeg an neegsten Dag vun em 'n Buddel brasilionschen Rum schenkt. "Dat is'n gefährlichen Stoff", meen sien Kolleeg Egon, "dor steiht 75 Perzent op dat Etikett." "Denn loot uns den man verdünnen." So kreeg Truller, dat weer de Lehrjung, twee Mark un müss ut de Koffieklapp dree Buddeln Cola as Verdünnung holen. In de Sommertiet is dat ok direkt an Woter teemlich warm, un so keem de Cola eerstmol in den Woterkassen vun de Klosettspeulung un Truller müss dor af un an an de Keet trecken.

As se meenten, dat de Rum nu langsom de Gedüer verleert, müss Truller dree Koffiebeker afwaschen, wedder op de Klobrill stiegen un de erste Buddel Cola holen. Denn hebbt Egon un Horst sik 'n Kostproov inschenkt. De Stoff weer goot. De Lehrjung keek interessiert to. Truller keem vun de Veddel, sien Vadder hett ok in Hoben arbeit un dorüm weer Köm keen Fremdwurt för em. "Wull du ok een?", froog Egon den Lehrjung. De nickköppt heftig. Egon hett em vörsichtig 'n Lütten inschenkt; lang nich so stark as sik un Horst süllmst. Truller legg den Kopp in'n Nacken un dat Ding weer weg.

Dat hett keen Veddelstünn duert, dor treck Truller een Nummer af, de sik sehn loten kunn. He stöhn: Em weer slecht, he kunn nu nich wiederarbeiten un öberhaupt weer dat jo verboden, 'n Lehrjung Alkohol to geben. He müss nu no Huus. Un denn weer he rut ut de Döör.

Sien Verhollen hett sik gau rümsnackt. Wohen Truller ok keem, he kreeg nich mol mehr 'n Glas Woter. Wat ober veel slimmer weer, de Boos bekeem Wind vun de Sook. Een Zettel güng rüm un all de Vörlüüd müssen dörch Ünnerschrift bestätigen, dat se dorvun Kenntnis nohmen harrn: "Fuurtsens weer dat Drinken vun Alkohol bi de Arbeit streng vörbodden; sünnerlich de Afgoov vun Alkohol an de Lehrjungen." Dat snack sik rüm; un wokeen ok jümmers Truller sien Vadder in Hoben dreep, jedetmol is he froogt worrn, wat he dor denn groottrocken harr.

13.4.17 ...Grööndönnerdach un Eiertikken

Full mi doch annerletzt wäär so ’n Spröäk in d' Hand — en Fründin, de ok en büld to Paper brengt, har dat in mi antikkert:

Grööndönnerdach — still Freedach — husenbusen Soaterdach — hikkenbikken Sönndach — eiertrüllern Moandach.

So as dat vandoach goaelk is, un an d' Olljoahrsoabend all Osterkroams in d’ Geschäften to sehn is — dat kennden wi as Kinners nich. Winachen wee noch an Winachen, Ostern wee noch an Ostern, un dortüschen wee Winterstied. Dat wee de heel normoale Olldach.

För us wee dat dübbeld moi. In d' Kaarkenbööker steit för Ostern woll wat anners schräven, man för us wee Ostertied Eiertied. Ok wenn dat in mennich Huushollen mit de Äteree noch wat schroar utseech — Ostern kunnen wi us Panspien anfräten, Panspien van toveel haartkoakt Eier. De een wat mehr, de anner wat minner. Dat har liekers nich so veel dormit to doon woveel Eier Moder un Voader tohoop brocht harn — nä, nä, dat leech mehr doran, wo figelinsch wi sülven weesen...

Ostersönndach mussen wi de Eier söken. Bi kladderich Wäär wee dat nich so stuur, denn ween de Eier irgendwons in d' Huus verstoaken. Well denn nu nich nettemang in en Bismarcksches Schlött woahn, de kunn de joa licht utfinnich moaken. Oaber drööch Lücht un Vöörjoarsröäk in d' Tuun — denn wee dat foaker een heel stuur Beginnen. De Ollen wussen woll, woveel Eier see faarft un verdeelt harn — vöörkoamen is oaber nich blods eenmoal, dat see sülvst nich mehr in d' Kopp harn, an wekker Stään.

As ikk all sächt hevv: Ok wenn wi moal dat een ov anner Ei nich funnen hevvt — Panspien is dor liekers bi rutkoamen. Denn Moandachs gung dat an d' Eiertrüllern un Eiertikkern. Eiertikkern, dat heet, de haartkoakt Eier mit de Spitz tägenanner tikkern. Well sien Ei denn toeers tweigung, de muß dat ovgäven. Har man dat kloarbrocht, in Huus een Steenei to stibitzen, un dat ok noch faarft krägen har — Mann, dat wee so, as wenn du vandoach för lütt minn Doalers en Wertpapier köffst, un dat is mörgen teinmoal soveel wert! De meisten van de Noaberskinner, de wussen woll, dat wi hör beschieten wullen mit us Steeneier — oaber bi bi de Jüngern un bi Neeinstiegers dor hett dat denn noch henhauen. Ikk kann mi nu nich bi jeder enkelte ut de Tied mit Handschlach entschüldigen; oaber särgen much ikk an disse Stää doch moal: Wat wi as Kinners so up de Padd brocht hemmen, dat wee nich blods good. Un well dat nich ut sien Kopp strääken hett, de faalt dat in d’ Öller en büld lichter, Kinnerdummtüüchs to verstoahn — glööv ikk tominnst.

5.4.17 ...Wat is dat?

Leven Lü, kiekt sik doch bitte mal düssen Gegenstand wat nauer an. (De Fotos köönt Se dör Klick vergröttern.) Weet Se, wat dat is?

Dat Dings hett en Bekannte vun mi op'n Flohmarkt opfunnen. Dat is vun massiven Metall. Avers en Lot is dat nich! Sünst harr dat nämlich en Bohrung in de Merrn, dat een dat an'n Faden bummeln laten kann. Op dat twete Bild (vergröttern!) seht Se nipp un nau, dat dat keen Lock hett. — De "Hals" is swatt maakt, de Lief un de Kopp sünd mal blank west. För en Kreisel is dat veel to swaar. För wat kann een sowat bruukt hebben? Wenn Se en Idee hebbt, mailt Se an webmaster@plattpartu.de!

16.2.17 ...Hisslapiss?

Annerletzt weer ik bi mien Autowarkstee, un de junge Fru dor an'n Tresen snack mi an: "Se kennt sik doch mit Platt ut!"
"Jo?"
"Wat heet Hisslapiss?"
"?!?!?"
Denn verkloor se mi, dat ehr Grootvadder, wenn se sik as Kind wehdaan harr un bi to blarren weer, ehr jümmers düssen Vers opseggt harr:

Hisslapiss, Hisslapiss,
wenn't nich anners warrt, denn blifft dat, as dat is!
Kreihenschiet un Astenknoken
wüllt wi in dien Oorslock stoken.
Hisslapiss, Hisslapiss!

Dat Töverwoort "Hisslapiss" kunnst ok "Hiss la piss" schrieven, meen se, un "Astenknoken" schulln de Knoken vun Elstern, Heistern ween, harr de Opa meent. — Nee, den Sprook heff ik nich kennt! Leet ja meist as een vun de Merseborger Töverspröök. Bloots ganz schön brutal. Kunn "Hisslapiss" jichenswat ut de Franzosentied ween, so as "Zisslaweng"??? Google weet nix dorvun. Kennt jichenseen vun Se den Sprook orr dat Woort? Wöör mi mal verlangen, wat dat heten kunn un wat de Oorsprung vun den Riemel is.

Nadrag: Stückerwat öllere Maten hebbt mi meddewiel versekert, dat düsse Vers fröher faken bruukt woor, üm Wehdaag to begööschern — dat "Hisslapiss" weer Luutmalerie för't Puusten op en Wunn.

15.1.17 ...Pastergoorn

Fröher weer en Pastorgoorn dorför dor, dat de Familie sik mit Kantüffeln, Gemüüs, Obst un Krüder sülven versorgen kunn. Ok Blomen för dat Smücken vun 'n Altar wörrn ut dissen Goorn haalt. Oft stünnen ok poor Immenkörv in den Pastorgoorn. Un nich blots de Honnig hett hulpen bi 't Huushollen, ok Wachs wörr bruukt för de Kerzen up 'n Altar.

Wi hebbt enen Fründ, de in de Tiet vun de DDR Pastor in dissen sozialistisch Staat weer. He harr noch so enen groten Pastorgoorn un sien leve Frau harr to 'n Glück enen grönen Dumen. Se kunn veel Obst un Gemüüs in ehren Goorn rantrecken. Un in ehre Kirch stünnen jümmers frische Blomen up 'n Altar, de de "Fru Paster" in ehren Goorn plückt harr. Dat Pastorgoorn-Obst wörr an Lüüd in de Gemeen verdeelt, de bedürftig weern. To 't Oorndankfest wörr de Altardisch smückt mit Obst un Gemüüs — as Bispill mit dekorative Kürbisse — ut den Paster sienen Goorn. Later wörr allens an diakonisch Inrichtungen geven.

För unsen Fründ — also för den Pastor — weer de Goorn dorto en Platz, üm siene Predigten to memoreern. Man he hett ok düchtig in den Goorn arbeidt, muracht. Dat weer för em en aktiv Entspannen un Verhalen dörch de körperlich Arbeit, so hett he mi vertellt.

Later hett man de Pastorgoorns för vele vun disse Zwecke nich mehr so bruukt, de Pasters kregen en goot Gehalt, ehre Fruun kunnen sik Obst un Gemüüs in 'n Laden köpen, un de Blomen för den Altar, de betahl nu de Kirchengemeinde.
Dor hett man de Pastorgoorns anners nützt. De Lüüd hebbt sik in den Goorn tohoop funnen, üm mit'nanner to snacken, to singen, to beden, to mediteern. De Goorn weer en Ort, wo een sik versammeln kunn, wo de jungen Lüüd zelten kunnen, de Goorn wörr as Festplatz bruukt.

Hüüt gift dat blots noch wenig "richtige" Pastorgoorns. Man en poor kenn ik doch. En is as Bispill noch in Bosau. Wat weer de jümmers fein antokieken! De Paster dor, de harr dat mit Dahlien. Vele, vele vun disse aparten un lüchen Blomen kunn een bewunnern up den Weg na de Kirch. Un oft hebbt wi avends en Glas Wien in dissen Goorn drunken, hier mal en beten snackt, dor mal en beten snackt. Ok feine Musik hebbt wi in dissen Goorn höört.

26.12.16 ...De Gavendisch vun en Urgrootmodder

Dor seet se nu vör den Rest vun den dampenden Kaffee. Kunn al meist up den Grund kieken. Dor leeg noch so'n beten Kaffeedick. De sull ehr vertellen, wat in de neegst Tiet so passeert. Veel kunn dat nich mehr waarn, harr se doch al en beachtlich Öller erreicht.

Ehr Gegenöver seten fröher de Kinner. De Stöhl weer'n leer De Kinner weern al in de wiede Welt utflagen un versöchen dor ehr Glück. Harrn wull ok en passenden Partner funnen un grünnen en Familie. De Enkel kenn Uroma blots von de Biller. De Göörn harrn so vigelinsche Namen, de kunn Uroma mitünner gor nich richtig utspreken. Wat weer se glücklich, dat ehr'n letztern Urenkel ganz eenfach mit den Naam Fritz ropen wöör.

Nu seet se dor so ganz alleen an den Fröhstücksdisch. Dacht harrn se egentlich all an Uroma. De verscheden Ansichtskorten harr Oma al fien sorteert un upstellt. Un nu senneer se över dat Leven na.Dat se mal ganz alleen in dat mit so veel Arbeit na den Krieg upbuute Huus sitten wöör, harr se nich dacht.

Aver wat se faststellen müß, ehr'n Gavendisch sehg recht bunt un fröhlich ut. Un de Bloom buten in'n Goorn wünschen ok all "Frohe Wiehnachten". Ok sehg dat so ut, as wenn de Kinner dat all to wat bröcht harrn. Nu höör se de Glocken vun de dicht bi liggende Kark.. Tofreden güng se in't Bett. Villicht keek an neegsten Dag noch de Söhn bi ehr in. Denn weer dat en richtig schöön Wiehnachtsfest west.

25.12.16 ..."Blots" elektrisch

De Adventstiet is de Tiet vun de Lichten, vun Kerzen, vun Kerzenduft. Un natürlich möögt wi alltohoop dat Licht vun en Talglicht veel, veel lever, as dat elektrisch Licht. Bet vör wenig Johr weer uns Dannenboom jümmers mit dicke rode Stumpenkerzen smückt. Dat geev en wunnerschöön warmen Schien. Man denn... Ja, denn is Reinhold, de Fründ vun mienen leven Mann, dörch sien brennen Dannenboom to Dood kamen. De Dannenboom harr al vele Daag in Reinholds Stuuv stahn, he weer fix dröög, he hett Füür fungen. Reinhold wull natürlich löschen, dat hett he nich överleevt. As dat uns Kinner höörn, dor hebbt se uns furts elektrisch Dannenboomlichten schenkt un dor up drungen, dat wi keen Kerzen mehr an unsen Dannenboom ansteekt. Dat weer hart för mi, ik geev dat to, aver ik kunn uns Kinner verstahn.

Ja, un nu — nu weer mi in'n Kopp kamen, wi kunnen doch enen lütten Dannenboom buten up uns Terrass stellen — dor kunnen wi doch de hele Adventstiet uns Freud an hebben. Ik kunn em hier vun uns Stuuv ut jümmers sehn un mien leef Mann kunn em sehn, wenn he an sien Schrievdisch sitt. Un dor müssen denn doch ok poor Lichten an, dat warrt namiddags doch al so fröh düüster. Un de müssen denn doch elektrisch sien. Wi hebbt aver gor keen Steekdoos up'e Terrass. Un as ik na Garner Witt keem, wegen enen Dannenboom, dor sä he: "Wi hebbt noch gor keen Dannenbööm. Wat wüllt Se denn nu al dormit?" Ja un Lichten, de för buten to bruken sünd, de hebbt wi ok nich. Also Hinnernisse över Hinnernisse!

As uns Söhnke vun mien niegsten Infall höör, dor kreeg he nadenkern Ogen. Denn dreih he de Sicherung rut un hanteer mit de Bohrmaschin. Nu hebbt wi en Steekdoos buten.

Unsen Dannenboomfoot harr ik bi Garner Witt laten un een Namiddag keem he mit'n lütten fein Boom un stell em uns up de Terrass. Ach, wat süht dat hübsch un trulich ut.

Un de Nikolaus harr wohl Wind vun miene Dannenboom-Idee kregen, de hett uns an'n Nikolausdag en lütt Lichterkeed bröcht.
Ik heff denn mit de Schnur beten wat rümklütert un nu steiht vör uns Terrassendöör en lütt Dannenboom mit vele lütte Lichten. Mien leef Mann kann den Boom vun sienen Schrievdischplatz ut sehen. He freut sik, ik freu mi — un över dat Freuen hebbt wi ganz vergeten, dat dat Licht "blots" elektrisch is.

18.12.2016 ...Winachen

Winachen wee nich blods in Huus —
nää — Winachten wee ok stiäl up een annern Stäe
bi Oma un Opa — un jümmers wäär nee
Winachenmörgen muß man eers schnüstern
wat Winachsmann brocht har — so mirden in Düstern
dat meest wat wi kreegen wee wat antotrekken
us Öllern mussen sükk bannich rekken.
Speeltüchs, dat wee ok woll dor
dat wee man meest en Holtpeerd ov en Pupp van verleeden Joahr

Wat hevvt wi us hööcht — mit dit un mit dat
wat hevvt wi äten — wat ween wi moi satt
schnoamiddachs gung d' noa Oma un Opa andoal
dor geev dat "Bescherung" — ton tweeden moal
un wäär wee rejell wat to schlikkern dorbi
wat wee mi noas schlecht — un dat nich blods mi
verglikks dat mit vandoach — so wee dat meist wenich
man wi ween tofrää — ok mit een Pennich

"Ik heff en Pennich funnen!"

4.12.2016 ..."So'n Schiet!"

Hett de Wiehnachtsmann ok en PC? Mi hett he hüüt op mien Wunsch na en Popp, de Plattdüütsch kann, en Anter geven.
Hüüt keem en Anroop vun en Fründ ut lang vergahn Tiet! Dat weer 1945. De Krieg weer vörbi. An uns Huus an den Kaiser-Wilhelm-Kanal trocken Flüchtlinge mit ehr poor Habseligkeiten up en Bollerwagen vörbi. Vadder, Modder un Söhn söchen na en Slaapstell. Se kemen ut Pommern. Vörher weern de Engländer över dat Radio ankünnigt. De weern in Holtenau mit de lütt Personenfähr över den Kanal kamen.

Ol' Holtenau

Neuscheerig fraag ik de Flüchtlinge na de Engländer. Ja, de kemen glieks achter ehr! "So'n Schiet", weer mien Anter. "Wat is denn dat för en Spraak?", fraag de Jung."Plattdüütsch", meen ik blots.

De Flüchtlinge hebbt denn aver ok noch enen Slaapplatz vör de Nacht funnen. Annern Dag klopp dat bi uns an de Döör. De junge Pommer vun güstern stünn vör de Döör. Mien Vadder weer Schoolmeister un fraag em na sien Begehrn.

"Können Sie mir etwas zum Lesen ausleihen?" — Mien Vadder haal en Book. Dor stünnen ok plattdüütsche Geschichten bin. Ik keek den Pommer vun baven bit ünnen an: "Verstehst du denn Plattdeutsch?" "Das kann ich ja lernen", meen he.

He keem noch öfter! Later hett he uns vertellt, dat he vun mi dat eerst Plattdüütsch Wort "So'n Schiet!" höört hett.

Siet de Tied höör ik immer mal wedder vun em. He harr in Holtenau en Anstellung bi'n Buu funnen. Dor müss he Plattdüütsch snacken. Mien Mann un ik hebbt em denn nochmal in Holtenau besööcht. Dat weer doch mien Heimat. Dor hett he uns vertellt, dat ik mit mien blonden Zöpp groten Indruck up em maakt heff. So, dat he sien öllste Deern Antje döfft hett. — En Pommer hett dörch mi Plattdüütsch lehrt!

Jaja, de blonden Zöpp! De Verfatersch as Deern

Un hüüt Moorn klingel dat Telefon bi mi. De Pommer weer an de Stripp un wull mi en godes Wiehnachtsfest wünschen.
Nu glööv ik, dat de Wiehnachtsmann en PC hett un mien Wunsch na en Plattsnacker höört hett.

18.11.2016 ...Roote Mahnbloom

Klick op to'n Vergröttern!

Prövend de lütt Katja ehre Nees vörstreckt
Un in den rooten Mahn se steckt.
Is se villicht op Profeschoonsöök gahn
Un hett al bi de Goorners to arbeiden anfungen?

Oder will se blots de Natuur geneten
Un kieken, wo de Blöömlein scheten?
Welkeen rad' dat? Welkeen will dat seggen?
Wi mööt wull de lütt Deern sülven fragen.

Düsset Gedicht hett mien Vader, Herbert Lewanzik, 1950 maakt un in mien Fotoalbum schreven. As Dank un Erinnern – he is al 1990 storven –, dat he, de in de Grundschool in Oldendorf/Kreis Steinburg (Schleswig-Holstein) uk mien Lehrer weer, mi so veele schööne Fotos un Erinnerungen hinnerlaten hett.

De schmucke Kledaasch op dat Foto hett mien Mudder, Marga Lewanzik (se is 2006 storven), de in de Grundschool mien Lehrersch för Prünen weer un mi Häkeln, Sticken, Stricken un Neihen bibröcht hett, för mi maakt.

Vun mien Vader heff ik mien Vermaak an't Fotografeern und Schrieven, un beid tosamen hebbt uns veer Kinner de Leev för de Natuur inplant.

Hartlichen Dank för Mudder un Vader!

17.4.2016 .Sien Hobenkonzert

Punkt Klock soss an'n Sünndagmorgen
dor vergitt he all sien Sorgen.
Denn is he nich mehr meud,
is lang all hooch un op de Feut.
Sien Dag beginnt denn wunnerscheun,
egol ob buten Blomen bleun.

Ok wenn dat weiht or fallt gor Snee,
em is egol, he heurt nu 90 Komma 3.
Allns, wat se bringt, heurt he sik an
un denkt denn trüch an siene Tiet as Schuermann
un an de Geschichten, as dat freuher weer.
He heurt dat hüüt noch geern, is ok lang her.

Em fallt denn in, wat he beleevt,
wat dat to düsse Tieden geev.
He hett noch de Biller vör sien Ogen,
steiht wedder in de Luuk un ungelogen
een Gang, soss Mann, all beus in Draff
nehmt 250 Tünn Zement vun Hoken af.

Verstaut de ünner Deck in glatte Logen,
keen Viez harr wat to sabbeln or to klogen.
Dorför kregen se twee Schichten garantiert,
bloots dat weer wichtig un hett jem interessiert.
Däe männichmool de Rüch ook bannig weh,
leifige Schicht, daddeldu Klock fief, Arbeit Adé.

250 Tünn sind fiefdusend Sacken.
De kannst hüüt in tein Containers packen.
In Gedanken steiht he wedder an Boomwall in't Gedräng
un üm em düsse Menschenmeng.
Veerdusend Mann ward indeelt op erste Schicht.
Sien Leben lang vergitt he düsse Biller nich.

12.000 Minschen hebbt in'n Hoben Arbeit funnen.
De hele Welt weern unse Kunnen.
Een, twee Gäng in jeedeen Luuk,
dat weer normool, so weer dat Bruuk.
Un all tosomen weern se gode Kameroden.
Hett een mol klaut, denn hett em nüms verroden.

Weer een mol duun, harr toveel sopen,
or keem to loot un harr de Tiet verslopen,
denn stunnen Kollegen achter di.
Man düsse Tieden sünd vörbi.
Sünd all de Typen nu an Land,
de he mol ut'n Hoben kannt?

Bild Bundsarchiv 102-00797 / CC-BY-SA 3.0

Bi Stechuhren un Containerbrüch
wünscht he de olen Tieden trüch.
Is ok lang her, ward de Erinnern doch wedder free
an elkeen Sünndagmorgen op 90,3.

14.2.2016 . .Jakob un de Amtsschimmel

Kurbelwandtelefon. Bild Wilfried Wittkowsky/Wikimedia Commons

"Rringelingling, rringelingling, rr..." "Ja, hier Postamt Rockstedt, Amtsleiter Jakob Meyer am Apparat!" Akraat as jümmer meld sik Jakob, wat uns Breefdräger is, as em dat Amtstelefoon mit grellen Ton von buten rinröppt, wo he doch jüst bi sien Immen to doon harr. "Ja, — jawoll, Herr Amtsvorsteher! — Ja, ich werde mich umgehend dieser Angelegenheit annehmen. Aber erlauben Sie mir den Hinweis, dass ich bereits mehrfach einen neuen Amtsstempel beantragt habe, leider jedoch immer ohne Erfolg. — Einen schriftlichen Antrag? — So! — Ja, Herr Amtsvorsteher, wird sofort erledigt!"

"So'n Dööskopp", dinkt Jakob, as he den Telefoonhörer wedder in de Gabel hingt harr, "wo faken heff ik den Amtsvörsteher al seggt, dat mien Poststempel nich mehr to bruken is, wieldat op all de Breefe un Koorten dat Datum kuum noch to lesen is un an Steed von "Rockstedt" man blots noch "Rocks" afdruckt ward?" Uk den Revisor harr he dat letzt eerst vertellt, un uk de meen, dat dor woll Afhelp kamen müss. Daan harr sik aver nix, un nu kummt op eenmal disse Krintenschieter von Amtsvorsteher un nörgelt över den slechten Stempelafdruck op de Breefe. "De schall sien schriftlichen Andrag woll hebben", dinkt Jakob gnadderig un kickt eerstmal na sien Immen, üm sik von disse Frechheit to verholen.

Noch an'n sülfigen Avend sett Jakob sik an sien Schrievdisch, nimmt Papier un Posensteel to Hand un formuleert sienen schriftlichen Andrag:

"Herr Inspektor von der Post,
seit 20 Jahren, vielen Tagen,
hab' ich bei Sonne, Regen, Frost
die Briefe hier nun ausgetragen.
Mit Sorgfalt und mit Pünktlichkeit
hab' ich die Post stets zugestellt.
Erlauben Sie mir daher heut'
zu schreiben, was mir nicht gefällt:
Der Stempel, der mir zugeteilt
bei meinem Amtsantritt vor Zeiten,
hat sich verformt, sich zweigeteilt
und kann nicht länger mich begleiten.
Es ist kein Datum zu erkennen
und dort, wo "Rockstedt" hat zu steh'n,
vermag er "Rocks" nur noch zu nennen,
was plattdeutsch' Leute nur versteh'n.
Drum bitt' ich Sie, so schnell wie möglich,
'nen neuen Stempel mir zu geben,
damit ich weiter, und zwar täglich,
kann stempeln, nicht nur Marken kleben."

An'n neegsten Morrn schickt Jakob dissen Andrag an den Herrn Amtsvorsteher na Zeven, nadem he en letztet mal den olen Amtsstempel op den Breefümslag druckt harr.

Posthorn, Bild Mattes/Wikimedia Commons

Al dree Daag later kreeg Jakob en Amtsbreef ut Zeven, per inschreeven Breef, versteiht sik. Gau holt Jakob sienen Breeföffner, wat siet Johren al sien Taschenmesser weer, un hool en amtlich Schrieven ut den Ümslag:

"... und habe mich trotz Ihres eigenwilligen Antrages, der in keiner Weise dem amtlichen Vordruck BP 30/64 entspricht, entschlossen, diesem stattzugeben. Anbei: amtlicher Poststempel."

Jakob sien Gesicht vertöög sik to en Smustern, as he dissen Breef leest harr, un em weer, as harr he eben ut sien Poststuuv den Amtsschimmel wrinschen höört. Ja, so weer he, uns Post-Jakob oder, so as wi Kinner säen, uns Onkel Jakob. Un so müch em uk jedereen lieden.

Wenn Jakob to'n Anfang von Maand mit sien Fohrrad dörch de Straten föhr, denn harr he an sien Posthoot ene roote Bloom steken. Dennso freien sik sünners de öllern Lüüd, wüssen se doch nu, dat se jüm ehr Rente von'e Post afholen kunnen. Ene geele Bloom harr Jakob meist üm den 15. ansteken, dat bedüüd, dat he de Radio- un Feernsehgebühren kassieren keem. Wenn he denn eenmal en Postkunnen nich andrapen dä, harr he an'n neegsten Dag jümmer enen passenden Riemel praat. Mahlers Grete, de faken nich dat nootwennige Lüttgeld för de Rundfunkgebühren to Hand harr, drauh Jakob mit den Vers:

"Wusst du wieder Radio hören, musst du't Geld mi nu besorgen.
Vondaag will ik woll wiederföhren, wedderkamen do ik morgen.
Hest du uk denn keen Geld to Hand, nehm ik dat Radio as Pand."

Bild: Kandschwar/Wikimedia Commons

Meist harr disse Drauhung ehre Wirkung, denn ik heff nie höört, dat Grete ehrn Dudelkassen jemaals ut de Hand geven hett.

Post-Jakob siene Tieden sünd vörbi. Se kaamt seker uk nie wedder. Jümmer aver, wenn mi ene Behöörd mit to veel Papierkraam kummt, so dat ik wedder den Amtsschimmel wrinschen höör, dennso dink ik uk an unsen Onkel Jakob, de mit Humor un Minschlichkeit mehr as blots en Breefdräger weer.

31.1.2016 . .De Saag vun'n Blootboom

Schon as ik de Münnung vun de Göschbeek sööcht heff, full mi düsse Boom up. He haar aver in Harvst al sien Bläder afsmeten. Ik kunn nu blots na sien Gestalt un na de Bork vun den Boom kieken. Sull dat villicht en Acer negundo, en Eschen-Ahorn sien?

Dat böberste Enn harrn de Goorners eenfach afschneden. He sull nich to groot warrn. Denn wöör sien Holt brüchig. De eerst Harvststurm smeet de Telgen denn up de Fohrbahn. An de Schnittstell harr de Boom dünne Watertriebe ansett. Nu sehg he as so'n Struwwelpeter ut.

To geern wull ik weten, wat dat för'n Boom weer. Överall heff ik fraagt, aver nümms kenn düssen Boom. Vun wieden kunnst menen, dat weer en Totempahl. För mi weer he meist wat unheemlich.
Denn full mi en lütt Geschicht in. Dor speel en Boom en grote Rull. Dat weer de Saag vun den Blootboom.

An't Enn vun dat negenteihnste Johrhunnert wull en arme Instenfamilie ut Gronenbarg na Amerika utwannern. De öllste Söhn föhr de Familie mit ehr Habseligkeiten na den Bahnhof Gleschendörp. Up den Trüüchweg nehm he den Hinterfelder Redder, de güng an de Hundemöhl vörbi. In de düstere Slucht keem he an den "Dänischen Kanal" vörbi. Dat weer för den Söhn de körtste Weg na Huus.

He keem aver nie na Huus. Up den Hoff keem blots dat Gespann mit de Peer in en bösen Tostand an. Dat Geschirr weer kaputt, de Dissel weer afbraken, vun de Siedenbreder weern welk verlorn. Dat weer en Teken, dat de Peer dörchgahn weern. De Söhn weer nich ankamen. Man nehm an, dat he en Verbreken to'n Opper fulln weer. As eenzigen Bewies funn man en groot Blootlach. Dormals dreev sik veel Gesinnel in de Gegend rüm.

De Familie is ahn em afföhrt.

Na eenige Johr'n keem de Vadder vun dröben. He bröch enen Boom ut Amerika för sien Söhn to'n Andenken mit. As he in de Slucht vun den düstern Graven en Lock buddel, den Boom intosetten, funn he jüst in dat Plantlock en Gerippe un enen Ring. Den Ring erkenn he as den Truring vun sien Söhn. He harr genau de Steed drapen, 'neem sien Söhn to Dood kamen weer!

Genau hier hett de Gedenk-Boom stahn — hier is also de Steed vun dat Verbreken

Pappeln köönt Water good lieden

De Boom, en Eschen-Ahorn, erinner noch vele Johrn an dat Verbreken. Dat weer en Blootboom! Hüüt exesteert he nich mehr.

Mit den dösigen Boom an de Münnung vun de Göschbek harr he nix to doon. Dat weer en Swartpappel.

17.1.2016 . .Omas Geburtsdag

Genau an den Dag — 15. Januar 1946 — beginnt bi mi so dat Besinnen an mien Grootmudder, de ik so völ tau verdanken heff. Wenn sei nich west wier, wekker weit, in wat för'n Kinnerheim wi landt wiern! Sess Wäken tau Faut vun Pommern na Meckelbörg-Vörpommern achtern den Handwagen, den Opa vörn treckt hett. Ik ligg baven op dat Tüüg, wat uns de Polen hebben laten vun uns Grei uut Reetz, Kreis Arnswalde. Ik hebb Typhus hatt un heff nich allens mitkreegen, wat üm mi so passiert is. Ein russisch Doktorsche hett mi mit Tabletten un mit poor Sprütten in dat Läven trüchhaalt. Oma achter den Handwagen hett ümmer fäuhlt, op ik noch läv.

Dat weit ik allens vun de Vertellerie, as uns Oma, Fru Apitz un Fru Mohaupt bienanner seten un vun de Heimat vertellten. Fru Apitz wier ok uut Reetz un Fru Mohaupt ut Schlesien. De beiden hebben man bloß een Dochter hatt. Uns Oma hett 8 eigene Kinner groot treckt un harr nu noch uns drei tau versörgen. Wenn ji boven kiekt, denn weit ji ja, dat Oma an den 15. Januar 1946 61 Joahr oolt west is. Vun de acht Kinner wieren man twei över bleeben, de wi veel later ierst funnen hebben.

De drei Fruunslüüd fierten dat ierste Mol na den Oorlog Geburtstag. Ji sallt dat ni glöven, dat gäf Kauken! En grotes Blech Streuselkauken. De ierste Kauken, den ik na den Orloog eten heff. An'n 15. Januar 1946, op den 61. Geburtstag vun mien Oma, Vaders Mudder. Bäteren Blechkauken heff ik nie mehr hatt. Dat kümmt mi so vör.

Solang ik in de lütt Stuv bläben bin, wo sik allens afspälte, wier dat de höchste "Fierdag" in de Hütt. Natürlik ännerte sik na de Johren dat en beten. 1947 hett Omas Dochter ut Hamborg uns funnen. Nu woor ok för den Dag West-Koffie kokt. Erna Ewert käm bi den Geburtstag bi un smökte HB-Zigaretten. Opa steckte sik tau Ehren vun uns Oma en gaude "Hannelsgold" an. Dat ganze Huus rückte na fein Zigarr.

Oma un Opa mit ehr dree Enkelsöhns

Oma un Opa kregen denn Enn vun de veertiger Joahr 122 DDR-Mark Rente tausamen. Mien jüngeren Brauder un ik kregen jeder 18 DDR-Mark in'n Monat. Oma hett ümmer opene Been hatt. Tante Hanni ut Hamburg hett ümmer Salw schickt. As sei sich morgens un avends de Been verbinnen dee, rückte dat ni nich gaut in uns lütt Stuv. Trotzdem güng de Fru jeden Dag in de Tomaten vun den groten Hoff. Oft hebb ik mit utknippen möten de Watertelgen bi de Tomaten. Ik hebb inne Schaul noch gräun Fingers hatt.

Geld, jau Geld hett mien Grootmuder ümmer hatt. Den Vörsitter vun de LPG käm sik ümmer wat borgen bi uns Oma. As ik mal wat hebben wull oder Opa nich bloß 5 DDR-Mark innen Kraug kreeg — auhauaha, doar wier denn Stimmung inne Hütt. Ik bün dat ja nich ümmer gewohr worrn, ik wier ja nich miehr in dat lütte Dörp in Vörpommern.

Sei wier nich so unbedingt fromm, doch uns Herr hett sei alltied begleitet, seggte sei ümmer. Wekker kein Glöv hett, de hett ok keen Taukunft. As ik inne Kark traut worrn bün und mien Jungs beide dööpt worrn sind, hett sei seggt — so överlevert dat mien Schwägerin —: "Herr, nu hebb ik sei all op den rechten Padd bröcht, nu kann ik gahn". — Finnds sowat hüüt noch?

Gistern heff ik an sei dacht.
Wenn sei noch an't Läven weer, denn wasten dat 131 Johr.

24.12.2015 . .1947

Du kannst hengohn, wo du wullt, orrer in't Blatt kieken, överall datsülvige: Kaviar, de echte notürlich, Lachs, Trüffel, Champagner un Mousse au Chocolat. Dat mutt sien to Wiehnacht, sünst hett dat allens keen Schick. "Madame" in dat niege Swatte. De Gatte in'n Smoking un de Göörn in dat niege "Outfit". All tosomen nu ran an den Wiehnachtsboom Marke "echte Nordlandfichte" notürlich.

Ik weet nich worüm, ober mi fallt mit'n Mol dat Johr 1947 in. Ik weer jo noch son ganz lütten Puper. Ober — dor weer wat inne Luft. Mien Mudder sung mitn'mol un ehr Ogen lüchten un denn vertell se uns, dat dat Wiehnachten ganz wat Feines gifft. Nich ut den groten gelen Putt, de sünst jümmers in de Mitt vun den groten Disch stunn. De mit de gelen Stücken binn — weetst woll, Holsteener Ananas... Nee, se hett dor wat vun de Herrschaft schenkt kregen, wo se an't Schüern un Reinmoken weer. In de een Hand harr se en Tüüt mit lütte griese Krümel un in de annere legen schrumpelige swatte Dinger... Un dat weer nu dat Besünnere????

In de Köök keem dat allens in Woter, un an'n annern morgen — dat weer de Morgen vun den Wiehnachtsobend — schall dat kookt wardn. Wi weern op Inquartierung in twee Stuben an'n Mittelweg in Hamborg, un de Köök harrn all Lüüd tosomen, dat weern, holl di fast, teihn Personen!!

De dreugen swatten Dinger weern nu dicke dralle Plummen, un de griesen Krümel weern Graupen. Tja, groot weern de Plummen, ober blots noch dree Stück legen dor in den Putt. — Un de annern? De harr de "gnädige Madame von", de de Wohnung toheuert, klaut, jawoll, klaut. Mien Mudder hett ehr dorbi tofoten kregen un mien Broder hett dat sehn. As Antwoort hett "Madame" mien Mudder ene schüert!

So geev dat Wiehnachten Obend griese Stimmung mit griese Graupen un jedeen kreeg een halbe Plumm. Un achterran geev dat enen Perzeß. Den hett mien Mudder twors verlorn, ober dat is en anner Geschicht.
O du fröhliche!

17.12.2015 . .Spritzgebäck un Mettwust

Ik käm bi uns inne Köök. Op den Disch feine Schöttels mit Mürbedeeg.

Mitten op den Disch licht hei. Enen Apparat, den ik all lang nich miehr sein heff. De Fleischwulf.

"Kannst du den mal wieder am Küchentisch befestigen?", fraagt miene Verlobte vun vör 56 Jahren. Doch, doch, ik kann dat noch ümmer. Lang, lang is dat verläden. In dat lütte Dörp in Vorpommern, in de lütte Stuv, wo sich allens afspeelte. Ja, üm disse Tied. Wi hebben uns ierst Swien slacht, na den Oorlog. Ik müss allens helpen. Oma und Opa wieren över sesstig Johr. Dat Opfer — dat Swien — wier duppelt so schwor, as de vandag sünd. Geburstag hebben de ümmer hatt. Ok de, de wi in de folgen Johren noch slacht hebben. Ik glöv, bet 1955 hebben wi ümmer slacht.

Bild Günter Weber (in de 1970er Johr)

Morgens üm 4 Uhr ging dat los. Water op 80 Grad in den grooten Kartüffeldämper bringen. Ja, dat müss genau 8o Grad heit sien, dat Water. Dor güngen die Borsten bi dat dode Swien beter vun af. Ik heff ok Därm sauber maakt. As ik da hüüt an denk, denn wunnert mi, dat mi nienich slecht worrn is. Ja, ok de Pell vun de Fettfliesen heff ik aftrocken un op en Brett spannt, üm sei för de Mettwustpellen weder tausamen tau neihen. Ik kunn noch ellenlang daröver schrieben.

Doch an Ovend sneed denn de Slachter dat Swien uten in un dat Daun güng för recht los. Fleisch koken för de Blaut- un Leverwust. Ja, un nu kümmt de Apparat baven in dei Geschicht. Allens, wat Wust warrn sall, kümmt an den Fleischwulf nienich vörbi. Ik heff all twei Dag för dat Slachten de dree Krüüzmess un de Durlatschieven scharp maakt. Dorför heff ik sei stundenlang an den grooten Sliepsteen op den Hoff räben. Fleisch is schwor dörch den Fleischwulf tau dreihen. Dat Fleisch för de Mettwust musst ik ok noch kneten, bet dat nich miehr kleevte. Dat is dreemal dörch den Wulf dreiht worrn. Ümmer mit ünnerscheedlich Messer. Denn nochmal in de Wustpell dreiht. So üm de 40 Mettwüst maakte unse Oma ümmer. Natürlich ok noch Leber- un Blautwust. Allens dörch den Wulf dreiht. De Stuv smeerig. Jeden Drücker vun de Dören fettig. Alles rükt na Swien, un släpen hemm wi in de Kamer ok noch. Hüüt is dat unvörstellbar.

Wi hebben dat nicht beter weiten un harrn gaude Wust bet in den Summer rin. De letzten Mettwüst wiern in den Summer al büschen schrumplig. Wat jöckte uns dat? Wi eten Wustbrot inne "Freie Erde", inwickelt inne Schaul in Ollentreptow.

Da heff ik so an dacht, as ik de Daag den ollen Fleischwulf an- un afschruuvt heff. Ditmal aver nich för Fleesch. De söte Deeg keem dar dörch. Dat backene Spritzgebäck schmeckt ok ganz prima un sall woll op sien, wenn die Korona Wiehnachten na huus geit.

6.12.2015 . .De eerste Feernseher

Ik weet noch, dat in uns Ernst-Tamm-Stroot in Heid Familie Holt as Eerste en Feernseher harr. Dat weer kott vör Wiehnachten, un ünner uns Kinner, de in düsse Stroot wohnten, harr sik dat bannig gau rümsproken: Bi Familie Holt gifft dat en Feernseher!

Wi Kinner lepen gau all hen, stünnen vör den Tuun un versökten, in de Wohnstuuv rintokieken. Nix wörr to sehen!

Wi wullen all graad ganz verbiestert no Huus gohn, as Fru Holt op eenmol vör uns stünn. "Na, ji west doch förwiss all hier, üm den Feernseher to sehn? Ik müch ju een Freud moken, glieks kümmt dat Märken Peterchens Mondfohrt, goht mol gau no Huus un frogt jüm Öllern, of ju bi uns dat Märken in Feernsehn ankieken dörvt! Woneem jüm Öllern ok dat Märken ankieken wullen, sünd se hartli inlodt!"

So gau sünd wi noch nie nich no Huus lopen. De mehrsten Öllern wullen natüürlich ok mol en Märken in Feernsehen sehen! So wörrn bald de ganze Inwohner vun de Ernst-Tamm-Stroot bi Familie Holt to'n Feernsehen!
Dat weer för uns all en Belevnis. Kaffee, Bruuswoter un Koken geevt dat ok noch!
Ik heff dat bit hüüt nich vergeten! Dat Märken "Peterchens Mondfohrt" gifft dat jümmer noch to Wiehnachtstiet in männicheen Theoter — nich blot in Kiekkassen.

22.11.2015 . .Mien Peerkarussell

Ik denk oftins so geern torüch an mien Kinnertiet,
kööm to Wiehnachtstiet in uns lüttje Dörp de Rummel.
Dat Peerkarussell un eene Scheetbood stünn Siet an Siet,
un kunnen na School bi de Holtpeer so veel Stünn verbummeln.
Wi as Kinner, selig vör Glück, speel vertruut denn de Orgelmusik;
ik hör dat „Tsching-de-rassa-bum“ noch nipp un nau!
„Jung, hool Di good fast op Dien Peerd,“ mahn Moder besorgt.
Kinnerglück ünner Wulkenschipp an Heven so blau.

Weet noch jümmers, uns Vörfreid weer bannig groot,
wenn de Snack güng: „De Rummelwagen sünd kort för 't Dörp!“
Wi Bengels birsen de Straat lang un dor kömen se denn ok,
een „Lanz-Bulldog“ hett „butt-buut-buut“ denn Wagentreck anführt.
Un endlich, op’n Karkenplatz stünn düsse „Wunnerwelt",
un uns Harten kloppen wild un luut, wat vör een dulle Höög.
Wi kregen Friekorten för uns Hölp ut graue Papp statt Geld,
de verdeente Lohn för denn ganzen Sweet un de Möög.

Oh, mien Peerkarussell, balden gifft di ’t so nich mehr,
dat gifft so 'n Monarchen, de meent, du wiest nix mehr her,
wieldat du to oll büst, wenn ok smuck, to anfällig, even unmodern,
un deswegen ward man di so na un na eenfach utrangeern.
Oh, mien Peerkarussell, wat weern wi as Buttjes blots stolt,
wi as Riederslüüd n ochmool in Kreis rüm op de bunten Peer ut Holt.
Ok de Orgelmusik vun dortomool kümmt di kuum noch to Ohren,
doch dat Erinnern, dat blifft mi, dat geiht mi nee nich verloren.

1.11.2015 . .Tüschen Barg un deipen Dal...

… ja wat wier da? Weit ja meist jedereen. In mien Schaultiet, so bet 1954, ganz säker. Dat Leed van de beiden Hasen.

In den Oorlog inne Schaul, denn in Meckelbörg inne Zentralschaul in Golchen, heff ik ümmer Musikunnerricht hatt. De Volksleeder kenn ik hüt noch gaut. Nee, Noten heff ik nienich liehrt, ok wenn sei sich noch so veel Mäuh gäben hemm.

Doch dat Leed van de beiden Hasen blivt mi ümmer besünners in Sinn.

Kann so 1951/52 weest sien. Wi hadden in de Zentralschaul in Golchen allen Ünnerricht. Ja, ok Musik. Unsern Liehrer wier ok Chef vun de Schaul un heit Mathias Frantz. Hei käm ut de Slowakei un harr so poor Eigenarten an sik, de ik nienich vergeten heff. Ik was t.B. ok in Mathe gaut un bi Klassenarbeiten schnell fardig. Hei sitt vörn an den Disch. Hei kiekt mi an, ik heff so bäten mien Fingernägel mit mien lütt Taschenmetz bearbeitet. "Webber", secht hei tau mi, "wenn ich denk ich bin ein Schwein, mach ich mir die Nägel rein." Ik was doch so fiensch un segg tau em "oder ich bohre in der Nase." Hei hett denn einen Finger binah inne Näs afbroken. Hei hett sik bi mien Grootvader beschweert, doch de hett den Liehrer Frantz rutschmeeten. Nu, van den will noch miehr vertellen. Wi hadden ja ok Musik bi em. Doch, doch, ik wier ok gaut bi't Singen. En gaude Zensur heff ik nienich kregen, weil ik kein Noten liehrt heff. "m Märzen der Bauer…" heff ik dree Strophen sungen, doar wier ik mit die ierste Reih Noten noch nich fardig.

"Flichtlinge" wiern wi meist alle in Meckelbörg/Vorpommern. Bi mi an den Disch satt ok Gerd ut Ostpreußen. (Hei is all ganz tiedig sturven met TBC.) De schnackte so richtig "ostpreußisch". Dat Leed — Frantz vörn an't Klavier — " … fraßen ab das grüne, grüne Gras..." Gerd hett sungen: "...fraaßen ab das jriene, jriene Jraß". Frantz vörn an dat Klavier hoch, op Gerd los un bölkt den an: "Grün, grün ist das Gras". Gerd wier mindestens een Kopp grötter as Liehrer Frantz, hei seggt: "Mensch, ich sing doch jrien, jrien, Herr Frantz!" Wi beid güngen tesamen na Huus, so bet in de 9. of 10. Klaas. Gerd meente, as wi beid Richt Klempenow an'n Rohrsoll vörbi güngen: "So allmählich wird der Frantz doch so'n bißchen meschugge! Ich werd dem Vater mal nuscht nichts sajen. Der jeht hin und bläst dem Lehrer Frantz den Marsch."

Sien Vader wier de "Schweizer" op Opa sienen Hoff, he betreu de 60-70 Käuh. Dat Bild rechts heff ik in dei 70er Johr opnahmen, do wier Vadder Karl ok al en olen Mann. Wat dat heiten hett, wenn Vadder Karl enen "den Marsch blasen" dä, dat hemm de Volkspolizisten mitkregen, de enen Brauder van Gerd hebben mitnehmen willt. De Vadder Karl stunn mit den Messhaken bi den Danz bi Willerts op den Saal, as de Schlägerie weer. Wenn Vader Karl vun den "Selbstgebrannten" genoog hatt hett, güng em allens ut den Weg.

Wier even doch en anner Tied. Flüchtlinge un Spraakprobleme, Flüchtlinge un Alkoholprobleme, Flüchtlinge un Gewalt — dat is hüüt allens eernster, as wi dat damals beleevt hefft. Un doch mööt wi dat schaffen, as dormals. Dor liggt de Haas in'n Pfeffer — orr de twei Hasen — bit an'n Hals.

18.10.2015 . .Harvsttiet, as dat fröher was

De griese Katt luurt dör de Bööm —
Welt licht in Haarstens Mörgendrööm.
De Kutters dükern an de Dalben,
up d' Diek de Schimmelrieder up sien Falben,
dat Woater drüppelt van de Takken,
de Stiem huult üm de Gäävelmüür,
de Frösttied sitt de Haarvst in d' Nakken,
de Koien brammen in de Schüür.
De Melktied sitt hör hoch in d' Jüdder,
töövt up de Maidens faste Greepen —

dat Schkoap will rut — dat will an d' Tüdder
un de Jungs kiekt buten noa de Schkeepen.
De Buur de sitt in d' Achterköäken,
sien Tabaksblöä an lütt to schnieden —
Burinski deit dat Füür upröäken,
een bietji Waarmte kann d' woll lieden.
Van d' Bakkhuus her rükt dat noa Printen,
de Doagen sünd woll in de Tied,
denn givt dat Stuten mit Korinthen
un jeden denkt, bold is d' sowiet.

11.10.2015 . .Wat is bleven? — Fiefuntwintig Joahr na de Wenn

Weiten, jo weiten heff ik dat ja ümmer. As mien Familie un ik tau Besäuk inne DDR weern. Ik bin ja ümmer bi mien öllsten Brauder weest, de nu al lang dood is. Door sünd mien Grootöllern un ik henkamen, de uns na den Orlog upnahmen hebben. Hei un sien Fruu harrn sik bi Wismar en Huus buut, wat ja nich so einfach weer in de Johren 1958 bit 1960. In de DDR! Materiaal müßt een alles "op französich" besorgen. Da kann ik die dollsten Geschichten vun vertellen. Bückware, schmieren, achter herüm besorgen. Intuuschen — Immenhonnig gegen Zement. Flugenten gegen Maschendraht, enn Westkonjak gegen alle Heizkörper ut den Ümbuu vun dat Wismarer Krankenhuus.

Mien jüngeren Brauder sien Fruu wahnte in Niebrannenborg, wo sei en Wohnung kreegen hebbt. Natürlich bloots op Umwegen. Woans de Umwegen utseihn hebbt, dat hebbt wi lang bedacht. Sowat kannst bloots, wenn du mit de Stasi bi een büst. Hei hett dat ümmer bestreden. Mien öllsten Brauder (obwohl ok Genosse wegen den Jagdschien) hett ehm jümmer seggt: "Di hebbt sei doch in't Hirn scheeten."

Mit de Wenn keem hei nie nich klor. Sien Fruu, mien Schwägerin, ok nich. Ik mutt dat so seggen: Sei hebben sik dood sapen. — Ik heff glieks na de Wenn an de Gauckbehörde schreeven. Dor weer allens all kloor, dat sei beid Informelle Mitarbeiter bi de Stasi west sünd. Sei geven nu ok noch nich tau, dat sei mi bespitzelt hebbt.

Nu, eenen Dag vör den "Dag der deutschen Einheit", heff ik de Berichte kregen vun de Stasiunterlagen-Behörde ut Niebrannenborg. Sei hebbt mi allens schickt, wat sei funnen hebbt. Na fiefentwinntig Johren steit fast: Mien jünger Brauder un sien Fruu weern IMs vun de Stasi. Mien Brauder hett ümmer denn Oberstleutnant Lippke över mi bericht. So steiht dat schreven. Na den Bericht is mien Brauder davon utgahn, dat ik nie nich för Berichte bi de Stasi tau Verfügung stahn schull. Mien Brauder schildert mi in den Bericht as ein ganz standhaften Charakter. — Ik mööt seggen, mi hett nie nich een vun de "Genossen " anspraken. Vör de Wenn mußt ik ja jok ümmer anmellen, dat ik inne DDR tau mien Verwandtschaft föhrt bin. Wekker noch allens von mien Verwandtschaft mit die Stasi arbeit hett, will ik nu nich mehr weiten. Den Kontakt hett sik up dat Notwendigste verringert. Nu bruuken sei ja auch kein Pakete mehr vun uns. Nachweislich heff ik noch 39 Pakete bet November 1989 schickt. Kann man doch nich alles vergeten hebbn.

Dat denk ik so, as ik unsen Bundespräsident in Frankfurt spreken hör.

27.9.2015 . .De Wieser

Dat weer bald na de "Wenn", den Fall vun'n Iesern Vörhang, de nu 25 Johr her is. Lang noog harr dat duert, bit uns Fohrt na Warnemünn Wohrheit wöör. Mit dat snelle Schipp susen wi vun Tramünn na Warnemünn. Dat Weder weer, as in den ganzen Sommer, nich dat best. Tominnst aver keek de Sünn männichmal mang de Wolken dörch. So kunn man vun't Schipp ok goot de Küst bekieken. As wi an de Insel Poel vörbi weren, keek dor vun enen Barg en Lüchtturm wiet in't Land un över de See. He stünn dor so schöön kommodig up den Barg, graad as wull he uns inladen. Ik dach ok foorts: Dor müsst du hen!

Dat duur aver noch enen ganzen Stoot, bit dat sowiet weer. Ik wüss ok al, dat weer de Buker Lüchtturm. As Wieser för de Schippfohrt lücht he de ganze Wismarer Bucht ut. De Turm güng mi nich ut den Kopp, ik müss hen. Denn weer't endlich so wiet. De Fohrt güng mit dat Auto över Rerik. Blots Petrus hett uns so veel Regen schickt, dat wi uns vun de Natur bloots wenig ankieken kunnen.

Bleev uns noch de Kark in Rerik. De kunn's ok bi Regen ohn natt to warrn ankieken. Wat hebbt wi uns freut. So'n smucke Kark harrn wi lang ni to Gesicht kregen. As wi wedder buten weren, harr de Regen uphöört un de Sünn luster al mal dörch de Wolken.

Na en goot Meddag güng uns Reis wieder na den Lüchttorm. De Himmel wöör ümmer höger. Al vun wieden kunnen wi den Turm utmaken. Na en poor Ümwegen stünnen wi endlich an sien Foot. Wat harrn wi dor för en Utsicht. Uns Ogen güngen över dat Land un dat wiede Water. In'n Westen kunnen wi de Küst vun Holsteen utmaken. Wat is dat Land vun dit Flach doch schöön, dach ik. Seker hebbt hier in de verleden Johren ok männich Meckelbörger stahn un hebbt mit Lengen in de Ogen na de Frieheit röver keken.

Wi harrn funnen, wat wi sehn wullen, un dachen nu an to Huus. Up den Trüchweg kemen wi noch an de ol Kark in Bienendörp vörbi. Över den stillen Karkhoff güngen wi ünner mächtige ole Bööm up de Feldsteenkark to.

Kark in Bienendörp

De Dööpsteen

Buten vör de Kark stünn en ganz olen Dööpsteen ut Granit. Neescherig spröken wi en Fru an. Se weer up den Karkhoff an't arbeiden. Aver se wüss wenig över de Kark. Se weer vör Johren ut Pommern flücht un in Meckelborg hangen bleven. As se wies wöör, dat wi in Tramünn to Huus weren, keem se an't Gruveln un füng an mit uns to vertellen. Wi kregen en düütsch-düütsches Schicksaal to hören. Dat hett uns ganz still un nadenkern maakt.

Nocheens de Dööpsteen vun Bienendörp

Mit de Gedanken an düsse Vertellen möken wi uns up den Weg na Huus. In Neubukow kemen wi an en smucke Möhl vörbi. "Kaffee und selbstgebackener Kuchen", möök en Schild künnig. Kaffee un Koken hebbt uns goot smeckt. Unse meist so'n beten trurige Gedanken verflögen dorbi un möken wedder Platz för den Lüchtturm.

Alltiet hett de ole Lüchtturm de Seelüüd bi Düüsternis den Weg na Huus in den sekeren Haven wiest. Uns weer he den ganzen Dag as so'n Oort Wiespahl weest. He hett uns enen wunnerboren Dag in Meckelborg, vull mit ernsthaftige un vergnögte Belevnisse bröcht.

19.7.2015 . .Mitten in Mäkelborg

Willem un Caroline läwten in dat 19. Johrhunnert mitten in Mäkelborg. Dormals wier dei Armaut in dit Land bannig grot. Dat Poor har fief Göörn. Dat öllste, 'ne Diern, wier gerad' nägen Johrn olt worden, as alle fief Kinner miteis dull krank würd'n. Dat wier 1879. Dat Feewer steeg un steeg. Dei Öllern wiern vertwiefelt.
Willem, dei Daglöhner up dat Gaut wier, löp na den'n Gautsherrn. "Herr Baron! Herr Baron! Miene Kinner sünd dull krank! Sei hemm' hoges Feewer! Wi weiten uns nich mihr tau helpen! Ick bitt Sei instännig! Können's nich 'n Dokter ut dei Stadt halen laten?"

Dei Gautsherr keek em von baben bet ünnen an. "Du un'n Dokter! Lecht juge Görn kolle Warerdäuker üm, denn warden sei ok werrer gesund!" "Herr Baron! Ick bitt' Sei!" "Hest du nich hürt, wat ick secht heff?" "Ick bitt' Sei!" "Ach wat, gah an diene Arbeit!" Vertwiefelt, mit Tranen in dei Ogen un dei Mütz' in dei Hand, stünn Willem böögt vör sienen Herrn.

Fru Baronin har allens mit anhürt un den'n vertwiefelten Daglöhner seihn. Nu güng sei up ehren Mann los. "Hürst du nich, alle fief Kinner sünd krank! Dei Twillings künnen doch all so gaut lopen. Hal den'n Dokter!" Dei Baron brummte un säd na 'ne Wiel: "Gaut, diene Bitt' is nich ümsünst wäst."

Hei schickte 'nen Kutscher mit Pierd un Wagen in dei Stadt, doch dei Dokter wier oewer Land. Dei keem ierst an'n annern Dag mit eigen Pierd un Wagen. Hei stellte fast, dat alle fief Kinner Scharlach harrn, un nehm den'n Varrer gliek mit na den'n Apteiker in dei Stadt.
Willem kreech dei nödige Medizin un müßt' bi Nacht un Küll dei 15 km tau Faut in dat Dörp trüchlopen. Dat schaffte hei in twei Stund'n. Dei Medizin schlöch tatsächlich an. Dat Feewer güng runner.

Dei Görn keemen dörch, wiern oewer sihr schwach. Dor schickte Fru Baronin jeden Dag Äten för dei kranken Kinner in dat Dörp. Langsam keemen dei tau Kräften. Alle Dörplüd lawten von dor an Frau Baronin wägen ehre Insicht, Hartlichkeit un Hülp.

So uneigennützig wier dei gnädige Fru oewer ok nich. Von Ostern bet Oktober müsste sick dei nägenjörrige Jule dagdäglich, ok sünndags, um dei Küken un schließlich üm dei Junghäuhner up den'n Gautshoff kümmern. Sei müsste Eier kaken, Gräuns halen, allens hacken un vermengelieren, dat Veihtüch faurern, ok Warer von dei Pump halen un uppassen, dat dei Habicht keine Diere halte. As dei jungen Häuhner anfüngen, Eier tau legg'n, müsste Jule dei ut dei Nester halen un in dei Gautsköck afgäben. Dor künn sei ok mit dei Köckschen Mirrag äten. Na soeben Maande Arbeit kreech sei ehren Lohn, genau 4 Daler.

Wier Fru Baronin nu würklich so von Harten gaut? Ich bün nich dorvon oewertügt.

31.5.2015 . .De besünnere Disch

Mien Mann un ik weern to en grote Fier inlod. De Firma Plambeck in Norderstedt harr grotes Jubiläum. Ok mien Mann, de teihn Johr dorbi weer, schull ehrt warrn. De Fier weer in en gode Weertschap, de "Tribüün" midden in Norderstedt. Wi hebbt uns fien antrocken un weern gode Luuns.

Udo Jürgens. Foto Steindy/Wikimedia Commons

As Ehrengast weer Udo Jürgens to uns Ünnerhollung dor, to'n Sluss vun sien Leder harr he wohrhaftig en witten Morgenmantel an un in de Hand en Tass Tee — dat brukt he eenfach, meent he.

De Disch weern al smuck un eddel andeckt. Op veer Etaschen geevt dat verschedene Eten, ünnen weer Eten ut Düütschland, man kunn en Teller nehmen un sik vun de goden Soken utsöken, wat man hebben wull, dat weer ganz wunnerbor. In de twete Etaasch geev dat allens ut Amerika, ok so fiene Soken, kott — op verschedene Stockwark wörrn ut verscheden Länner Eten opdeckt.

Mien Mann wull lever ut Düütschland eten, over ik weer nescheerig un bün ganz no boven gohn.

Glieks rechts weer en Theek. Ik heff mi op en Barhüker sett un kiek mi eerstmol üm — een Glas Sekt heff ik mi bestellt, mien Blick full op en smucken runnen Disch mit en witt Dischdeck, en komodigen Stohl mit Polster un ok witten Stoff bit an Borrn stünn dorvör.
Ik segg sülven to mi: "Dor kann man förwiß goot sitten!", rutsch vun mien hogen Barhüker rünner un spazeer to en langen Disch, wo fienes Eten ut Frankriek anricht weer, nehm mi en Teller un füll mi en beten vun düt un dat op. Jo, un denn sett ik mi an den smucken Disch, dorvör weer noch en roden weken Teppich utleggt.

Ik feuhl mi dor in mien Eck ganz wunnerbor, kunn allens goot överblicken.

Op eenmol kemen en poor hochwussen Mannslüüd in swatte Antöög, keken mi scharp an — un denn hebbt se en güllen Kett üm mien wunnerbore Eck trocken!

Hmmm, — wat schall dat denn??? Denn stellt se sik hen, twee links vör de Kett, un twee rechts vör de Kett — kieken denn over stur grood ut!!

Ik füng an to gruveln — worüm doot se dat??? Mit nich mehr so goden Gefeuhl eet ik gau to Enn; de Lüüd, de vörbi kemen, keken all so snoksch, so as wenn ik wat Besünneres weer! De veer Mannslüüd deen so, as wenn ik prominent weer, so as wenn se mi bewohren müssen!
Ik füng an to smüüstern, un een Ogenblick geneet ik dat! As jümmmer mehr Menschen dor stünnen un mi neeschierig ankeken, wörr mi dat over denn doch to veel, un ik bün langsom opstohn un mit en Smüüstern an de Lüüd vorbigohn.

An de Theek heff ik denn liesen froogt, worüm de Mannslüüd mi mit en Kett sotoseggen insparrt harrn un ok noch to beiden Sieden stohen bleven?
"Jo, weet se dat denn nich? Se hebbt Udo Jürgens Platz inwieht — dor schull he in sien Poos sitten, dreiht Se sik mool üm, dor kümmt he ok al!"
Un würklich, Udo Jürgens, de Slogerstar, sett sik nau an de Steed, wo ik grood seten harr!

Ik füng an to smüüstern. Ik harr — sotoseggen — Udo Jürgens Platz vörwarmt! Döröver mutt ik hüüt noch lachen!

24.5.2015 . .Noch mehr ole Bööm

Hu, beten gespenstisch süht se ja ut!

Wi weern mit Fründ Gerd, de jümmers na besünnere Bööm utkieken deit, na Schellhorn bi Preetz. Dor gifft dat en Kapell, de egentlich gor nich in de Gegend hier passen will. Se höör mal to de Sophienhoff. Nu aver höört se to de evangelisch Kirchengemeen Preetz. Ja, un vör disse Kapell, dor steiht en Böök, so üm un bi 300 Johr olt. Se is so dick, dat söven (7 !) Fruun nödig weern, üm den Boom mit utbreedt Arms to ümfaten, so hett mi't en oll Daam vertellt, de in de Kapell Küsterdeenst maakt.

De ole Daam kriggt de Taille meten

Dat mag angahn. De Stamm sülven hett wohl blots so 5,50 m Ümfang, man de Wörteln hebbt sik wiet utbreedt. De Boom harr merkwürdig runde Utwüchse, so as Knubbel, Bulen, villicht Warzen, Boomwarzen. Ik heff so'n Knubbeln al mal sehen, man dor weern se lütt as Snickenhüüs, disse aver weern grötter as Tennisbäll.

De gröttste Postkassen vun Eutin un ümto

Wi sünd denn wiederföhrt un hebbt de Brüdigams-Eek in den Dodauer Forst bi Eutin besöcht.
De Legende vertellt, dat vör goot 500 Johr mal en keltisch Fürstensöhn fesselt in dissen Wald trüchlaten worrn is. En hübsche Deern mit blonde Hoor un blage Ogen hett em funnen un holpen, dat he weller frie keem. Un as Dank hett denn de Fürstensöhn en lütte, junge Eek plant.

Later — veel later — hett mal en Förster-Dochter enen jungen Mann in ehr Hart slaten, ehr Vadder aver wull nix dorvun weten. De beiden Leevslüüd hebbt denn in en Astlock vun jüst disse Eek Breve rinleggt un so de Verbinnung to'nanner hollen. De Förster hett denn sehen, dat he nix gegen de Leevde vun de beiden jungen Lüüd doon kunn, un erklär sik toletzt inverstahn. Dor hebbt de beiden ünner disse oll, knorrig Eek heiraadt.

Dat Astlock is bunt ümmaalt. Düt Johr sünd Pastellklöören bi astlöcker modisch aktuell!

Siet de Tiet hett de Boom de Naam Brüdigams-Eek, un junge Lüüd füngen an, Narichen in Leevsdingen in dat Astlock vun de Eek to leggen — bet hüüt hen. Sogor de Post harr en Insehen un hett de Eek as Postadress anerkennt. Siet 1927 kann een an disse Adress schrieven: Bräutigamseiche, Dodauer Forst, 23701 Eutin.

Jeedeen, de mag, kann den Breef rutnehmen, upmaken, lesen, bi Interess mitnehmen — orrer weller trüchleggen.

Gegenöver vun de Brüdigamseek heff ik en Schild funnen, dat künnig maakt, dat 503 km wieder lang de "Himmelgeister-Kastanie" steiht. Disse Kastanie hett ok ene offizielle Postanschrift. Siet 2007. Un wieder stünn dor up, dat siet 2009 de beiden Bööm — also uns Brüdigamseek hier bi Eutin und de Himmelgeist-Kastanie dor bi Düsseldörp — mit'nanner verheiraadt sünd.

Un wenn de Ehlüüd Kinner kriegt, heet de "Kasteken", orr wat?
Wat denkt sik de Lüüd, de solk Dwangsehen stiften doot?!

Tja, wat sall een dor nu to seggen.

30.3.2015 . .Bökenboom

Uns Fründin Waldtraut hett dissen Namen kregen, wieldat ehr Vadder en Förster weer un mit sien Familie mirrn in'n Wald leevt hett.

Waldtraut vertellt geern vun ehre Kinnertiet in de Natur. Un oft snackt se vun ene grote, olle Böök. Disse Boom stünn — un steiht jümmers noch — vör dat Försterhuus. Waldtraut is as lütte Deern geern dor in rümklattert. Se hett in den Boom seten un speelt. Ehre Popp kreeg dor baven Ünnerricht. Se seet up en dicken Ast, leet de Been bummeln un hett leest, dröömt, sungen. Un wenn de utwussen Lüüd mal weller total ungerecht weern, denn leet se sik vun dissen groten schönen Boom tröösten. As Waldtraut denn to en heel staatsche Deern ranwussen weer, hett se sik männichmal baven in de Böök vör Jungkeerls versteken.

Kortens weer Waldtraut mal weller dor un hett den Boom besöcht. He steiht jümmers noch in all sien Pracht un is nu noch staatscher as to ehre Kinnertiet. De Böök is wohl so üm un bi 130 bet 150 Johr olt. Se steiht vör de oll Försterei vun Heidbunge.

Wat se nu en Hainbuche (plattdüütsch: Haböök) is, dat weet ik natürlich nich. Vun en Haböök weet ik aver, dat se bannig langsam wassen deit. Ehr Holt is ut den Grund richtig dull hart un dorüm goot to bruken för Handwarkstüüg, as Hammersteel un so.
Un de Snack "dat is hanebüchen", de stammt dor vun af. "Dat is hanebüchen" bedüüdt soveel as: dat is hart, dat is nich to bögen...

De Böök hett de Minschen al jümmers faszineert. Se gell bi uns Vöröllern as Orakelboom, as en Boom, de wat över uns Tokunft seggen kunn, se weer en Vörutsegger vun dat Schicksal. De oll Römer Tacitus — he leevte vun 55 bet 120 na Christus — hett schreven, dat en Heiden-Priester enen Bökenstab in mehre liek lange lütte Stäbchen braken hett. In elkeen lütten Bökenstab hett he denn en Rune rin schnitzt. Disse Runenstäbe wörrn up en witt Dook smeten. De Priester keek denn na baven, in'n Himmel, un nehm dree Runen-Stäbe up. Ut disse dree Stäbe kunn he rutlesen — kunn he düden —, wo dat mit de Tokunft utsehg.
Ut dit uroll Doon is later uns Wort "Bookstaav" (Stab ut Böken — "Buchstabe" — Buchenstab) entstahn.

1.3.2015 . .Fetthalf mit Schalee?!

Letzt heff ik en fein Geschicht funnen, de hett August Düffer so üm 1925 upschreven. Dor geiht dat üm enen ollen Senator, de geern goot eten much. He weer Junggesell, harr enen Dener un dorto en Kööksch, de allens för em kaakt hett, wat em goot smeckt hett.

He harr en goot Leven, smöök sien Zigarr, leest de Lübschen Anzeigen, un he freu sik, dat he keen Fru un keen Kinner harr. Sorgen mit de Stadt geev dat nich, dat hett sik allens vun alleen regelt (dat weern Tieden!).

He eet to geern suur Swienfleesch in Gallert mit Bratkantüffel, achteran en Krummesser Kööm un en lübsch Beer. Aalsupp weer ok en Lievspies vun em, dor hett he dree richtig vulle Töller vull vun verputzt. Snuten un Poten, nee, dat weer nich sien Saak, dor weer to veel an to puhlen, avers dicken Hesten, dat weer wat för em. Hüüt seggt wi Iesbeen dorto. Ok krosche Köömkringel mit Swiezerkääs, wo de Tranen ruter loopt. Dickmelk un rode Grütt much he gern. Un denn "Fetthalf mit Schalee"!

Süh, un dor seet ik fast. "Fetthalf mit Schalee" harr ik noch nie höört. Ik heff Anneke fragt, Huusfruun un Lüüd, för de Kaken ehr Beruf is, studierte Lüüd, de sik mit Plattdüütsch allerbest utkennt. Nix. Keen kunn mi helpen, keen wüss, wat dit för en Eten weer.
"Fetthalf", wat kann dat sien? Dörchwussen Speck? Schalee? Is dat Gelee, is dat wat Franzöösches?

Wenn wi hüüt de Spieskort in en Gaststuuv leest, man, wat steiht dor allens up. Dat gifft Eten ut Italien un de Türkei un Amerika. So männichmal weet ik gor nich, wat up mienen Töller kümmt.

Nu fraag ik mi: Weer dat in olle Tieden anners? Man en lütt beten Höpen heff ik noch: Köönt Se mi helpen bi "Fetthalf mit Schalee"?

10.2.2015 . .As Tirol noch in Indien leeg

Doch, doch, dat gifft dat. Ik mütt mi sülvst laven. Ik heff in elf Johren Schaultied bloots een 5 kreegen.

Zentralschaul in Golchen — so süht die Vörsiet 2014 ut. Foto: Weber

Wi hemm in de Zentralschaul in Golchen ok dat Fach Ierdkunde liehrt kregen. Dat liehrte uns "Klumpfaut" Kannenberg. Ik weit nich miehr, wat hei wat ut den Krieg mit den Faut kregen hett orrer wat dat en annern Grund west is. En groten Kierl, hei lahmte so'n beten. Hei leevte mit sien Süster bi ehm. Weer ok nich de fiene Oort, em Klumpfaut tau nömen. Ierdkunn weer sien Saak. Andreas Hofer, de Frieheitsheld, de ja al bi Napoleon för den "Sozialismus" sik wrangelt hett. So müsste uns Kannenberg dat bibringen.
Dat de Hofer ok vull Eigensinn weer un ok veel nich so volksnahe Saken maakt hett, dat weiten wi vundaag ut Bäuker.

Vör mi in de Schaulbank seet de Jung vun den Förster. As ik mi gaut erinner, hett hei Schnabel heiten. Den frogte Kannenberg nu: "Dieser sogenannte Freiheitsheld aus Tirol, der Andreas Hofer, wo liegt denn eigentlich Tirol?". Wi bleven ja nienich sitten, wenn de Lehrer mit uns an't Spreken weer. De Schnabel stünn op un sää nix. De lange Rösenberg un ik achter em grienten uns wat.

Dei typisch indische Bevölkerung vun Tirol begrööt Andreas Hofer

Schnabel kribbelte so mit de Hänn. Ik wisper em tau "Tirol liggt in Indien." Ik heff ja fast mit rekent, dat hei sik ümdreihte un tau mi sää "Halt du doch dein blödes Maul!" oder so ähnlich. Ne, hei sää doch glatt: "Tirol liegt in Indien." Alle lachen, man bloots Kannenberg un Schnabel nich. Kannenberg meente "Setz dich, Schnabel! Und Weber, du kannst dir eine 5 notieren." Ik heff dat mien Levdaag nich vergäten. Ierdkunde, ein Spitzenfach för mi! Un denn eine 5!

Op dat Jahreszeugnis heff ik denn doch weer eine 1 hatt, wieldat ik as einziger wüsste, welk Bodenschätze een op de Insel Kamschatka "unter der großen Führung des Genossen Josef Wissarinowitsch Stalin" förderte. Woans dat wirklich west is, hebb ik ierst veel, veel later leest.

1.2.2015 . .Ole Klock

In unsen Dom hier in Lübeck gifft dat ene grote, richtig olle Klock. In ehre Mitt is en Sünn mit vele Strahlen. Un disse Sünn hett upfallen Glubschogen. Un disse Ogen gaht in'n Takt vun de Klock jümmers hen un her — jümmer hen un her. Wenn du vör de Klock steihst un dat denn mit'n mal klook kriggst mit de Ogen, denn verjaagst du di beten wat. Du müsst tweemal henkieken, bet du dat begriepen deist: De Ogen gaht würklich jümmers hen un her.

Un wenn dat ganz still is in'n Dom, denn kannst du dat hören, dat Tick-Tack, Tick-Tack. Siet Johrhunnerte deit se dat, de Klock. Jümmers tick-tack, tick-tack. Du kannst also höörn, wo de Tiet vergeiht. Dor kannst nadenkern bi warrn...

De Klock is rechts ünnen an den Lettner to seihn

30.1.2015 . .Wilhelm Gustloff

Ein Glaosen is't nao Middernacht,
üm dei Brüggen huult dei Storm.
Man glöwt, dei Hölle lacht,
as bräken Meer in Düwels Form.

Faohl schient dei Instrumente,
steinhart schemmert dei Gesichter,
dei Kompaß bäwert dör Momente,
bange maoket frömde Lichter.

In't Ruderhuus — dei Spannung dick,
man kunn dei bolde schnien,
süht den Käpten sienen Blick,
man feuhlt sien dägdet Lien.

Aohne Echo wör't nu gaut,
dei Feind wüß kienen Raot.
Was man doch lüttket baut
as ein Fischk sien Graot!

So driff schwor dör dei Sei
sien Schipp — in Hochhuusort.
Tau Duusende sünd dei
as Flüchtlinge an Bord.

In'n Winterstorm up iesig' Jagd
ein U-Boot nimmp ehr in't Viseier,
Torpedos mit dei böse Fracht
sprengt dood teihnduusendveier.

Un jubelt man dör'n Äther wiet,
nu jüst dei twöfte Johresfier
van't Arierland mit Sünnensiet —
in't Waoter köm dat Leipe schier.

Dei Gustloff maohnt as Denkmaol
van't gröttste natte Massengraff.
Van äöwerläben Seelenquaol
man bit tau Ende läsen draff.

Gele Linie = Radweg. Klick up för Beschriften!

25.1.2015 . .Unsen leevsten Radweg

Klick up de Biller tau'n Vergröttern!

To geern sünd wi fröher mit uns Fohrrööd na den Pöppendörper Ringwall föhrt. Na Huus güng dat dörch den Waldhusener Forst över Kleinensee un Ovendörp na Travemünn. Immer wedder sünd wi wat Nieges wies worrn. Dat güng hüüt leider nich mehr. Aver wi harrn ja noch dat Auto.

Huuskoppeln un smucke Katen

An smucke ole Hüser vörbi, mit Veehtüüch up de Huuskoppel, güng unsen Weg över Ivendörp na Ovendörp. Un wieder övert Land kemen wi na Pöppendörp an den Pöppendörper Ringwall ut de Slawentiet vörbi. Dor harr man in de Twischentiet en wunnerbore Trepp buut. Mit uns Kinner sünd wi noch so hoch kladdert. Vun Busch to Busch hangeln wi uns na baven. Rünner sünd wi männichmal in den natten un glitschigen Lehmbodden daal rutscht.

Up den wildbewussen Ringwall...

...kannst rupklabastern...

Nu is an den Wall en Trepp buut woorn. Sogoor enen lütten Parkplatz hett man anleggt. Dat weer för uns un uns Auto nu ümmer de eerst Paus. Natüürlich kladdern wi de Trepp na Baven. Dor geev dat Bänke to'n verpussen, un wi harrn enen goden Utblick in't Land.

...un di baven deegt verpusten!

De Iestiet harr hier de Natuur en besünneres Utsehn geven. Hügel un lütte Barge wesseln sik af. Lütte Dieke blenkern in de Sünn. In den neegsten Woold harrn de Krein en Versammlung. Ünnen in den Diek möken de Poggen ehr Kunzert. Hier weer överall Leven.

De Oser

Süüdlich vun Pöppendörp geev dat enen besünners groten Eerdwall. De full uns ümmer wedder up. He sehg meist enen Bahndamm liek. Babenuup stünnen slanke Kiefern in de Avendsünn. Dat weer en Oser.

Prächtige Kiefern up den Oser

In de letzte Iestied harr en Gletscher allens bedeckt. Ünner dat Gletscheries weer de langgetrockene Barg entstahn. As dat Ies vun den Gletscher langsam smöölt, leep dat Water ünner den Gletscher in lütte Rinnsale tosamen. Dat Water kunn in den hartfrorenen Bodden nich weg un schööv dat Geröll to enen Barg tohoop. Dat weer denn later en Os.

Wunnerschöne Moorseen

Hünengraff

An't Enn vun den Oser up de anner Stratensiet weer in en Talsenke en Moor entstahn. In dat düster Moorwater spegeln sik Farnkruut un deep hangende Büsch. Bit ca. 1925 wöör noch Törf för den Huusgebruuk in dat Herrenmoor steken.
Lütt Stück wieder weern vun Minschenhand grote Feldsteen to en Graff, en Hünengraff tosamen stellt. Wi hebbt de Minschen dat ahn Hölp vun Maschinen blots schafft?

Rut ut den Woold

Denn güng dat dörch enen groten Woold, den Waldhusener Forst. De Bööm smeten veel Schatten un wi freu'n uns ümmer, wenn wi ut den Woold kemen. De wiede Blick in't Land weer för uns en grote Freud. An den schönsten Utkiek stünn en Bank. Dat weer "uns" Bank. Dor kunnen wi bi goot Weder enen schönen Sünnenünnergang beleven.

Sünnünnergang

Denn wöör dat ok ümmer Tiet, dat wi na Huus kemen. De Hunger mell sik.

7.1.2015 . .Alle Jahre wieder

"Alle Jahre wieder …" tönt dat — alle Jahre wieder — in de Wiehnachtstuven, ut all mögliche Schallgeräte, bi vele Veranstalten, in Kirchen ...

"Alle Jahre wieder" warrt denn kort na de Johreswenn de wunnerschöön wussen un wunnerschöön smückt Dannenboom weller afsmückt. In mien Kinnertiet weer dat "Afplünnern vun'n Dannenboom" jümmers en Höhepunkt, en Festdag. Dor hüngen dormals nämlich Nööt, Schokoladenkringel un anners wat Leckers an'n Boom, dat an uns Kinner verdeelt wörr.

Hüüt is dat Afplünnern för mi en beten en Strapaze. Ik warr un warr dor eenfach nich mit fardig. Jümmers weller fallt mi en lütt Geschicht in to den Engel, den ik graad ut de Telgen "plückt" heff, orrer ik erinner mi, wo dat weer, as wi dissen Stern mit veel Möh — aver ok mit veel Lachen — bastelt hebbt. Denn mütt ik gau in de anner Stuuv na mienen leven Mann lopen un em dorvun vertellen. Ja, un denn is weller en halve Stünn rüm un ik sitt jümmers noch mit den Stern in de Hand up mienen Stohl mit dat niege Schaapsfell in'n Rüüch un swelg in Erinnern...

Toletzt aver roop ik mi streng to Ordnung: "Anke, nu süh aver mal to!" Un denn stah ik up un lang ut de Telgen vun de Dann enen Wichtel — ach ja, den hett Imme mi schenkt, as se graad —— un glieks stürm ik in de anner Stuuv. Mien leef Mann lehnt sik gedüllig in sienen Schrievdischstohl trüch un lett den Wichtelbericht mit en lies Lachen in'n Gesicht över sik ergahn.
Man denn mahnt he mi, ik sall mi mit dat Afplünnern mal beten wat ielen; anners duurt dat noch bet Ostern.

"Alle Jahre wieder" — datsülvig mit mi, ik warr un warr nich fardig. — Man, kiek mal even hier, disse Engel, de hangt siet över 50 Johr an elkeen Wiehnachtsfest in unsen Dannenboom...

24.12.2014 . .Füürwehr. En Wiehnachts-Erinnern

Vele Johr heff ik in'n Kirchenvörstand seten. Nu is dat is ja nich so, dat een dor blots in sitten deit, nee, een hett ok dit un dat to doon. So as Bispill an'n Wiehnachten-Avend bi'n Gottesdeenst uppassen, dat de Lichter an'n Dannenboom nich Füür fangt.

Een Johr weer ik dor nu mit an de Reeg. Man ik harr dree lütte Kinner un de sünd an'n Wiehnachtsdag fix upgereegt un nich so licht ruhig to hollen. All dree wull mien leef Mann nich to Huus hebben, een sull ik doch man mitnehmen in de Kark. Ik nehm also Söhnke mit.

Ik verkloor em, wat dat mit de Lichten an'n Dannenboom up sik harr, un dat wi beiden — he un ik — dor nu för uppassen sullen. He nehm sien Upgaav ernst. Wi seten tohoop ganz vörn neben den groten Boom. Blangen bi uns stünn en Emmer mit Water un Söhnke leet den Dannenboom nich ut de Ogen.

Allens güng goot. De Gottesdeenst nehm sienen Loop. Nix passeer. Uns' Söhnke weer heel stolt, dat he dat so fein in de Reeg bröcht harr.

Wi wullen nu gau na Huus, Wiehnachten fiern un Vadder vertellen, wo goot wi as Füürwehr to bruken weern. Man dat güng nich. Mudder harr in ehren lütten VW-Käfer dat Licht brennen laten un nu weer de Batterie leer. De Wagen sprüng nich an.

Dor stünnen wi beiden düchtigen Füürwehrlüüd nu in de Küll buten in'n Düüstern. Keen een Minsch weer mehr up de Straat, un de nächste Telefonzelle weer 'n ganz Enn weg. Nee, Handys geev dat noch nich. Bloots Münztelefone. Man dat Lüttgeld...? Meist verjaag ik mi. Harr ik dat villicht in'n Klingel-Bütel daan? Nee, dat Lüttgeld weer noch dor.

Wi güngen Hand in Hand na't Telefon un lepen wedder trüch na uns' Auto. Un denn töven wi... bet — endlich — mien leef Mann dor weer! Achtern in sien Auto seten Imme un Ole. Wi föhren denn gau na Huus in de Warmnis.

In uns' Wiehnachts-Stuuv wullen wi nu uns' egen Lichter ansteken. Man dor müssen wi wedder töven. Uns' Söhnke müß eerst sien' lütten Sandemmer söken un em vull Water füllen un em blangen bi den Dannenboom stellen. Denn kunn't losgahn.

21.12.2014 . .Fröhliche Wiehnachten. En Wiehnachts-Erinnern

Uns Kinner weern noch lütt — dat is also so üm un bi 50 Johr her — dor weern wi mal na Fehmarn föhrt to Wiehnacht fiern. As dat Schummern wörr, dor güngen wi na Kirch.

Un ik dach: Wat is dat schöön, mal weller an'n Wiehnachten in uns' oll Burger Kirch sitten; mit all de Lichten un all de Festlichkeit. De Glocken, de lüden, de Orgel, de suus un bruus man so, — de Kinnerchor süng, — un wi süngen alltohoop.

Un denn stünn de Paster up de Kanzel un lees de Wiehnachtsgeschicht:
"Und es begab sich zu der Zeit, dass ein Gebot ausging ..."

Ik keek mal eben "uns" Bank lang. Uns Gören seten musenstill un se sehn ganz andächtig ut.

Teknen vun Jacob Alberts, † 1941

Un de Paster up de Kanzel, de sä nu:
"...und sie gebar ihren ersten Sohn, und sie kickelte ihn in Windeln ..."
He stopp un füng noch mal vun vörn an:
" ... und sie gebar ihren ersten Sohn und sie w-w-wickelte ihn in Kickeln und legte ihn ..."
He stopp weller.
In de Kirch wörr dat wat unruhig. Dat scharr, dat ruschel.
De Paster füng noch mal weller an:
"... und sie gebar ihren ersten Sohn, und sie wickelte ihn... " — wi alltohoop halen deep Luft, uns' Pastor harr dat schafft! Man denn sä he: " ... in Wickeln". Sie wickelte ihn in Wickeln!!

Nu harr de Paster en Insehen; he leet dat mit de Windelwickelie bisiet un lees eenfach wieder.

All de Lüüd in de Kirch, de smuustergrienen, de lachen lies vör sik hen, — man de Kinner, de lachen luuthals.

Dat weer würklich: Fröhliche Wiehnachten.

14.12.2014 . .Lüchen Adventshuus

Gistern heff ik mal beten in de Innenstadt vun Lübeck rümbummelt. Dor heff ik so'n wiehnachtlich Transparent sehen. Dat weer för mi Nostalgie pur. Schöönst Kindheitserinnern! Wi hebbt dormals so'n Tarnsparente in elkeen Adventstiet ut olle swarte Heftdeckel werkelt. Jümmers kreeg ik dorbi Arger mit uns Mudder, denn jümmer verbummel ik de goden, de kostborn Scheren, mit de wi de swarten Striepen utsneden hebbt — de hüüt up dat Transparent "blots" rupmaalt sünd.

Uns lütten Lantüüchten orrer Adventshüüs dormals harrn veer Sieden. Wi sneden dat Lantüchtengerüst ünner veel Süfzen un Stöhnen ut twee Heftdeckeln ut, un achterkleven denn de enkelten Feller mit farvig Transparentpapier. Wenn ik blots dor an denk, kann ik noch hüüt den Kleevstoff rüken, den wi as Kinner bruukt hebbt — tominnst glööv ik, dat ik em rüken kann. Wenn ik dat richtig in't Erinnern heff, denn hett de "Pelikanol" heten. He weer witt un in lütte Pötte mit'n Schruuvdeckel baven up.

Wi hebbt ok Finsterbiller up disse Ort maakt, de denn Tanten, Omas un Navers in de Finster hängt hebbt.

Klick up tau'n Vergröttern!

Dat geev Motive, de sik licht utsnieden leten, dat geev aver ok bannig swore Motive. Un je breder een de swarten Balken sneden harr, ümso beter leten se sik bekleven. Jeedeen wull aver geern mööglichst smalle Balken snieden, wiel denn dat Lüchen vun dat Adventshuus grötter weer. Mi weer dat Lüchen dormals tehmlich egal. Ik heff de Balken breet un stabil sneden.

Ik heff natürlich so'n lütt Adventshuus köfft gistern bi mien Bummeln in de Stadt. Dat steiht nu in uns Stuuv mit'n Teelicht dor achter. Ik freu mi dor an — un ik stöver beten in de Kist vun't Erinnern.

7.12.2014 . .Fridolin. En Wiehnachts-Erinnern

Dat is nu so üm un bi 40 Johr her, dor wullen wi Wiehnachten mal weller bi Oma un Opa up Fehmarn beleven. Twee vun uns Kinner weern al glieks as dat Ferien geev mit de Iesenbahn henföhrt. An'n Hilligen Dag föhren wi mit unsen Transporter achteran.

Söhnke seet mank uns un höll up'n Schoot 'ne groot Glas-Schöttel, dor swömm Fridolin in. Fridolin, dat weer de Goldfisch, de Söhnke sienen Broder to Wiehnachten schenken wull.

Vadder seet an't Stüür un he kreeg den Updrag, jo nich so scharp in de Kurven to gahn, anners keem dat Water in de Schöttel to dull in Wallung un Söhnke kunn womöglich natt warrn.

As wi an de eerst Ampel ranföhren un Vadder nu ja stoppen müß, füng Söhnke an to lamenteern: "Vadder, wat sall Fridolin blots denken, wenn Du em mit so'n Swupp vörn an de Glaswand susen lettst?!? Kannst Du nich 'n beten vörsichtiger bremsen!?"

Vadder knurr vör sik hen.

"Kiek mal", versöch de Jung nu Vadder dat to verkloren, "so'n Fisch, as Fridolin, de is doch Auto-Fohren nich so wennt. Un ik much ok nich, dat he sik verfehrt, orrer dat he bang warrt."

Vadder knurr wieder.
De Straat weer holperig. Söhnke harr al natte Kneen.

Bi de nächste Kurv kreeg ok Mudder 'n düchtigen Swall Water över'n Schoot. Richtig warm warrt dat in so'n Transporter sowieso nich. Un nu ok noch dat koll Water, dat langsam de Been dal leep!!
Un as vör uns en Autofohrer de Vörfohrt nich inhöll un Vadder hart in de Bremsen stiegen müss, harr Söhnke sien Doon, dat de Fisch nich ok glieks mit ut de Schöttel schwappen dee.
All weern s' natt: Vadder, Mudder un de Jung. Blots de Fisch nich, de leeg meist dröög!

Söhnke sä nix mehr, Mudder al lang nich. Un Vadder knurr wieder.
Dorbi weer hüüt doch Wiehnachten!

As wi denn endlich bi Oma un Opa vör de Huusdöör ankemen, dor weer Vadder dat, de de Schöttel mit Fridolin greep, gau in de Baadstuuv leep, dat dat Deert wedder noog Water in sien Schöttel kreeg.

Süh, un so hett denn ünnern Dannenboom up Fehmarn en Goldfisch mit den Namen Fridolin swömmt un uns' Ole hett sik bannig freut.

26.11.2014 . .Angeln

Fährhuus Rotenhusen. Bild Rainer Kraasch/Wikimedia Commons

Mien Vadder harr en lütte Angelhütt bi Rotenhusen up de meckelbörger Siet. Dat weer vör den Krieg, Vadder hett geern dorvun vertellt.

De Hütt is man lütt west, dat Angelgeschirr hett rinpasst, un bi Regen kunnen he dor ünnerkrupen.
Later hett he an den Beidendörper See angelt.

Ik bün eenmal mitgahn un heff ok de Angel in dat Water hollen, so mit Haken un Köder. Un denn — ik warr dat nie vergeten — denn hett en Fisch anbeten. De hett zappelt as dull. Wat sull ik doon? De lütt Fisch hett mi so leed daan. Vadder is kamen, ganz vörsichtig hett he den Fisch afnahmen, un wi hebbt em wedder in dat Water sett.

Vun de Tiet an heff ik nich wedder angelt.

Angler sien is gor nich so eenfach. He mütt enen Angelschien hebben. Dorto mütt he en Prüfung maken, all de velen Paragraphen mütt he kennen, de dat gifft. Un dor is dat End vun weg. Keen sik de utdacht hett, de mütt enen Pries kriegen. So en Angler mütt weten, wat he dörv, wo he wat dörv, un wat he allens nich dörv.

He dörv nich överall un ok nich to jede Tiet, un ok nich to veel.
He mütt upschrieven, wat un wo veel he fangt.
Ok för sien Angel gifft dat Vörschriften. Dat gifft Angler, de sünd stolt, wenn se dat düürste Geschirr hebbt. Annere sünd achter den gröttsten Fisch her. Noch annere wüllt so veel fangen as möglich. Un denn gifft dat welk, de angelt ut Spaaß, de freut sik, dat se buten un in alle Ruh an't Water sitten köönt.

Dat sall ok Anglers geven, de hollt sik an nix. De haalt enen Fisch ut dat Water, un denn noch enen. Eenfach so. Dat dörv nich sien. — Denn blifft doch nix na för de Fischottern.

Beidendorfer See. Foto Kresspahl/Wikimedia Commons

21.9.2014 . .Up de Lögenbank

"Wat maakst du denn up de Lögenbank?", keem dat vun de Straat. Ik harr jüüst mien Fohrrad afstellt un mi up de Bank daalsett. Up den Weg mit mien Fohrrad an de Traav lang harr ik twee ole Segler an den Ostpreußenkai liggen sehn. Dat weern seker "Traditionssegler". Dor kann man anheuern un en Segeltörn mitmaken. De Segler wull ik mi nu genauer bekieken. Von de Lögenbank harr ik en gode Utsicht up de beiden Oldtimer.

Mank lütte moderne Seilscheep hebbt düsse twee groten Damen fastmaakt

Vörnan harr de "Alexander von Humbold II", en Dreemastbark, fastmaakt. Dat sull wull wedder op en Segeltörn gahn. De niege Crew, de Trainees, stünnen in en Reeg up de Gangway. Se langen ehr Seesäck un Proviant vun den Versorgungslaster Hand över Hand an Bord. Anner vun de Jungs un Deerns kladdern al in de Takelaasch rümm. Hoffentlich weern se al swinnelfrie un dor full keen hindaal!

De Alex vun Humboldt, in'n Achtergrund rechts de "Passat"

Bagaasch un Proviant warrt op dat Schipp laadt

En "Traditionssegler" is de Alexander von Humboldt II woll, man vunwegen oolt, dor hett en Uul seten. De Alexander von Humboldt II is ganz nieg, se woor eerst 2011 buut. Se deent as Utbildungsschipp, as "Sail training" för de jungen Lüüd. De Seemannschop weer nied tosammenstellt. En ganze Reeg möök seker to'n eersten Mal en Seereis up dat Schipp. Na, denn man gode Reis! Un ümmer en Handbreet Water ünner den Kiel!

Achter de Alexander von Humboldt harr noch en Traditionsseilschipp an den Ostpreußenkai fastmaakt. Dat weer de holländsch Dreemastbark Artemis. En smuck Schipp ganz in witt! Un düt Schipp is immerhin wat öller: De Artemis woor 1926 för'n Walfang buut. Hüüt fangt se aver keen Wale mehr, bloots Touristen — un Touristen sünd ja keen bedrauhte Spezies!

De beiden Scheep müss ik doch knipsen. Dorbi full mi in, dat ik to de Hansedaag in den Maimaand ok up de Lögenbank seten heff. Un dor leeg ok de Alexander von Humbold II an den Ostpreußenkai. Se leeg neven dat nabute Hanseschipp "Lisa von Lübeck" en Kraweel. Mank de beiden Oldtimer weer up de Priwallsiet de Passat to sehn.

In'n Achtergrund de "Passat". Wat för en Gipfeldrepen!

Dat kunn ik mi allens vun de Lögenbank ut ankieken. Weer dat en Tofall!? Ik weer blots tweemal in düssen Sommer mit mien Rad bit na den Ostpreußenkai föhrt. Beide Male harr de Alexander von Humbold II dor fastmaakt. Dat is würklich wohr, ok wenn ik dat vun de Lögenbank ut sehn heff.

Dat Restaurant neegbi heet "Lögenbarg". Dor böögt sik doch de Balken!

De Lögenbank weer en historischen Platz vör dat olle Tollhuus. Up de Bank hebbt de olen Tramünner dat Niegste ünnereenanner uttuscht un hebbt sehn, wenn Scheep in den Hafen wullen. De ole Bank hebbt se afreten. Aver de niege Pächter hett wedder en Bank upstellt. Vun düsse niege Lögenbank heff ik de "Alexander von Humbold II" bekieken kunnt.

14.9.2014 . .Präpositionen

Een vun mien Fründinnen gifft in Melbourne Düütsch-Ünnerricht. Wi snackt eenmal in de Woch över Skype mit'nanner. Kortens nu fraag se mi na de Präpositionen. Oh — Präpositionen — dor müss ik ja nu eerstmal nadenken. Wo weer dat man noch? In mien Kopp ratter dat. Vör mien Binnen-Oog düker uns olle Schoolklass up. Un denn:

"An, auf, hinter, neben, in,
über, unter, vor und zwischen
heißen mit dem 4. Fall, wenn man fragen kann: wohin,
mit dem dritten heißt es so, wenn man nur kann fragen: wo?"

Hach! — Dor weer he weller, disse lütte Vers. Wi harrn den as Kinner utwendig lehrt. Ich strahl, so heff ik mi freut, dat mien oll Kopp de weller rutkraamt harr, disse Wessel-Präpositionen, de Wöör, de mal den 3. un mal den 4. Fall hebben wüllt. Den 3. Fall wüllt se jümmers denn, wenn sik dat üm ene Position hanneln deit (Fraagwort: wo?), den 4. Fall jümmers denn, wenn sik dat üm en Bewegen. also ene Aktion hannelt (Fraagwort: wohin?).

Natürlich bruukt wi de Präpositionen jümmerto, man wohl eher na Geföhl. Wi denkt dor gor nich över na, ik tominnst nich. Nu aver bün ik anfungen, dor över natodenken, un bün to den Sluss kamen, dat dat recht vele Präpositionen geven deit. Un irgendwie, find ik, sünd Präpositionen beten wat "abstrakt".

As ik in de School keem, dor leven wi in't Drütte Riek, in dat "Dusendjährig Riek". Düütsch weer wichtig. Wi lernen düütsche Utdrücke. Wi kennen keen Präpositionen, wi kennen blots "Verhältniswöör". Wi kennen ok keen Dativ, keen Akkusativ, wi kennen blots den drütten un den veerten Fall. Wi sään:
"Mit, nach, bei, seit, von, zu, aus stehen für den 3. Fall."
Un wi sään: "Durch, für, ohne, um..." Phhhh... nu weet ik nich wieder. Wi weer denn dat noch mit den 4. Fall? Mien Erinnern leet mi glatt in'n Stich. So'n Schiet aver ok! Ich heff mi so freut, dat mi dat allens weller infullen is — un nu weet ik nich wieder.

Dor mütt ik denn wohl mal en vun miene ollen Schoolfründinnen fragen.

20.8.2014 . .Fohrrad

Dat hett Tieden geben, dor weer dat Schooljohr Oostern to End.
Un ik harr de eerste Klass schafft. Hurra! Ik kunn al en beten lesen un Tallen schrieven. Dat harr uns "Papa" Sehlke bibröcht.
Ganz stolt keem ik na Huus. Un dor stünn doch vör de Huusdöör en Fohrrad! Ganz nie, en richtig Jungsfohrrad. Sull dat för mi sien?
Ik suus rin, Mudder harr al töövt.

Dat Foto wiest Walter Meß mit sien eerst Fohrrad up Fehmarn. Klick up tau'n Vergröttern!

"Na, is dat richtig?"
Mann, ik wüß gor nich, wat ik seggen sull! Ik harr en Fohrrad! Fohren kunn ik al, un ik bün föhrt, Schwartauer Allee, Lohmöhl, överall, de halven Ferien lang.

Denn harr mien Fohrrad Plattfoot. Wat en Jammer! Flicken, dat kunn ik nich, un Vadder keem eerst Sünnavend wedder an't Huus.

Ganz bedeppert schööf ik mit dat Fohrrad trüch na Huus — up den Footweg.
Un denn stünn mit'nmal en Schutzmann vör mi, groot un breet, mit 'n Tschako up'n Kopp. De Schutzmann hett mi anbölkt:
"Rünner mit dat Fohrrad. West du, worüm dat hier Footweg heet? Aver mal fix! Anners schriev ik di noch up!"

Sowat, dat gifft dat hüüt nich mehr.
Ik güng letzt na Huus, up den Footstieg. Mi kemen dree hübsche junge Deerns entgegen, fein antokieken, up ehr Fohrrööd. De harrn sik so veel to vertellen, up ehre Fohrrööd. Mi kregen se dorbi gor nich klook. Ik heff mi gau in enen Huusingang stellt. Ik wull de Deerns doch nich stöörn.
En beten later keem vun de anner Siet en jungen Mann, meist so in mien Öller. He föhr friehändig up sein Fohrrad. Dat güng ok nich anners. De een Hand harr he in de Tasch, mit de anner höll he dat Handy an't Ohr. Ik heff mi wedder an de Siet drückt. An'n End fallt de Mann noch över mi.

En Schutzmann? Wat weer dat doch noch?
Ik heff leest, de süllt all inspoort warrn.

3.8.2014 . .Miene Oma un de "Seekerheet an de Huusdör"

Miene Oma harr lange Johrn in Cuxhoben wohnt, Seediek 26, glieks achtern Diek. Dat wöör ganz dicht bi de "Ole Leevde". Se wohnt in den sössten Stock, sössunachtig Stufen hoch. As Jung bün ik jümmers twee Stufen op een Mol no boben jachtert. Mann... wat wöör ick uut de Pust... un stolt wöör ick ook, wenn ick dat mol wedder schafft harr.

Männichmol wöör ick overs to flott lopen un seiel ut de Kurven rut un full op de Nääs. Tomeist denn, wenn dat Linoleum frisch bohnert wöör. (Oma betoon jümmers dat "le", denn heet dat "Linoléum".)

Wenn ick boben ankomen wöör, dreih ick de Dörklingel een Mol... twee Mol... bet Oma an de Döör käm. Ick höör dat noch so as hüüt, wenn Oma seggt: "Ssssüü, denn kumm man rin un sett di daal!"
Wa oft harr ick ehr vertellt: "Oma! Du sasst doch nich jümmers för jedeen de Döör opmoken. Du weest jo gunnich, welkeen vör de Dör steiht. Froog doch erst mol, welkeen dat is!"

Denn sä mien Oma mit een lütt Smustern: "Ooooch mien Jung, welkeen will mi ole Fruu denn wat doon?"

Oma gütt den Muckefuck in. Foto: Eden

Tjä, un denn sitten wi in de Köök. Oma mookt dat Koffiewoter för ehr'n Kathreinerkoffie (dat is Maltkoffie, "Muckefuck", Koffie ut Gassenmalt) klor, holt för mi eene Buddel Bruuswoter (Fanta) ut de lütje Spieskomer un geiht an de Kruuk. In düsse Kruuk, dor wöör jümmers wat Seutes in. Mol wöörn dat brune Koken oder en Stück Schokolood. De Schokolood wöör männichmol nich mehr so ganz jung. Denn: Oma wöör fix sporsom. Overs good schmeckt hett dat allemol, wenn Oma denn sä: "Dörch dat lange Liggen is dat Fett rut. Dat is beter för dien Mogen."

Un denn warrd vertellt, bet dat twischendörch mol klingelt. Ick will an de Döör gohn un höör Oma as hüüt noch seggen: "Bliev man sitten, mien Jung, ick mook all op."
Oma suust no de Döör hen un seggt: "Ssssüü, denn koomt Se man rin un setten Se sick man daal."
Dat wöör egol, ob dat de Breefdräger wöör oder de Kohlenmann...
Dornoh geev dat en "Snuut vull Koffie" (ok so 'n Schnack vun mien Oma) un en lütten Klönschnack.

Wenn de Lüüd wedder ruut wöörn, grient' Oma mi tomeist an un sä: "Süss woll, mien Jung. Is nix passert."

Wat sass du dortau seggen? Recht harr se. Düt Mol wöör jo nix passert. Un dor is ok redig nix passert, bet uns Oma Kientje insloopen is. Denn hett Petrus wull ook seggt: "Denn kumm man rin un sett di daal!"

24.7.2014 . .Vun den goden Wien

De Lübecker hebbt mit Hering hannelt un mit Solt un mit vele anner Saken. Ok mit Wien, ut Frankriek un Spanien, ok vun'n Rhein keem Wien na Lübeck. Över den Wienhannel harr de Raat to bestimmen, de Kellermeister weer en hogen Beamten. Dat hett sik later ännert, denn geev dat richtige Wienhändler. En poor vun de ganz ollen Wienhandlungen gifft dat hüüt noch.

De Rootwien, de in de Lübecker Keller lagert hett, de weer wiethen berühmt. Bismarck hett em geern drunken un Graf Luckner un Fritz Reuter. Wilhelm Busch hett schreven "Rotwein is für alte Knaben eine von den besten Gaben…"

Ik drink an'n leevsten witten Wien, halfdröög. Dat höört sik so en beten putzig an, avers dat heet so. Ik heff extra mal en "Weinseminar" mitmaakt, dor heff ik veel lehrnt. Wo överall up de Welt Wien wassen deit, wie de Gegend utsüht, sind dor Bargen, is de See nich wiet weg. Wie maakt man överhaupt ut Wiendruben Wien, den ik drinken mag. Wi hebbt ok Wien probeert, is klor, dat weer doch ganz wichtig. Anneke hett mi jümmers henföhrt un wedder afhaalt, dat weer ok ganz wichtig.

Man, wat hett sik in de Twischentiet allens ännert! Dat gifft Wien, de is mittelgewichtig, de anner hett 'n fülligen Körper. De Gesmack is bi den een Wien week un rund, de anner hett ne rieke Struktur. Un wat de Experten dor noch allens rut smecken köönt: riepe Appeln, Pfirsich un frische Krüder, ok na Schokolaad kann de Wien smecken. An'n End hett he en knackig Finale, enen unendlichen Nachhall orrer enen langen Afgang.

Wienbargen in Holsteen

Ik weet, ik mütt noch veel lehrn, wat den Wien angeiht, avers dat weet ik nu al wiß: witt un halfdröög, dat is mien Wien.

27.6.2014 . .Söbenslöper

De Nachtswulk is gaaaanz nüsselig. Foto Yathis S krishnappa/Wikimedia Commons

Hüüt is Söbenslöper, orrer up hoochdüütsch: hüüt is "Siebenschläfer". — Wat is Söbenslöper?

Ik kenn dat, dat een Söbenslöper nöömt warrt, wenn he en langslapen Minsch is, en "Langschläfer".

Mien leef Mann seggt, dat gifft enen Vagel, de ok Söbenslöper heet. Dat is de Nachtswulk, de "Nachtschwalbe", seggt he. Un denn gifft dat noch so en Deert, ähnlich as en Muus, de sien Naam is ok Söbenslöper, also Siebenschläfer.

De echte Söbenslöper dorgegen is mopsfidel. Foto Michael Hanselmann/Wikimedia Commons

Aver vör allen gifft dat den Dag Söbenslöper. Un dat is de 27. Juni. Disse Dag hett sienen Namen na ene Legende. Dor in warrt vertellt, dat sik 7 christlich junge Lüüd — as se verfolgt worrn sünd — in ene Höhl in de Bargen versteken hebbt. Man hett se aver funnen un de Höhle eenfach dicht muurt. De söven jungen Lüüd sünd aver nich storven, se hebbt slapen. Meist noch mal so lang as uns gode Dornröschen. Denn aver sünd se funnen worrn. Un to'n Gedenken an disse söven slapen jungen Christen is de 27. Juni de Söbenslöper-Dag worrn.

Wenn dat an dissen Dag regent — so seggt en olle Buurnregel —, denn regent dat söven Weken lang.

Starkregen. Foto Michael Hoffmann/Wikimedia Commons

In Otto Mensing sien Schleswig Holsteinsch Wörterbook heff ik leest:
Wenn de Buur up'n Söbenslöper en sieden Dook drögen kann (dat heet, wenn dat an'n Söbenslöper blots so lang dröög is, dat en sieden Dook dröög warrn kann — un dat geiht gau, as ik ut Erfohren weet), denn kann de Buur sik en Buddel Wien temen (erlauben).

Wenn ik uns Weder hüüt, an'n 27. Juni 2014 bekiek; denn warrt wi nu söven Weken lang allerbest Weder hebben.
"Dat Weder an'n Söbenslöperdag 7 Weken so blieven mag!" — orrer nich?!

27.4.2014 . .Een stuur Waark … ov wat een Hoarschnieder so ankummt

Modern Hoorsniedwarktüüchs

Vandoach is een Hoarschnieder joa wat heel figelinsched. Hoarstudio, Figaro ov Kofför steit denn hochdreit an de Huusmüür, wor fröher eenfach Frisör stunn. Dat Gedoo, wat vandoach mit de Hoarkünsten moakt wurd, dat lett sükk joa ok nich mehr mit de eenfach Hoarschniederee verglieken.

Us Hoarschnieder har in sien ‚Salon’ een Stool vöör d’ Speegel stoahn. Ünner de Speegel hung een lüütji hollten Plank an d’ Müür. Wat kunns dorup sehn? Raseerseep, Schuumbääker un -bössel, Hoarmest un Kamm un Scheer. Dat Hillichdoom wee de Zäägenhoarbessen üm de lüütji Hoarstükken dormit ut d’ Nakk to weihen. Oach joa – de Rull Krepp dröff ikk nich vergääten. Dor kreech man een Endji van in d’ Kroach stoppt, üm de Hemdkroach van Hoarfusseln freetohollen.

För een Komforbehandlung geev dat denn noch Hoarwoater un Pomade. Mit een so'n Buddel van dat Tüüchs keem us Hoarschnieder hoast een heelet Joahr hen.

De Ekk, wor de Froolüü denn seeten, dor seech dat mehr son bietji noa Ruuchwaark un Timmermannswaarkstää ut. Wat kunns dor finnen? Krüllerhollten, Waarmpuuster, Liempotten, Bleekmiddel, Buntfarfen, een grooten un een lütten Brennscheer – as ikk all sächt hevv – een bäten Ruuchwaark un een bäten Timmermannswaarkstää.

De Hoarschnieders mussen noch düchdich wat in d’ Füüsten hemmen, wenn see sükk över de Annerlüüdskoppen hermooken. Dat wee noch Handwaark.

Raseermetz

Bi de Mannslüü wee dat joa heel eenfach. De Scheermaschin ansett – een poar Rundum dormit över de Kopp krüdelt – mit Scheer een bäten noahulpen, mit d’ Mest de Nakk utkraabt, un kloar wee de Kees.

Up de Doamensiet seech dat all anners ut. Dor wuur denn wuschken un faarft un indreit, dat dat man so stoof. Dat rook foaken as in een Läärfabrik. Wo hett Julius Cäsar in dat ole Rom all sächt? ‚Wer schön sein will, muss leiden.’ He hett säker ok foaker in so een Hoarschniederee rinkääken.

In mien Kinnertied gungen de Mannslüü so good aal twee Moant hen, üm sükk de Bössel scheeren to loaten. Froolüü seech man dor meist blods vöör hooge Fierdoagen ov wenn dor een Baal ov een Hochtied in Gröön, Sülvern ov Gülden anstunn.

Bi jung Deerns keem dor joa noch licht wat Anfoathaftiges bi rut. In d’ Öller wee dat foaken man rein stuur, dat noaderhand anners utsehn to loaten as vöör dat Prozederee. Moak man wat ut söben Hoar in dree Riegen – so as Christoas Oma jümmer sää, wenn Hinnerk Bösselmann bi sien Olsch mit Scheer un Brenniisen togaang wee.

Bi de Mannslüü poleer he mit Stävelfett dat Koppdakk, dat dat ok moi gliemen de. Versöök dat man moal bi een Froominsch – mach see ok noch so stief in d’ Knoaken weesen. See kunn di woll so een gallern, dat du stuuv van d’ Been’n ovkeemst.

De Gefoahr bruk sükk een Hoarschnieder vandoach nich mehr utsetten. Wenn dat Struukwaark up d’ Kopp minner ward, denn kummt dor eenfach een Prüük över. Denn seegen de Minschen woll mennichmoal ut as een Richelpoahl mit en Grassood boaben up – oaber wat deit Minsch nich allens för de Eitelkeit!

De Setzkasten. In de 1970er un 1980er Johr...

9.4.2014 . .Setzerkasten

Vör Johren — vör vele Johren — dor weer't modern, dat man sik up'n Flohmarkt orrer in'n Antiquitätenladen na enen Setzerkasten ümkeek. Ik keem dormals dörch Tofall an enen ollen Original-Kasten mit de 135 lütte un lüttste Fächer, in de en Bookdrucker siene Bookstaven sorteert harr. Siet de Tiet hangt de Kasten bi uns an de Wand, vullpackt mit veel hübsch Lütt-Tüügs, as Bispill Mini-Rüke-Parfümbuddels, so as de kugelig, gröön Uralt-Lavendel-Buddel, orrer en lialütt Buddel vun 4711 orrer ok vun Chanel. Natüürlich sünd Muscheln un Steen dor in, ok lütte Erzgebirge-Figuren, Rietsticken-Schachteln, hübsche Dosen un un un.

...as dat Setten vun Böker un Bläder mit Bliebookstaven langsam dör Computer ...

In'n Loop vun de Tiet is denn ok mal wat dor rut verswunnen, verloren gahn, afhannen kamen. Ik denk an en winzig Dala-Peerd ut Sweden un an de swarte Kugel Marihuana un an de blage Fedder vun'n Eichelhäher, de mi mal vör de Fööt sweevt weer. Männichmal heff ik blots faststellt, dat en Fack leer weer, un ik wüß gor nich mehr, wat dor inlegen harr.

...ut de Mood keem, dor halen sik Privaatlüüd de smucken Kassens in't Huus...

Över den Setzerkasten mit all sien Klimbim freu ik mi. Ok miene Familie un vele vun uns Besöker blievt gern un oft dorvör stahn to kieken, to fragen, to bewunnern.

De Setzerkasten mit all siene Fächer un all den Klimbim — as mien leef Mann jümmers so respektlos seggt — lett mi aver ok männichmal stöhnen.

...neem fröher de Bliebookstaven nipp in verwohrt woorn...

Gistern weer dat weller mal sowiet. Ik harr faststellt, dat de Setzerkasten ganz nödig reinmaakt warrn mütt. Stoff wischen weer anseggt. Ik rüüm also all den lütten Tüdelkraam up en Tablett, sett mi komodig hen un nehm na un na elkeen "Kleinod" in de Hand, freu mi dor an, erinner mi, wo ik dit funnen harr, wo ik dat her kregen heff un denn putz un poleer ik dor an rüm, bet allens blitz un blenker. Dat duur Stunnen! Dat een orrer anner sorteer ik ok ut, as Bispill en total klebig, matschig un backig worrn Rahmbonscher, vun den sik mal uns lütt Enkeldeern mit swoor Hart trennt harr, üm em mi to schenken.

...hungen de an de Wand un setten dor allerhand lütte Saken in de Fächer.

Ja, un denn mütt natürlich ok noch de Setzerkasten sülven reinmaakt un mit Möbelpolitur behannelt warrn. Man denn rüüm ik allens, Stück för Stück — orrer beter Stückchen för Stückchen — in de 135 Setzkastenfächer trüch, ächz un stöhn en beten, pedd denn beten trüch un bekiek allens, tuusch hier noch mal en lütt Engel mit den Seeigel orrer de lütt Safran-Doos mit en Schmunzelsteen. Man denn bün ik tofreden.

Hach, is dat en fein Geföhl!

De Biller köönt Se per Klick vergröttern!

25.3.2014 . .Wülf in Mäkelborg

Nülich heff ick hürt, dat ok in uns' Land al hier un dor 'n Wulf seihn worden is. Is dat dei Moeglichkeit? Wülf bi uns? Dei wieren doch vör binah 200 Johren all utstorben wäst. Nu warden sei hier werrer ansiedelt orrer gor "inbörgert"? Du sechst, dei Wulf steiht ünner Schutz? Dor ward mi doch 'n bäten gruglich. Ja, in den'n Ümweltpark in Güstrow kiek ick mi 'n Wulfsrudel giern an. Dei bernsteingälen Ogen gefallen mi, un hier kann mi nicks mallüren. Allein dörch ein Holt gahn, nee, leiwer nich. Du meinst, dei Wulf is minschenschug? Dat nähm ick di nich af.

Ebenetzer Downard: Winterlandschaft mit Fuchs und Hasen

Ick wür' mit Wulfsgeschichten grot. Varring vertellte in dei Schummerstund'n giern Voss- und Wulfgeschichten. Grotvarring wieste mi dat lütt Holt, wo vör Tieden dei letzt' Wulf in dei Gägend schaten worden wier. Gra' dor güng mien Schaulwech lang. Wat meinst du, wat ick an dei Böm langpeest bün, dor künn doch noch'n lütten Wulfsurenkel sitten.

Ja, un miene Urururoma Emma har eis as junge Magd 'n dulles Beläwnis. Dat wier kort vör 1800. Ehr lüttes Dörp leech 2 km von den'n Gautshoff mit dat Schloss, dei Schün, dei Stallanlagen un dei Daglöhnerkatens af. Winter wier dat un bannig kolt. Emma müßt' tau Arbeit. Miteis har sei dat Gefäuhl, dat einer achter ehr wier.

Vörsichtig dreihte sei sick üm. Ein Wulf! Sei füng an tau lopen. Dei Wulf ok. Ehr wür' bang'n. Sei reet dat Ümschlagdauk von dei Schullern un schmeet dat wech. Dei Wulf bleef stahn, rök hier un dor an dat Dauk, fünn nicks tau fräten un löp achteran. Emma har in'n Lopen all dei Jack uttreckt un schmeet dei nu wech. Dei Wulf höll an, taaste dei Jack hen un her', knurrte bös' un löp achteran. Nu schmeet sei dei Höltentüffel in den'n Schnei un den'n Rock ok. So künn sei fixer lopen. Dei Wulf müsste jo ierst allens berüken.

Dor! Endlich! Dat ierste Hus, dei ierste Dör! Emma schriegte luthals üm Hülp.

Wulf, Schierensnitt, utsneden vun nicule & odder, Wikimedia Commons

Dei Dör wür upräten, dat Mädden rintreckt, dei Dör verrammelt. Nu wier dei Wulf ran, sprüng gägen dei Dör, hulte wütig un towte. Dat hürten dei Nahwers. Sei reeten dei Dören up, grepen sick Bessens un Stöck un haugten up den'n Wulf in, so lang, bet hei dot wier. Disser Wulf wier also nich minschenschug wäst. Emmas Beläwnis wür in dei Fomilie ümmer wierervertellt.

Dei hütigen Wülf moegen sick jo würklich tau'n Gauden verännert hemm'n.

So'n Souvenir-Plüschwulf in dat Olympia-Studio süht dörchut friedlich ut un is mi sympathisch.

Gisela Reink

2.3.2014 . .Dat neeä Auto üm 1960

Ingangs de szäßtiger Joahren wee een neeäd Automobil noch wat heel Besünners. Sowat kunn sükk noch laang nich jeden leisten. Mennich Privoatkeerl wee all stollt, wenn he een dübbelmoatigen Breefkast vöör d’ Huusdöör stoahn har. Foaker har de ok man blods dree Röä. Liekers – man kreech, wenn man ünnerwäägens wee, keen natten Mors mehr. Dat wee all düchdich wat weert.

Harald Soathoff bruks sükk verdannt nich mehr mit sien oled Dreeradkuffi vergnöögen – sien Voader wull in de neeä Tied instiegen. He har een figelinschen Boadballi köfft. Boadballi wuur ünner de Lüü een neemodschen Foahrtüchkostrukschon van Ford ökelt – vanwägens de Förm.

En Dreerad-Tempowagen üm 1950

Wenn ikk nu säch "köfft", meen ikk dormit nich, dat dat Foahrtüchs all up de Warft stunn. Nä nä – domoals muß man sükkse Foahrtügen laang Tied vöördem bestellen. Harald kunn de Dach gannich ovtööven, dat dat Deert endlich läävert wur. He is in dat Bestelljoahr hoast dree Joahr öller worden vöör Ungedürichkeit. In sien ollen Dreerad-Tempo much he vöör Gnadderhaftichkeit bold nich mehr instiegen. Wenn ikk vandoach dor so bi langskiek, deit mi dat lütji fliedige Deert van Aarbeitspeerd richtich leed. Wiel – son Auto hett doch ok een Seel. Woneem köänen anners Mannslüü dor so verleevt in wääsen?

Soathoffs kunnen sükk oaber nu een neeän Karosse leisten. See nöömen näämich een grooden Bakkeree up dat Stoatsbadsche Eiland Nördernee hör eegens. Sied Stükk ov wat Genratschonen all. De Mannslüü in de Famili de läärden aal Hüdelbakker. Opa Soathoff anter jümmers up de Froach, woarüm de Jungs in d’ Famili aal Bakker läärden: "Wenn anner Lüüd lütt Brödchies bakken mooten, denn is dat för hör wat leeges – wenn wi lütt Brödchies bakken köänt, denn is dat för us wat Goodes." Denn frooch ok sass nümms wiider.

Wo hett dat woll utsehn? So — Ford Thunderbird vun 1955 —...

Endlich wee de Dach dor. Harald sien neeäd Auto keem mit een Frachtschkipp up dat Eiland. Oabends wee Harald bi us in use Jungmannskring nich to sehn. Dat neeä Auto har hüm ünner siene Fittiche.

As wi annern Mörgen in de Bakkeree keemen üm dor Melk to läävern, harn wi us dorup inricht, us eersmoal een Stünn’n anhören to mooten, wat dat doch för een moied Gefööl is mit so’n niegelhoagelneeän Boadballi dör de Gägend to jükeln.

Niks van dat schlooch us tomööt – Harald wee rein oahn Worden. Dat wee wat seltens bi hüm. Mit annerdhalf Hannen wee he mit de Deech togaang – wiel, üm een Flunk har he een moien witten Plünnen üm.

Tweemoal mussen wi noafroagen, ov he Mallör hatt har. "Verdekkselt nochmoal" – brook dat denn ut hüm rut – "ikk wull doch güstern Oabend mien neeäd Auto so richtich lopen loaten. Up de Betonstroat noa d’ Füürtoorn andoal." (Dat har he us gannich to särgen brukt, dat harn wi us su all dorcht.) "Dat Deert wull oaber nich so recht to Foot koamen – as wenn hüm achtern een fasthull. Ikk hevv Gas gääven as een Mallen – ikk kreech de Koar nich över tachentich." Man kunn sehn, dat he up sien neeäd Auto noch gräsich düll wee.

...oder so? Ford Pickup vun 1955

Up jederfall hett he dat Foahren noa een Stünnen togääven un dat neeä Auto in d’ Remise ovsteält. Jüüst as he de Dör tomoaken will, sücht he in düstern an de Binnerkant van de Achterröä wat lüchten. Gediegen – denkt he, dat is oaber een neemodschen Kroam. Röä mit Luchten – worför schall dat denn good wääsen? He is in d’ Kneen goahn un wull ähm föölen, ov dor woll een Schkalter wee, üm dat Lucht uttomoaken. Dorbi hett he sükk an de gleunich Bremstrummel bannich de Fuust verbraant. Wee de Döäspaddel doch verraftich mit vull Kattun dartich Kilometers mit antrukken Handbrems foahren! Dat Lachen hevvt wi denn buten doahn – as Harald us nich mehr hörn kunn. Anners har he us woll so mit Kattun un oahn Handbrems in de heete Bakkschkapp schoaven.

Ewald Eden

16.2.2014 . .Fiete un mien Opa

As Jung kunn ick mi nienich so richtig to Wehr setten. Often hebbt de Nobersjungs dat uutnützt un mi verhaut. Besonners de Fiete vun nebenan, de harr dat op mi afsehn. He nützt jedeene Gelegenheet, üm mi wat an de Riestüten to haun.

An een Dag harr he mi wedder erwischt un ick vertell dat mien Opa.

Nu mutt ick noch wat vertellen, dormit man de Geschicht beter versteiht. Wi harrn 1945 no den Kreeg noch massive holten Tüffeln. De Tüffeln för de Week harrn een Stück Ledder bobenop un de "goden holten Tüffel" för den Sünndag een Stück wittet Schoopsfell. Een Poor heff ick hüüt noch in mienen Keller opbewort.

Düsse sworen holten Tüffel hett mien Opa an, as ick em dat Malöör mit Fiete vertell. Opa kiekt mi fründlich an, kloppt mi op de Schuller un seggt: "Kumm mol mit, ick schnack mol mit Fiete."

To düsse Tiet wohnten mien Broder, miene Modder un ick bi miene Grootöllern in Cuxhoben an de Grodener Chossee 65 in de Bohnhüüs. Achter de Hüüs wöör een langen Hof un dor achter harrn wi den Swienstall.

Holten Tüffel, Bild: Sabine Baring-Gould/Wikimedia Commons

Opa un ick gohn also op den Hof achter de Hüüs. Fiete is een ganzet Stück weg un mien Opa gröhlt mit siene lude Stimm: "FIETE, kumm mol her!!!" Fiete deit so, as wenn he dat nich versteiht. He markt woll, wat op em tokummt. Opa gröhlt noch een beten luder un griesiger: "FIETE, KUMM MOL HER!!!" Nu kummt Fiete, over gaaanz langsom. He steiht so an de twee Meter vun Opa weg un froogt: "Was soll ich denn?" Opa kiekt em an un seggt: "Kumm noch mol een Stück wieder ran to mi, noch een Stück, mien Jung". Nu steiht Fiete direkt vör mien Opa, sotoseggen ..auf Tuchfühlung. Un nun nimmt Opa sienen rechten holten Tüffel een beten hoch, stellt em op Fietes Foot un drückt em heel langsom rünner. Fiete juult op: "Dat deiht overs weh!!"

"Jo", seggt mien Opa, "dat sall dat ook. Un dat mark di mol, mien Jung: Wenn du mien Enkelsöhn noch een Mol verhaust, denn is de annere Foot dran. Hest du mi verstohn?"

Fiete juult: "Joo, Herr Feldhusen, ik mook dat ook nich wedder!!" Mien Opa dreiht sienen holten Tüffel noch mol een ganz lütt beten rüm un Fiete kann no Huus humpeln…. so gau, as dat geiht.

Wat wöör ik stolt op mien Opa!

Gerd Feldhusen

3.1.2014 . .Rummelpott

To Johresenn hett mi dat freit,
dat man nu Plattdüütsch snacken deit.
Leve Lüüd, so glööv mi dat,
de "Rummelpött", de snacken platt!

Dree Deerns ut Bisdörp hebbt dat maakt,
dat weer för uns en feine Saak,
Glück wünschen se un frischen Moot,
to Johresenn dee uns dat goot!

So fein weern se uk utstaffeert,
utwendig harrn se allns lehrt,
un klor un düütlich hebbt se snackt,
as ik all seggt heff — allns op Platt!

De dree Rummelpött

Wi fein is dat vun Ort to Ort,
dat ole Sitten warrt bewohrt,
so laat dat man uk wiedergahn,
dat "Rummelpott" kann lang bestahn!

An'n Avend weer dat denn so wiet,
ik dach an miene Jugendtiet,
an "Ooltjohrsavend" segg ik di,
bi'n Rummelpott weer ik dorbi!

Histoorsche Rummelpott

Geld geev't nich veel, man kann verstahn,
doch Appel, Nööt un Marzipan,
to'n Schluss hebbt wi "Prost Neejohr" ropen,
so sünd wi dörch de Straten lopen!

Walter Meß ut Landkirchen, To Silvester 2013

1.1.2014 . .Niejohrsmorgen

In uns Kinnertiet weer dat so, dat wi an'n Niejohrsmorgen vull vun gode Vörsätze weern. Wat wullen wi allens in de Tokunft nich mehr doon! Un wat wullen wi allens in Tokunft ganz bestimmt doon!

Schoolarbeiden as Bispill, de sullen nu endlich pünktlich un sorgfältig maakt warrn, un man wull ganz bestimmt keen Backplummen mehr stibitzen, ok dat Flunkern wull man — tominnst 'n beten — reduzeern, un den lütten Broder wull man nich mehr so dull argern...

Dorbi weer dat Naschen orrer dat Afschrieven in de School doch so wat vun schöön! Dat weer würklich en Jammer, wenn een dat nu ganz un gor afswören dee. Un so keem dat, dat de goden Niejohrsvörsätze nie lang anhollen hebbt. Man füll gau wedder in sien gewohnten Olldagstrott.

Ik müss eerst to enen utwussen Minschen warrn, bet ik insehen heff, dat dat an'n besten is, wenn ik mi nix — gor nix — vörnehmen do. Up de Ort krieg ik ok keen slecht Geweten mehr, dat mi jümmers piert hett, wenn ik dat wedder nich inhollen heff, wat ik mi doch so fast vörnahmen harr.
Dorbi — ik mütt ja togeven — dat weer schon goot, dat een orrer anner villicht to ännern...

22.12.13 . .De Wiehnachtsmann. En Wiehnachts-Erinnern

Wi wüssen dat ja all, dat geev gor kenen Wiehnachtsmann. Man denn, an 'n Hilligen Avend, dor stünn he miteens in uns' Stuuv.

Ik heff mi bannig verjaagt. Ik heff mi so verjaagt, dat ik nich mal mehr mien Gedicht tohoop kreeg. Mudder müß helpen. De Tranen stünnen mi in de Oogen. Ik weer so fast dorvun övertüügt west, dat dat em nich gifft, un nu stünn de Keerl hier mirrn mank uns. Un he wüß ok Bescheed, vun dit un dat, wat ik an Undöögs in 'n verleden Johr anstellt harr.

Mien lütt Broder weer achter Mudders Rock verswunnen. Sien lütt rund Kopp luur vörsichtig üm 'e Eck. Un vun dissen sichern Platz ut keem sien: "Liebe — gute — Weihnemann ..." veel flotter rut, as ik dat vörher henkregen harr.

Dat weer je nu en hart Beleven för mi. Dat müß furts an annern Morgen mit Annegreta besnackt warrn. De keem mit ehren Opa mal even vörbi.
"Goden Morgen un fröhliche Wiehnachten!"

Ik trock Annegreta an 'n Arm, se sull nu man kamen, dat ik endlich an 't Vertellen keem, —— dor höör ik doch, wo Annegretas Opa to uns' Mudder sä: "Hett uns' Lena dat nich fein henkregen mit dat Wiehnachtsmann-Spelen gistern Avend?"

15.12.13 . .Drei Kön'ge wandern gen Morgenland

Wi süngen in'n Kirchenchor. Un in de Adventstiet geev dat jümmers veel to besingen, bet na den Hilligen Avend hen, dor wörr noch in 't Krankenhuus sungen un denn natürlich in'n Gottesdeenst, aver denn lepen mien lütt Broder un ik dörch de düüstern Straten hen na Huus; nu sull Wiehnachten anfangen.

"Kannst' ok en Gedicht?"
"Dunnerlüchting, dat heff ik ja ganz vergeten! — Wat maak ik denn nu blots?" Wi weet dat beid, uns Mudder leggt dor Wert up.
"Hm — wi köönt ja singen."
Mien Broder bleev stahn, "Tja — tjaha, aver wat denn?"
"Wat meenst' to Drei Kön'ge?"
"O ja, laat uns mal probeern."

Un denn füng ik an: "Drei Kön'ge wa-handern durch Morgenland, ein Stern, der führt sie..."
Un denn keem mien lütt Broder mit sienen kloren Sopran dormank: "Wie schön leuchtet der Morgenstern...".

Un so proven wi ünner den wieden Wiehnachtshimmel, de vull vun Steerns hüng, lingelang de Bahnhofstraat, an'n Swanendiek vörbi, röver över de Straat un an de Stadtparkmuur henlang, över de Bahnschienen, bet na Huus hen. Un jümmerto klüng dat dörch de düüster Hillig Nacht: "In Juda fragen die Drei, wo der neugeborene König sei..."

Foto: Antje Heßler

"Lieblich freundlich, schön und prächtig, groß und mächtig, reich an Gaben, über alles hoch erhaben..."

"Du Menschenkind, halte treulich Schritt,
die Kön'ge wandern — oh, wandre mit!"

Wi kemen mit kolle Hannen un rode Backen to Huus an.

As wi denn in de warme gemütlich Wahnstuuv vör den Dannenboom stünnen un an 't Singen weern, dor lepen uns' Mudder doch wohrhaftig de blanken Tranen över ehre runnen Backen, so hett se sik freut.

8.12.13 . .Handschen. En Wiehnachts-Erinnern

Een Johr mal, wenn mi dor een fraag hett: "Na, wat wünscht du di denn to Wiehnachten?", denn heff ik seggt: "Handschen."

In 't Johr dorvör harr Greten-Oma mi Handschen schenkt. Fingerhandschen. Harr ik bet dorhen noch nienich sehen, Handschen, bi de jeedeen Finger sien egen Hüll harr. Un an 't Handgelenk, dor bummeln twee lütte höltern Glocken. To un to hübsch! Man blots, mien Handchen weern nu twei. Överall weern Löcker in un ik harr jümmers bannig kolle Hannen. De eersten Frostbulen wiesen sik.

Dorbi harr dat sniet! Ik müß doch Sleden föhrn. Inge weer vörbi kamen un sä, hüüt weer Dunnersdag, un dat weer Buurnsünndag. Denn kemen de Buurn mit ehre Klingelsleden in uns lütt Stadt, un wi Kinner kunnen uns fein mit unsen Sleden achteran bummeln. Also trocken wi den Landkirchener Weg hendal un töven. De Peer harrn Klingeln up 'n Rüch. Wi kunnen al vun wieden dat Gebimmel höörn. De Kutscher wüssen, wat wi vör harrn, un männicheen föhr en beten wat sinniger, üm uns dat Anhaken an den groten Peer-Sleden lichter to maken. Anner knallen extra luut mit de Pietsch un dreven de Peer an, de wullen uns Gören nich achter sik anbummeln hebben. De groten Jungs, de truun sik un sprüngen up de Peersledens up un föhren en Stück mit.

Ik harr mienen Sleden fast kregen un seet nu heel stolt baben up — wenn, ja wenn ik man blots nich so kolle Hannen hatt harr. Överall luur de nakelt Huut ut miene löcherig Handschen rut. Ik harr keen Geföhl mehr in de Hannen, kunn mi kuum noch fasthollen. Ik heff weent, — un denn heff ik mienen Sleden aftütert un bün na Huus lopen. Up de Oort heff ik dat groot Malöör vun Fründin Inge gor nich mitkregen. Inge weer dalfullen vun ehren Sleden un keem nich gau noog wedder tohööcht. Nu bummel ehr Sleden achter den Peersleden un se müß in'n Draff achteran rennen. Se haal den Sleden eerst in, as de stopp. Inge weer total ut de Pust, se hett ok weent — un so hebbt wi beiden dat Klingelsleden-Speel för dit Johr upgeven.

Ik aver kreeg nu al — vele Daag vör Wiehnachten — en poor warme Fust-Handschen, de mien Grootmudder ut Schaapswull för mi strickt harr.

1.12.13 . .Synchroniseern. En Wiehnachts-Erinnern

Nu geiht't weller los, överall in de Scholen, in de Kinnergoorns in Kirchengemeinden un annerswo warrt Krippenspele inöövt. Un jüst so weer't ok al in mien Kinnertiet.
Anfungen bün ik mit mien Krippenspeel-Karriere as "singen Engel". Wi "Engel" stünnen so'n beten achtern un harrn wieder nix to doon, as singen.

Dat anner Johr höör ik denn aver al to den "lebennig Vörhang". Dat bedüüdt, wi stellen uns vörn an de Kant vun de Bühn up un süngen Wiehnachtsleder, jümmers denn, wenn de Szene wesseln dee. Wenn wi — de leevig Vörhang — denn wedder afgüngen, denn weer dat Bühnenbild achter uns wedder herricht.
En Johr wieder, dor speel ik de ole Hanna. Ik müss al ganz alleen wat upseggen un dat weer denn je al wat!
Un denn — noch en Johr wieder — dor sull ik Maria wesen. Ik harr veel buten Kopps to lehrn, un ik müss ok singen. Un tweemal müssen Georg — he weer de Joseph — un ik tohoop singen. Un dat wull un wull nich klappen. He weer anners en feinen Joseph, he pass up sien Maria up, he weeg dat Kind, he kunn sienen Lex — blots mit dat Singen wull un wull dat nich henhaun.

Krippenspiel in Stockelsdorf 1963, Regie Rudi Witzke

De Kirch weer knüppeldicke vull. Wi beiden kemen up de Bühn un Joseph sä: "Maria, jetzt sind wir in Jerusalem."
Wat 'n dumm Tüüg, wi weern doch in Bethlehem. — Man dat schien, as harr keeneen wat markt. Also, wieder in unsen Text.
As wi an de Stell kemen, wo de Wirt süng: "Wer klopfet an?"
Dor sullen Maria un Joseph nu tweestimmig antern: "O, zwei gar a-a-arme Leut."
Man —— Maria süng alleen. Joseph maak den Mund up, aver rut keem nix, keen Ton weer to höörn.
De Wirt süng wieder: "Was wollt ihr denn?"
Dor keem miteens Rettung. Uns' Lehrer, Heinrich Frese, stünn achter den Altar un süng nu mit sienen schönen Tenor:

"O, gebt uns Obdach heut ...
O, durch Gottes Gnad wir bitten,
öffnet uns doch eure Hütten,
o, lasset uns doch ein...!"

Ok later, as Maria süng: "Joseph, lieber Joseph mein, hilf mir doch wiegen mein Kindelein!", dor hett Heinrich Frese vun achtern sungen: "Wie soll ich dir denn dein Kindlein wiegen ..."
Un mien Georg-Joseph maak sienen Mund up un to, dat de Lüüd nich marken, dat he gor nich sülms süng.

Süh, so hebbt wi as Kinner mit unsen Lehrer Hein Frese al daan, wat een hüüt "synchronisieren" nöömt.

4.11.13 . .En Ieskeller in Goorn

Dat is noch gor nich so lang her, dat weer in't 20. Johrhunnert, dor harrn de Lüüd op'n Lann noch keen elektrisch Köhlschapp!

För hunnert Johr wörr in de Neegde vun en Buurnhuus orrer vun en Kaat en lütt Barg ophümpelt, in de Mitt weer en depen Trichter. Dormit de Eer nich infallen dee, wörrn de Sieden mit Feldsteen vun de Felder un Wieschen utkleedt. To ünnerst in den Trichter wörr ene Drainage ut den Barg rutföhrt, so kunn dat Smeltwater na buten aflopen! Op den Barg wörr ene Kote, so as bi de Lappen orrer en Tipi, so as bi de Indianer opbuut. De Butenhuut kreeg Holtlatten un wörr mit Reet verkleedt, de First mit Heidkruut orrer Schindeln. De Frontwand weer ut dicke Schaalbreder tosaamennagelt mit en höltern Döör, de en groot Warbel un Slott harr! Rundüm stünnen grote Bööm, de Schatten spennen un de Sünn afhollen schullen!

Ingang to en Ieskeller, schön schattig ünner Bööm

Nu müss noch les her! In de Wintertiet güng dat op den See orrer op den Diek; dor wörrn grote lesblöcke rutsaagt un mit de Axt rutslagen! Mit Peerd un Waag orrer Sleen wörrn de lesstücken denn na den leskeller bröcht un inlagert! Wenn de Lüüd Glück harrn, denn höll dat les bit deep in den Harvst vör!

Op- un Grundriss vun en Ieskeller

De Fruuenslüüd wärn heel tofreden un füngen an Botter, Quark, Sahne, inmookt Marmelaad un Grööntüüg intolagern! Ok de Tünn mit Suurkruut, Solt- un Etichgurken kämen dor rin. Kahl, Wöddeln, Rodebeeten, Swattwöddeln, Röven un Kantüffeln kämen in de Mieten; ok in grote Kassens wörrn se inbuddelt in Sand!
Wuss, Speck, Fleesch un Schinken wörrn jo in de Rökerkamer rökert un denn dor ok opbewohrt! Un de Eier kämen in en groten Glashaben orrer Steenpott, inleggt in Waterglas! Männichmol wörr ok de Botter insolt in en Steenkrug!
Duwen, Höhner un Göös wörrn jo blots slacht, wenn se bruukt wöörn!
Groot Ereignis weer ok jümmer wenn Slachttiet weer! Swien, Koh orrer Schaap, dat's egool, wenn nur nich jümmer dat Blootröhren mit de Hannen weer! Jümmer müss ik dat moken, dor kunn di slecht bi warrn! Un achteran geev dat Swattsuuer! Igitt! Mi wörr denn jümmer slecht, ik heff dat nich eten!

So weer dat fröher op dat Land, veel, veel Arbeit alle Daag, avers bannig wat gemütlicher ohn Hektik un Stress!

6.10.13 . .Dat Kippkappkögellopen

Lutherporträt vun Lucas Cranach

Martini, ok Süünematten nöömt, erinnert an de Reformator Martin Luther. He leevde van 10.11.1483 bit 18.02.1546 in Iisleben, Graafschaft Mansfeld. Hum verdanken wi de Bibel, de he 1522 bet 1523 in d' Düütsche överseddte. In lüttesche Gegends in Noorddüütschland lopen vanndagendach noch an Luther sien Geburtsdag Kinner mit Lateerns (Kippkappkögels) van Huus to Huus. 'n heel büllt Kinner basteln hör Kippkappkögels sülmst.

De grode Kinner lopen mit Sgabellenskoppen (Masken). Se singen Kippkappkögellieder. Dorför kriegen se denn Peepernööten und Slickerkraam, watmols ok een bietje Geld.

Völ Lieder vertelln van Martin Luthers Leven. Toon Bispill:

Vör rickelk veerhunnert Jahren an d' moije Martinsdaag
is Martin Luther geboren, van de man singen maag.
He weer 'n ieverge Singer, gung in woll jede Döör.
Un gung van Huus to Huus, as wie nu daant ok hier.

De Verfater is mi unbekannt. — Un hier is en Kippkappkögellied, dat is van mi sülven verfaat:

22.9.13 . .St. Nikolai in Burg

De Kirch St Nikolai in Burg up Fehmarn is 775 Johr oolt. Ehr to Ehren hett Walter Meß en Gedicht schreven.

St. Nikolai (achtern rechts) up en histoorsche Ansicht

8.9.13 . .Trulose Tomaat!

"Du büst mi villicht en trulose Tomaat!", mit de Wöör möök mien Fründin mi de Huusdöör up. Ganz verdattert keek ik se an. "Wi wull'n doch al vör en Stunn los!" Oh, weer doch wohrhaftig mien Klock wedder stahn bleven. "Du müsst schon entschülligen, aver wi kaamt noch fröh noog na'n Goorner!" Wi wullen tohoop Planten inköpen. Gau möken wi uns up den Weg.

Up uns Fohrt müss ik ümmer över de Redensoort trulose Tomaat nadinken. Wisoo weer jüüst de Tomaat truloos? Hüng dat mit de Plant tohoop? Ik weet noch, dat mien Vadder se jümmers heegt un pleegt hett. He plant se an enen besünners sünnigen Placken an de Huuswand. Wenn se wat gröter weer, kreeg se enen Stock tohülp. Oftins dreev se twischen Bläder un Stengel lütte Aflegger. De plück he vorsichtig af, de Tomatenplant wöör utdünnt. De eersten roden Tomaten hett he ümmer sülvst oornt. Wi Kinner hebbt dorbi tokeken un de smucken roden Frücht bewunnert.

Evas Appel? Paradeiser...?

Aver dat harr doch allens nix mit trulos to doon! De Tomaat weer keen heimisch Plant. Se kümmt ut Mexiko un man höll se lang för giftig. Eerst so üm 1900 keem se wegen de smucken roden Frücht as Zierplant in unse Goorns. Smucke Naams hett man ehr geven: Goldapfel, Liebesapfel un Paradiesapfel. In Ööstriek heet se hüüt noch "Paradeiser".

Eerst teemlich laat wöör de Tomaat bi uns ok en Nutzplant. De Achtergrund vun de Redensoort is seker, dat bi uns de Anbu vun de Tomaten toeerst oftins dorneven güng. Bi uns geev dat to wenig Sünnenschien.

Blööt un Afflegger vun de Tomatenplant

Ik müss an en Beleevnis vun mien Vadder dinken. He sull Schoolmeister warn un weer in Bad Oldesloe up de Präperandenanstalt. Dat weer na de Sommerferien, Plummtiet. Mit sien Schoolkollegen bummel he dörch de Lüttstadt. In en Ladenfinster wöör he Obst wies. "Oh, kiek mal, wat vör schöne grote Plummen!", reep he, "dorvun kööpt wi uns welk!"

Dat sünd doch nu wirklich ganz wunnerbore Plummen, nich?

De beiden kratzen ehr wenigen Groschen tohoop un köffen sik welk vun de Plummen. Mit Heethunger beten se an Straatenrand in de Plummen. "Oh, de sünd aver suur!", reep mien Vadder un speeg se wedder ut.

Dat weer sien eerst Begegen mit Tomaten. De vermeentlichen Plummen weern för em ok meist sowat as truloos! Se harrn nich dat hollen, wat he sik vun ehr verspraken harr.

1.9.13 . .Hüüt vör 74 Johr

Graad keem mien leef Mann rin un sä: „Hüüt vör 74 Johr is de 2. Weltkrieg anfungen.“ „Oh——“

Un denn güng en Schuuvlaad vun’t Erinnern in mi up:

Warme Septembersünn. Mien Oma un ik lepen mirrn up den plaastert Staakensweg. Wi weern an’n Strand west, in Burgtiefe, un weern mit’n Boot vun dor na den Haben Burgstaaken röverschippert. Ik güng geern mit Oma an’n Strand. Ik kunn baden un in’n Sand buddeln un dat allerbest weer, Oma nehm jümmers en Buddel vull Himbeersaft mit – so wat vun lecker!

Nu weern wi up’n Weg na Huus. Oma un ik kunnen uns fein wat vertellen. Dor keem uns en Mann entgegen, un de reep al vun wieden: „Moin, moin, Fru Petersen, hebbt Se al höört? Dat gifft Krieg!“

Ik kunn marken, wo Oma sik verjaag. Dat gifft Krieg – wat kann dat bedüden? Oma un de Mann, de snacken un snacken un dor dörv sik en lütt Deern vun söss Johr nich rinmengeleern. Man denn sään de Groten „tschüß“ un ik harr Oma wedder för mi.

„Oma, wat is Krieg?“

„Oh Deern – wat is Krieg? Dat is nix Godet. Dat is richtig slimm. All de Mannslüüd, de mütt nu weg, de treckt in’n Krieg.“

„Aver doch nich Vati un Unkel Max?“

„Doch, ok dien Vadder un Unkel Max!“

„Un wat maakt se dor denn in’n Krieg?“

„Se mütt kämpfen.“

„Kämpfen...“ Ik keek na Oma rup. Se vertell bestimmt wedder en vun ehre Märken, de wi jümmers geern hören. Oma snack al wieder: „Un wi hier, wi hebbt denn nich mehr noog to eten, mütten villicht Hunger lieden . Un wenn de Mannslüüd weg sünd, denn mütten wi Fruun all de Arbeit doon. Ja un männichmal kümmt ok mal en vun de Mannslüüd nich wedder trüch ——“

„Un worüm nich?“

„De is denn to Dood kamen —.“

“Ach Oma, denn maakt wi lever keen Krieg!“ Un dormit hüpp ik in de warme abendlich Septembersünn üm mien Oma rüm...

18.8.13 . .En "Wilden Mann"

Wi bummeln dörch de ole schöne Kirch in dat Dörp Landkirchen up Fehmarn. Miteens stutzen wi, wat seet denn dor baven up de Port, de na de Kanzel rup geiht? En Mann, graad un stolt upricht mit langen, wilden Bort un up de Schuller en güllen Küül. Süht meist ut, as weer dat en "wilden Mann".

So'n "Wilde Mannslüüd" kann een öfters mal finnen. As Bispill is een in Lübeck vör't Rathuus afbildt. De hett en bannig utdruckvoll Snutenwark, he driggt in de rechte Hand sien Küül un up den linken Arm en Schild mit Lübecks Duppeladler.

En "Wilden Mann" is mehrst en Einzelgänger. He hett grote Kräfte, hett kuum Tüüg an'n Liev, is sowat as en Urminsch. Oft warrt he dorstellt mit veel Hoor överall an'n Liev. He leevt in de Wildnis, in'n Wald, heel eenfach orrer primitiv — man dat is ganz, as een dat süht, een kann ok seggen, he leevt mit de Natur, as in't Paradies. Man he is dörch sien Ort to leven, en harten Mensch worrn, is stark, he is en Waldmann, en Wildmann.

Mien leev Mann meent, dat en "Wilden Mann" en Minsch is, de ut de minschlich Gemeenschaft utstött worrn is. In Lübeck as Bispill kunn't passeern, dat he gegen dat Stadtrecht hannelt hett un denn ut de Stadt verbannt weer för sien ganz Levenstiet. He müss nu buten leven, överleven. He weer sowat as vagelfrie.

Un denn keem dat vör, dat Fürsten orrer anner — mehrst rieke — Lüüd, so enen "Wilden Mann" instellen, dat he up se uppassen sull. De "Wilde Mann" weer also sowat as en Bodyguard für rieke Lüüd. De "Wilde Mann" weer stark, harr för nix un nüms Bang, so weer he jüst de Richtige för dit Amt.

Tja, un nu kaam ik wedder up den Wilden Mann up de Port to'n Altar in de Landkirchener Kirch. Up wen sall de dor uppassen?

Julia

2.6.13 . .Konfirmation

Julia harr uns to Konfirmation inlaadt. Julia is in't lieke Huus groot worrn as ik. Un se is in de lieke Kirch insegent as ik vör 66 Johr.

Bi Julia weern dat so 20 Konfirmanden, wi weern dormals alleen 59 Deerns. Dorto kemen noch mal so veel Jungs. All sünd wi vun Pastor Trede achter'nanner weg insegent. Un dat hett natüürlch duurt. Ik weet vun männicheen Vadder, de dorbi inslapen is.

Ganz vergeten heff ik, Julia na ehre Konfirmandenprüfung to fragen. Bi uns weer se enen Sünndag vörher. Wi seten up upstellt Bänke lingelang den Mittelgang vun uns ole Kirch. Uns Paster spazeer den Gang rup un dal un fraag hier mal wat un dor mal wat. As Kuno an de Reeg weer un dat Thema bi de "Not" anlangt weer, dor reep he mit klore düütliche Stimm: "Not kennt kein Gebot." All Bröder un Swestern un Mudders un Vadders, de in de Bänke seten un tohören, kregen dat Lachen — man Kuno hett liekers bestahn. Later is he en düchtigen Koptein worrn.

Julia, ganz schick

Un wat weer Julia eenmal hübsch antrocken! Sogoor up beten wat höhgere Schoh hett se sik versöcht.
Bi uns weer't dormals swoor, överhaupt an en düüster Kleed to kamen. Köpen kunn man gor nix. Dor hett uns Oma ehr best swart Samtkleed hergeven, dat wörr vörsichtig ut'neen trennt un denn en swart Samtkleed för mi dor rut sniedert un en swart Siedenkleed ut den Futterstoff för Kusine Lisa.

Zöppe harrn Julia un ik beide, se enen, de fien mit Parlen dörchwirkt weer, ik dormals twee Zöppe, slicht, lang, blond.

Julias Öllern hebbt uns in en Gasthof inlaadt, wo't goot un rieklich to eten un to drinken geev.
To mien Tiet weer dat Bewirten en groot Problem. De Krieg weer to End, vele Lüüd leven up de Insel, de Nahrungsmittel weern todeelt. Jeedeen kreeg en Levensmittelkort, un blots dormit kunn man wat to eten köpen. Nu aver sullen doch de Konfirmationsgäst kamen. Wo sull man de satt kriegen? Un denn harr ik dat Portemonnaie verloren mit Geld un vele Marken binnen. Dat Geld weer nich so slimm — man de Lebensmittelmarken!! Uns Mudder hett weent.

Anke

Un denn sull Julia natürlich en Geschenk vun uns hebben. Un dat weer en richtig Vergnögen för mi, dit lütt Smuckstück utsöken un köpen.

Ganz anners weer't to mien Tiet. Dat geev nix to köpen. Un wat hebbt miene Tanten maakt? Elkeen hett mi enen sülvern Lepel ut ehren Bestand schenkt. Up de Ort heff ik — hüüt jümmers noch — 13 rein sülvern Teelepel, all mit'n anner Muster.

Ik heff mien Leven lang Freud dor an — man dormals noch nich, as ik 14 Johr olt weer.

Glockenweihe

26.5.13 . .Oma vertellt Glockengeschichten

Wi höörn uns Grootmudder geern to. Se wüss veel to vertellen. En Thema, vun dat se geern snackt hett, weern de Glocken, de Glockentorm, de Glockenlüder.

In ehr Dörp, in Landkirchen, dor steiht de Glockenturm blangen bi de Kirch. In dissen höltern Glockenturm, so hett Oma uns wies maakt, dor spökelt dat nachtens. Dor is männichmal so'n dullen Larm in, den kannst bet an uns Huus höörn. Denn sitten ünnen in den Torm nämlich unsen Herrgott siene Engel un den Düvel siene Helpslüüd in'n Düüstern tosamen un sorteert de Knaken ut'nanner vun de goden un de slechten Lüüd.

Foto Anke Nissen

Vör Johren weer dor denn mal en Glockenlüder, de wull sik disse Knakenut'neensökerie doch mal ankieken. Bang weer he nich, also versteek he sik bitieden in'n Torm. An dissen Avend is aver blots de Düvel kamen, de is rümhüppt un hett schriegt un juucht un kriescht un dorbi jümmers mit Knaken na den Glockenlüder smeten. De kunn sik gor nich bargen, so hageln de Knaken up em dal. Toletzt is he afhaut, weglopen. Annern Dag weer he överall gröön un blaag un harr vele Bulen an'n Liev. Nie nich in sien Leven is he nochmal nachtens na den Torm hengahn.

Landkirchener Kark vun Noordwest. Foto Walter Meß

Mit so'n Geschicht hett uns Oma dat fein henkregen, dat wi Kinner uns in'n Düüstern nich up'n Kirchhof orrer in de Neegde vun den höltern Torm rümdreven.

Oma snack aver ok dorvun, wat so in't Dörp vertellt wörr, vun'n Gloven un Höhnergloven. Dor wörr as Bispill seggt: Wenn de Glockenlüder Hochtietsglocken lüüdt, denn sall he vörher siene Hannen in fleten Wasser indükern, dat sull helpen, dat dat Bruutpoor later Kinner kriegen deit.

Klockentoorn vun de Landkirchener Kark, Foto Anke Nissen

Wenn de Glockenlüder nich goot, nich ornlich siene Glocken lüden dee — wenn he also nich uppasst un to veel orrer to wenig Glockenslääg erschallen leet — denn leep de Düvel över'n Kirchhoff un klau sik en Seel ut'n Graff.

Wenn bi't Dodenlüden de Glockenstrang twei reet, denn keem disse Dode nich in'n Himmel. Disse Dode kunn denn keen Ruh finnen, he biester up de Erd rüm. Helpen kunn, wenn de tweie Glockenstrang in sien Graff ingraavt warrt, un dorto dat "Unse Vadder in'n Himmel" beedt warrt.

Wenn de Glock bi't Dodenlüden "hinken" dee, dat heet, wenn dor jümmers noch so'n lütten Glockenklang vun sülven — vun alleen — achterna to höörn is, denn gifft dat in de Week noch so veel Dode, as de Glock nastött hett.

Op Gotland. Foto Anke Nissen

Dat hebbt de Lüüd glöövt, un uns Oma villicht ok noch.

16.4.13 . .De Rottentrude

Vun de Regentrude hebbt wi wohl alltohoop al mal wat höört. Wokeen is nu aver de Rottentrude?

Ik will Juuch dat vertellen. In Hameln is uns en olle Frau in de Mööt kamen, hübsch un adrett antrocken, de aver wat grimmig in de Welt keek. Un disse oll Daam, de hebbt wi Rottentrude döfft; denn ünner ehre Fööt hett se graad en dicke Rott dalpeddt, tweipeddt, plattpeddt.

Wi hebbt denn en Photo vun uns Rottentrude maakt un dat heff ik tohuus vörwiest. Dor wörr en Fründ miteens ganz wüppsch. He kenn de Rottentrude. He vertell, dat Rottentrude enen Krüder-Snaps bruut hett, enen "Rottendrunk". Dat weer en klore Flüssigkeit, de aver giftig-gröön utsehg. Un disse Drunk weer dat reinste Düvels-Tüüg. Harr man dorvun — na seggt wi mal — en lütt Buddel intus, denn sehg man sogoor jeedeen Mannsminschen as Rottentrude an. Tominnst is em dat so gahn — vör so üm un bi 50 Johr. Un uns Fründ meent, dat disse Düvelsdrunk vör so'n halv Johrhunnert "Rottentrude" heten hett.

Na, wöörn Se vun düsse Daam en Gebruuktwagen köpen?

De Rottenfängersage vertellt, dat Hameln mal fix ünner en Rottenplaag leden hett. Dor is en buntkleedt Mann kamen un hett seggt , dat he de Stadt vun disse Plaag frie maken kann. Un dat hett he denn ok daan. Mit sien Fleit is he dörch de Straten trocken un all de Rotten kemen an suust un lepen em achternah. He güng an de Weser to Water un ok dor kemen all de Rotten achterna — un sünd versapen.
As denn aver de Rottenfänger sienen afmaakt Lohn hebben wull, dor hebbt de Hamelner sik dor üm rümdrückt.
Na en Tiet is en Jägersmann in de Stadt kamen, de is ok mit en Fleit dörch de Straten trocken un ditmal kemen em all de Kinner achternah. Se sünd ut de Stadt rut wannert un nie nich hett man vun de Kinner wedder wat höört orrer sehn.

Wenn man hüüt dörch dat lütte hübsche Hameln löppt, denn begegent een överall Rotten. Se sünd as Gehwegplatten in de Straten mit rinplaastert, en riesengroot güllen Rott sitt up de Brüüch, de över de Weser geiht, un en Rott liggt ünner de Fööt vun uns Rottentrude.

27.3.13 . .Dat Limonaden-Heißewecken-Denkmal

Af un to schickt en plattdüütsch Fründ ut Landkirchen "Gröten vun de Insel". Ik freu mi elkeenmal, schrifft he doch jümmers enerwegens wat, wat för mi hooch interessant is. Kortens schickte he mal en Bild vun de friewillig Füürwehr in Landkirchen ut dat Johr 1949. Un wokeen find ik up dit Bild? Mienen Onkel Max. Ik staun richtig en beten; denn ik harr em gor nich as so'n smucken Kerl in mien Erinnern.

Onkel Max, de strammste Keerl vun ganz Landkirchen. Klick op to'n Vergröttern!

Ja, un wenn een an Onkel Max denkt, denn fallt een ok Tante Luise in. So güng dat mi, un so güng dat ok den Fründ ut Landkirchen. De schreev nämlich:
"Ik denk geern torüch an mien Kinnertiet. Mien Öllern un Unkel Max un Tante Luise weern Naverslüüd un gode Frünnen — ik weer oftens bi Unkel Max und Tante Luise. Nich toletzt wieldat Tante Luise so'n schöne Limonade harr. Ik weet dat noch ganz genau. De weer root un smeckt hett se so'n beten na Himbeern. Ik much de to un to geern. Tante Luise wüss dat natürlich un ik kreeg jümmers en Glas vull mit de rode Herrlichkeit, wenn ik mi denn mal in ehre Köök rinsliekert harr.
Dat gifft so lütte Geschichten in't Leven de vergitt man nich. Tante Luise un ehre Limonade, de höört bi mi dorto."

Tja, un dit Vertellen vun "Tante Luise un de rode Limonade" leet bi mi en Schuuvlaad vun't Erinnern upgahn. As ik al nich mehr up de Insel leevte, as ik al dal vun de Insel weer, dor hett Tante Luise mi af un to en lütt Päckchen schickt. In de Faschingstiet as Bispill kreeg ik en lütte Doos vull mit sülms backt Heißewecken. Keeneen kann sik vörstellen, wo goot mi disse Wecken in de Frömde smeckt hebbt. Dat weer bestimmt graad so as de rode Himbeer-Limonade för unsen Fründ.

Süh, un so kann en Minsch sik en Denkmal setten — mit Heißewecken un Limonade!

10.3.13 . .Wo is de Tiet bläven?

Dat gifft so Dag, denn denkst trüüch. Besünners ok dann, wenn Minschen wat beläven, wat nich so in'e normale Form passen deit. Ik raup an bi Irmtraud in Meckelbörg-Vorpommern. In dat lütt Dörp, wo wi opwussen sünd, nadem uns dei Polen ruutsmeten harrn. Sei is ümmer noch ne staatsche Fru, ok noch Mitte söbentig. Dor mööt sei doch vör Wiehnachten gau in dat Krankenhus in Niebrannenborg, üm an den Kopp 'ne Operatschion maken to laten. Vörig Week is ehr nu seggt worre: "Allens wedder gaut." Denn denkst na. Wie lang kenn ik sei? 66 Johr tellst tausamen. Wo is deTiet bloots bläven? Sünnabend büst inlaadt — de Unkel Johann ward 89 Johr.

Johann. Solk Minschen givt dat nich överall.

Dat is en Mann von nu 89 Johr, de mi un natürlich ok mien Fruu holpen hett, in Westen Faut tau faten, as wi an iersten August 1961 um Klock drei in Berlin/Gesundbrunnen ut dei S-Bahn stegen sünd. Dei ierste Statioon in'n Amerikanischen Sektor von Berlin.

En nieges Leven mit twei Kuffer, un mien künftige Früu nich miehr alleen. Uns ierste Jung hart sik anmeldt. Noch an den Vörmiddag harr mi de Parteisekretär vun dei Krankenkass (SVK) füünsch verkloort, mien Studeerplatz in Greifswald gifft dat nich, wieldat ik nich bi de Freie Deutsche Jugend (FDJ) weer un nu ok jümmer noch nich in'e Partei (SED) intreden weer. Drei Johr Volksarmee weeren nix „för dei Republik" Daanes.

So sünd mien Verloovte un ik ganz schnell na Gießen utflogen worren, wiel, ja wiel disse Mann uns Arbeit un vör allen Dingen Ünnerkunft an'n Niederrhein besorgt hett. Natürlich mit dei Hülp vun Tant Elsbeth, de al storven is. En groot Deil vun so junge Minschen as wi weern över een Johr in dat Lager in Gießen. De nich verheiraadt werrn, kämen noch in verschiedene Bunnesländer. Dorbi sünd ok noch Verbindungen tweibroken.

Wi beid hebbt mit die Tant un den Onkel ja so ein Massel hat, so ein Glück! Dat kannst nich vergäten, ok wenn jümmer alle so untaufräden sünd.

Över föftig Joahr is dat nu schon her. Wi hebbt nix vergäten. Dat is, as weer dat gistern.

Wo ist bloots de Tiet bläven ?

30.1.13 . .Een lüütji Denkmoal …

Dat wee een Settji noa de groode Weltenbrand. Dat Füür wee woll ut, oaber dat buten ümto dat kunns noch good ansehn dat dat düchdich luntjiet har. För eenfach Minschen – de nix in d’ Schkapp verstoaken un dör de Tied brocht harn – föör de wee dat man een bannich haart Gnöösen.

Een Heerd för all. Bild Horst Sturm/Bundsarchiv 183-S99852

Up us Noaberschkupp woahnde een jung Famili. Jüüst dat see freed un son lütten Ovlärger tüücht harn. See woahnden to ‚Untermiete’. Wenn vandoach jünger Lüü dornoa froachst, de weeten rein nich mehr wat dat heet. Mit een lütten Koamer mussen see utkoamen – dor bi us Noabers ünner d’ Dakk. See harn keen Boadstuuv för sükk, un Klosett geev dat blods een in Huus – ünnern, stuuv an de Buterdör.

Dor wee keen Schloapkoamer un keen Köäken up de twalf Veerkantmeter. Tüschen de Müüren, de disse twalf Veerkantmeter utmooken, dor leep dat Lääven. Dor wuur koakt – dor wuur äten – dor wuur wuschken – dor wuur schloapen – dor wuur sükk taacht – un dor wuur Leevde moakt. Wenner dor denn all so veel tüschen de Müüren wee – mach woll de een ov anner meenen, de sükk dat van rüggels bekikkt – denn wee dor doch heel keen Bott mehr för Freud.

Oaber goa man mit dien Denken een bietji nörder ran an dat ole Bild – denn spöörst du de Bliedschkupp, de domoals bi aarm Lüü to Huus wee.

De ole Köälenoven. Bild JoJan/Wikimedia Commons

‚Hein duk di’ nöömden see aal denn grooten hoagern Keerl, de jeder Mörgen bi dat eerste Hoahnenkreien ut Huus gung. Schoon un schier, mit sien klöäterich Tüüchs an d’ Liev. To Foot de hee de dartein Kilometers bit noa d’ Köälenhoaben lopen, üm de Waggons, de ut de Köälenpott keemen, leddich tomoaken – mit Ballerschküpp un Förk. Elker Dach rüüm he twee groode Frachtwoagens ut. Een Mark un twalf Pennings kreech he dorför in d’ Stünn’n. Elker Dach wee he van düster bit düster an schkeppen – un denn wäär dartein Kilometers retuur noa de twalf Veerkantmeter, manken de sien Anni up hüm tööf. Sien lütten Jung de kreech he blods in Schloap to sehn, Schloap, de he sülvst foaken för Schmacht nich finnen kunn.

Nich dat ji nu meenen, dat is d’ denn wääsen. Nä nä – wenn us Moder schnaas an d’ Neimaschin över anner Lüüs Plünnen to güddern seet, denn pulter foaken schmoals wat an de Dör. Hein duk di har noch een Striepen Hellerd dör de verdüsterden Finsters sehn, un schmeet Moder een Sakk Köälen in d’ Deel. As bedankt för moal een Büx för de Jung – moal een Kleed för sien Anni, ov moal een reschkoapen Pott Äteree för see aal tohoop. De Köälensakk de har he de dartein Kilometers up d’ Nakk droagen. Tja – un de Waarmte, de us domoals de Köälen in d’ Huus brocht hevvt – de hett mi nu de Stoff gääven för dit lütji Denkmoal an ‚Hein Duk di’.

13.1.13 . .Schietwedder

Grafik vun Ane Ludwig. Klick op to'n Vergröttern!

Freuher, jo freuher weer allens beter, doch würklich. De Taschendeuker to'n Bispill. De weern scheun mit Stickeree orrer villicht sogor mit'n häkelten Rand. Dat hest denn ut de Tasch rutkregen un di fein un maneerlich de lütte Nees putzt. Bi de Mannslüüd weern de Deuker bannig wat grötter un ohn Stickeree. De hebbt sik ok nich fein un maneerlich de Nees putzt. Ne, de hebbt dor bannig............, hebbt se!!
Tosomen mit de Unnerbüxen un so kemen de Deuker denn in den groten Waschketel, warrt kookt un achterran op de Ruffel. Oha, wat hett mien Mudder jümmers schimpt, wenn se düsse Dinger tofoten harr. Mannslüüd — Swienjack — un wat weet ik noch allens.

Denn weern mit'n mol de Taschendeuker ut Poppier dor. Wunnerscheun von wegen de Hygenie un so. Un Waschmoschienen geev dat ok. Nu weer dat allens en Kinnerspill. Rin mit den Kroom un in annerthalf Stünn weer allens fardig. Wat een Freid för de Froonslüüd? Würklich????

Bi dat Ophangen weer de Footbodden vull mi vele, vele witte lütte Poppierklüten. De ganze Kledoosch ut de Moschien — dunkel notürlich — harr överall lütte witte Placken.

Dat weer nu nich de niege Mood vun Lagerfeld, nee, dat weern de Poppiertaschendeuker vun Schietbüdel, de harr he wedder in en Büxentasch vergeten.

Freuher, jo freuher weer allens beter!!?????

31.12.12 . .Niejohr un de Vörsätt

In uns Kinnertiet weer dat jümmers so, dat wi an'n Niejohrsmorgen vull vun gode Vörsätze weern. Wat wullen wi allens in de Tokunft nich mehr doon!
Un wat wullen wi allens in de Tokunft ganz bestimmt doon!

Schoolarbeiten sullen nu endlich pünktlich un sorgfältig maakt warrn, dat sullen keen Backplummen mehr ut Mudders Kökenschapp stibitzt warrn, ok dat Flunkern wull man reduzeern, un den lütten Broder wull man nich mehr so veel argern... Dorbi weer Naschen orrer Afschrieven doch so wat vun schöön — sowat vun spannend —, dat dat würklich en Jammer weer, wenn een dat ganz un gor afswören wörr. Also hebbt all de goden Niejohrsvorsätze nie lang anhollen. Een füll ganz gau wedder in sienen wennten Olldagstrott.

Wat hett uns Grootmudder jümmers seggt: "Nimm di nix vör, denn sleit di nix fehl!" Man Oma weer olt, und de Groten snacken jümmerto so'n dwarssen Kraam. Wat wüssen de vun so'n Deern, as ik dat weer.

"Happy New Year" gifft dat bloots ahn gode Vörsätz...

Ik müß eerst en utwussen Minsch warrn, bet ik dat wies wörr: An'n besten weer't, de Minsch nimmt sik nix vör, tominnst nich to Niejohr. Denn blots so bewohrt he sik vör dat slecht Geweten. Un dit oll grulich slecht Geweten stellt sik jümmers in, wenn wedder mal allens, wat man sik vörnahmen hett, nich hen haut, nich klappen will, nich inhollen warrt.

Dorbi — männichmal weer dat schon schöön, dat een orrer dat anner villicht to ännern...

26.12.12 . .Döst

De Tieden weern slecht.
Ik höör, wenn de Groten dorvun snacken, wo swoor dat weer, noog för uns all to eten to hebben. Ok Tüüg to'n Antrecken weer nich so licht to kriegen.
Man nu weer Wiehnachten.

Uns' Mudder harr en lecker Eten up 'n Disch bröcht. De Stuuv weer warm, un dat rüük överall so fein. Wi seten all üm unsen Disch rüm, ok mien lütt Broder. He harr so'n hogen Stohl un sien rund Gesicht, dat lüüch meist jüst so as de Dannenboom. Mudder harr de goden Kristallglääs ut't Schapp haalt, un de Groten harrn dor richtigen Wien in. Wi vertellen all dörch'nanner, un wi süngen ok mal en Wiehnachtsleed.

Miteens sä uns' Vadder: "Mudder, du hest dienen Wien aver gau utdrunken."
All keken se Mudder an, Mudder keek ehr Glas an, un denn keken wi all mienen lütten Broder an.
De süng un lach un strampel in sienen hogen Stohl. Sien lütt Gesicht weer puterrot.
De Groten sään: "De Jung is blau!" — He harr Mudder ehren Wien utdrunken. Keeneen harr't markt.

Nu güng en böös Gejachter los. De Jung müß Melk drinken. Man he wull nich. He krakeel as dull un dor weer he heel vergnöögt bi. Toletzt bröchen se em to Puuch. De Jung stünn meist Kopp in sien Bett. Mudder seet dorbi un pass up em up. Dat hett lang duurt, ehrer se em to Ruh bröcht harr.

Un denn meen se: "Wiehnachten hett je wat mit enen lütten Jung to doon. Man, dat ik mal Wiehnachten mit enen lütten Jung tobringen mütt, de sprüttenduun is, dat harr ik mi wohrhaftig nich drömen laten!"

26.12.12 . .De bunte Töller

Wenn du enen lütten Broder hest, denn is dat en feine Saak. Man männichmal kannst di ok so 'n beten wat över em argern.

So güng mi dat elkeen Johr to Wiehnachten.

Ünner 'n Dannenboom stünn bi uns tohuus för jeden vun uns en groten bunten Töller. Un de Wiehnachtsmann weer jümmers ganz reell, wat de een kregen harr, dat harr ok de anner.

Dat duur gor nich lang, denn harr mien lütt Broder allens verputzt, wat up sienen Töller legen harr. Un nu luur he na mienen Töller hen. He nehm sik nix, nee, dat dee he nich. Aver he keek. Un wenn ik denn sülms enen Kringel eten wull, denn keek he ganz besünners. Dat weer nich uttohollen. Also — geev ik em wat af. Jümmers, wenn ik mi en Pepernööt nehm, kreeg he ok een.

Beten wat later füng he denn an, mi to vertellen, dat he Zuckerkringel doch so bannig geern eten dee. Un he snack jümmers öfter vun de Zuckerkringel. Up letzt heff ik all de Kringel vun mienen Töller rutsöcht un em schenkt.
"Aver nu laat mi tofreden!", sä ik.
Man blots, he leet mi nich.

Eerst, wenn ik dat letzt Stück vun mienen bunten Töller upeten harr, eerst denn höör he mit dat verdreihtlich "Kieken" up.

19.12.12 . .De Gode Stuuv

Wi harrn fröher bi uns to Huus en mollig warm un gemütlich Wahnstuuv. Dor hett sik dat ganze Leven vun uns in afspeelt. Un denn harrn wi ok noch ene "Gode Stuuv". De weer för Besöök. Anners wörr dor gor nich inbött.

Un wenn de Wiehnachtstiet rankeem, denn weer de Döör mank disse beiden Stuven dicht, afslaten. De Slötel weer weg. Un männichmal kunn een achter de Döör Ruscheln un Knistern un Hen- un Hergahn höörn.

Un een Morgen, as ik upstahn weer, dor weer Hannelore verswunnen. Hannelore, dat weer mien Popp. Ik fraag mienen lütten Broder, wat he womööglich —. Ik fraag Mudder un later Oma un Vadder, man nee, keeneen wüß wat vun mien Popp. Toletzt besnack ik dat Malöör mit uns Naversdeern Annegreta.
"Is juuch Gode Stuuv afslaten?", fraag se mi.
"Doch — ja — is se."
"Dor is Hannelore in, dat kannst mi glöven! Uns Gode Stuuv is ok dicht un mien Oma seggt, dor neiht de Wiehnachtsmann niege Kleder för uns un för uns Poppen."

Hannelore (de echte!) leevt hüüt noch

Dat kunn een je nu meist nich glöven, in uns Gode Stuuv, dor sull de Wiehnachtsmann sitten un Kleder neihn!

Disse grote Nie'gkeit, de kunn ik denn doch nich för mi behollen, de müß ik furts mienen lütten Broder vertellen. Ok he kunn't nich glöven. Un avends, as wi al in uns Betten legen, keem he in mien Stuuv.
"Kumm," sä he, "laat uns mal luschern."
Wi sliekern uns liesen de Trepp hendal —— versöchen dörch't Slötellock to kieken, man to sehen kregen hebbt wi em nich, den Wiehnachtsmann. Aver he mütt dor west sien, in uns gode Stuuv; denn miteens wörrn ganz sachen twee Zuckerkringel ünner de Döör dörchschaben. Wi hebbt se nahmen un liesen "Dank ok" fluustert und sünd denn gau wedder na baben un in uns Betten suust.

Luschert hebbt wi nich wedder, wi wullen em ja nich vertöörn, den Wiehnachtsmann.

16.12.12 . .Erinnern an Wiehnachten 1940

Jeedeen Dag, wenn ik een junge Fru mit swatte "blickdichte" Strümp seh, denk ik an Wiehnachten 1940.

Mien Vadder weer Suldot, stationeert in Belgien. Dree Doog vör Wiehnachten keem een lütt Paket vun em mit Goven för uns dree Kinner. Hilligovend dröffen wi dat utpacken. För mi weern een Poor ganz weke, swatte, lange Strümp dorbin.

Oh, wat heff ik huult! Nee, de treck ik wiss nich an. Dor goh ik nich mit to School. De köönt annere Kinner kriegen. De will ik nich! — Mama nehm mi in'n Arm, ober ik weer nich to begööschen.

To de Tiet harrn wi all so'n kortet Liefchen an. An de Siet weern Strümpbänner anneiht, eenfach Gummiband mit Knooplöcker. An de böverste Kant vun'n Strümp weern Knööp, so wöörn 1940 uns Strümp fastmookt. Dat harrn se jo all nich anners, ober swatte Strümp, de harr keeneen. Un wenn se noch so week weern, ik wull dor nich mit los.

Hüüt sühst meist keen junge Fru, de wat anners antreckt. Wat Mood is, lett goot.

Ik mutt ober noch nodregen, dat ik de Strümp den annern Winter oftins antrocken heff. Köpen kunnst nix un se weern würklich scheun warm un ganz week.

30.11.12 . .Dat weer eenmaal... en Möhl

Postkord von 1920 A.Strunge: Möhl in Sievertshagen

Dat is meist ein trurig Bild. De Flögel weg, de Möller storven.
Dat weer mien Opa sien Möhl...
Mien Opa hett as süke Mann jümmer wedder sien Möhl maalt. Orrer weer dat sien Söhn Karl, uns Unkel? De schönen Ölbiller sünd all in'n Krieg verswunnen.

Villicht kunnen se gaud mit Füür maken.

Dor keem nu mit de elektrisch Post, de Email, en schöne Möhl bi mi an. Un in dat anner lütt Paket weer een noch högere, schlanke Windmöhl.
Un denn weer noch een Riemel vun Thomas Seemann, de ok de Biller maalt hett, dorbi:

De Möhlen dreiht sik

Fangen de Winde an to weihen,
sück de grooten Flögels dreihen,
de Kraft van de Möhlenbladen,
kraken nu up de Kammraden,
dör de heele Möhlen,
kannst dat Knarren föhlen,
dat knattert,
dat rattert,
dat ruttert un dreiht,
un de Möhlensteen, de dreiht...

Tibeter mit Handmöhl. Bild Bruno Berger/Bundsarchiv

Dor kreeg ik recht Heimwehdaag. Ik heff mien Opa nich belevt, ik heff ehm as Möller nich sein, ek heff ehm gor nich seihn. Sien Möhl hebbt se in de Twintiger Johren
afreten. Thomas Seemann hett in mi waak maakt, dat ik een Enkelsöhn vun een rechten Möller bün. Dorför dank ik Thomas Seemann.

Möhlen sünd wol mit de öllst "Maschien", de uns Vörfohrn harrn. Wokeen keen Möhl harr, de kunn swoor Mehl mahlen. Grote Mahlstein kunnen söss stramme Kierls man langsam bewegen. Dor müßten de Fruuns ran und dat Koorn stampen. Mi lütte Mahlstein kunn een Minsch sik Mehr mahlen.

25.11.12 . .Moders Bild...

Moder kikkt doal up hör Hannen,
de so veel Goodes hevvt vullbrocht —
de ok ut güüst un leddich Kannen
hevvt de Düwel noch verjocht.
Hör Fuuk helpt hör de Busten to sehn,
de in de Füüsten blääven sünd —
see sünd to deep, ok wenn ikk meen,
dat ikk see wächeien kann as Kind.
Ok wenn hör Zoartheit old un matt,
un lett as pergamenten Sieden,
so wies see mi doch dütt un dat
un hulp mi ok dör schwoare Tieden

28.10.12 . .Ikk mach dat nich...

Mit de Äteree wee dat joa vöör över een half Joahrhunnerd noch 'n bäten anners as vandoach. Up d' Disch keem, wat de eegen Tuun so hergeev. In d' Vöörjoahr, Sömmer un Haarst frischk — un in Winterdach ut Glöäs un ut Steenpotten. Hoast eenmoal in d' Wääk geev dat Suurkohl mit 'n örnlichen Remmel Spekk. Un stampt Tuffels. Moder gung bi d' Tuffelstampen mit 'n leddigen Buddel in d' Pott tokeer — as wenn hör dat Spoaß mook. Dat wee eelich so richtich noa mien Möäch. Mien Broer de kreech oaber an disse Doagen jümmer wat anners.

He kunn keen Suurkohl verdroagen. In mien Oogen wee dat joa blossich Tierderee, wiel he leever Hönerzopp much. Oaber us Moder meen — bevöör de Jung dat aal wäär boaben rutflücht, kricht he wat anners to äten.

Wat en ungerechte Welt. Man moot blossich weeten, wo man dat angeiht. As ikk mi dat laang genooch mit ankeeken har, meen ikk joa to weeten, wat ikk doon muß. De Middachstied wee dor. Mama, wat givt d' to äten, reär ikk dör de Köäken. Suurkohl, mien Jung, keem van Moder retuur. Dat mach ikk nich — dat kummt mi stilkens wäär hoch. Ho, dat is joa ganns wat nees – oaver ikk will dor woll een Ooch up hemm'n — vandoach givt dat up jederfall Suurkohl.

Ikk kann dat nich verdroagen... — un dorbi bleev ikk. Mit de Globen, wat anners to kriegen, har ikk mi oaber düchdich anschäten. Mien Broer kreech sien Hönerzopp — de annern haun aal as mallen in Suurkohl un Tuffelstamp rin — un ikk, ikk seet dor in d' Sofoaekk to pruulen. Wat blaar mi dat Haart — de Röäk van de Bottertuffels trukk mi in de Nöäs — oaber nä — ikk mach dat nich! De een kreech wat anners — nu wull ikk dat ok. Schietendiedel — niks geev dat van dat — dor steit de Suurkohl.

Mach ikk nich. Ok good. De annern ween aal kloar mit Äten — de Disch wuur ovrüümt — un ikk steuster ohan Äten noa buten. Ikk wuß joa nich, dat mi de Pans een poar Stünn'ns loater bit in d' Kneebuchten hangen wüür — ikk har joa noch keen Schmacht kennenliert.

Kantüffelstampf mit Suurkruut. Bild Ellywa/Wikimedia Commons

De Noamiddach trukk sükk in de Längte — dat wull rein keen Oabendbrotstied worden. Mien Gedankens kunn ikk heel nich bi d' speelen hollen — stiäl trukken see noa Suurkohl un Tuffelstamp hen. Een half Stünn'n vöörtieds kunn ik dat nich mehr vullholln. Mit een Ziers suus ikk noa Huus to — buten vöör de Köäken fung ikk all an to bölken — Mama, Mama — geev mi gau sowat van Vermiddach. As Moder in de Köäken keem, seet ikk all mirdenmanken up d' Disch. Up Kneen vöör de Pott mit Suurkohl — un wee mit de grode hollten Läpel an schkeppen, wat dor man rin gung. "Ikk mach dat nich" to särgen — dat hevv ikk mi van de Tied an verknääpen. Leever sükk moal 'n bietji schüddeln bi d' äten — as een heelen Noamiddach to schmachten.

16.9.12 . .Maränen in'n Schaalsee

Mien leef Mann mag geern Maränen eten. He itt disse leckern Fisch, wenn se ut den Plöner See stammt, he itt de ut den Ratzeburger See, un nu hett he welk ut den Schaalsee eten. He weer begeistert. En richtig Leckerbissen för em. Un disse Maräne ut dissen See weer veel grötter as de, de he bet nu jümmers eten harr. Woso? Un woso smeckt disse "Grote Maräne" so ganz besünners goot?

Ja, woso? Dat fraagt sik ok Herr Nissen hier an'n Schaalsee

Wi hebbt uns dat verkloren laten: Zarrentin is en Ort, de an'n Schaalsee liggt. Hier geev dat lange Tiet en Nonnenkloster. En Äbtissin vun dit Klosters harr in junge Johren bi sik tohuus enen Fisch kennen lehrnt, de "Maräne" heet un den se bannig geern eten much.

De Düvel mit Maräne. Holtskulptur an'n Schaalsee. Klick op to'n Vergröttern!

As nu mal wedder Fastentiet weer, dor kreeg uns Äbtissin in dat grote Zarrentiner Kloster enen so dullen Jieper na dissen Fisch, dat se mit den Düvel enen Pakt ingüng. Wenn he dat fardig bringt, dat se noch vör Middernacht Maränen eten kunn, denn wull se em dorför ehre Seele överlaten.

Den Düvel gefüll natürlich disse Hannel. He maakte sik furts up'n Weg na Süden to. He wull na'n Bodensee, denn hier leevte disse selten Fisch-Ort.

De Äbtissin aver, as se dor över nadach, wat se daan harr, kreeg en bannig slecht Geweten. In ehre Noot reep se all de Nonnen tohoop un vertell ehr vun ehr swor Vergahn. All överleggten nu un söchen na Hölp för ehre Äbtissin. Un ene vun de Nonnen harr ene Idee. Se leep gau up den Torm un stell de groot Kloster-Klock üm een Stünn vör.

De Düvel harr sik ranhollen. He weer al Klock 11°° mit de Fisch ünnern Arm över Techin an'n Schaalsee. Man dor slöög de Kloster-Klock twölv mal. De enkelten Slääg hallen luut över den See. De Düvel wörr fuchsdüvelswild vör Wut un smeet de Fisch — batz — in den Schaalsee.

Siet de Tiet leevt de "Groot Maräne" in dissen See. Un nu glöövt Se dat man!

2.9.12 De neeä Tied

Güstern dreef mi dat moal wäär noa d’ Postamt hen, üm dor een poar Pennings föör leege Tieden up de hooge Kant to pakken – so as mien Opa dat jümmer dee, wenn Oma hüm sien blauklöärich Postspoarbook ut de Köäkenschkapp herlangen muß, wiel he an d’ Schkalter up d’ Postamt in d’ Dörp sien Schlikkergröschkes in Sääkerheit brengen wull, as he stilkens an us Kinner sää.

Mit een Gewaltsträä an Juurdens Krooch vöörbi stapp he denn eers noa d’ Postamt hen, wor Hinnerk Bents all sied hoast veertich Joahr in Dennsten van de Postminister achter de Schkalter hukel un amtlich Plakkmarken up dat rode Schwammküssen fuchtig mook, üm de denn up de Breefen ov Paketen to klääven, de de Lüü wächstüüren wulln. Breefen in de Hüüs to verdeelen, an d’ Ennen van d’ Moant de Renten utbetoahlen – aal dat hör netso to sien Boahntje as ok Doalers up d’ Spoarbook goodtoschrieven un uttobetoahlen. Dat wee wat Eernsthaftiged, so een Finanztransakschon. Dat kunn jedeneen düdelk hörn, wenn noa de letzde Feddersträäk van hüm in dat blaue Bookje de amtliche Stempel mit Kattun up de Sieden galler. Dat dat wat Eernsthaftiged blääven wee, dat hevv ikk as lütten Büdel ok jümmers up d’ Nee to weeten kräägen – in de Joahren, as ikk hüm mien eersted Postspoarbook över sien Tresen – över de ikk man jüüst mit de Nöäs kieken kunn – henlangen dee.

Wenn he mi denn ut dat Stükkji Bott tüschen de grööne Koppklapp un de böverste Strääk van sien blikkern Fuuk mustern dee, as wenn he in mien Binnerst ovmääten wull, wu veel ikk van mien Voader un wu veel ikk van mien Moder an Aarfdeel woll mitkräägen har. Ikk hevv denn foaken su bi mi dorcht, dat de Lüü, wenneer see denn wat up d’ Postamt to beschikken harn, sükk gannich groot wat anplünnern bruksen – wiel Hinnerk Bents dor achter d’ Schkalter hör doch so up d’ Liev kieken kunn.

Dat düür denn ok blods schmoals fief Minüten, bit dat man siene Doalers inbetoahlt har, ov dat man mit de utbetoalden Gröschkes wäär noa buten steuster.

So wiet leep mi dat denn Güstern dör mien Besinnen, as ikk in de laang Schlaang vöör de Schkalter in use Posttstää to luuren stunn. Ikk har goaelk Tied, mi de Minschen to bekieken – dat Drufel vöör de Schkalter un de Bedennsteten achter de Tresen.

Dor wee niks mehr mit kieken van de Beamten, well see dor woll vöör sükk harn. De kriecht foaken glööv ikk gannich moal mit, ov dor een Froominsch ov een Mannsbilkd wat van hör will. Wat dor vandoach so achter de Posttresen ovgeit, dat lett mi eder so as een hollten Rümhaueree mit de neemodsche Technikkroameree, in de see meist ovsupen, wiel man hör dat schwemmen in dit Waark nich rejell bibrocht hett.

Domoals düür dat fief Mark van d’ Spoarbook ovheeven keen fief Minüten, bit dat de Beamten dat mit sien Pennholler in d’ Book fastschrääven har – vandoach seilen dor ok woll allmoal twintich Minüten dör de Tied noa achtern, bit dat allns an Worden un Tallen in de Knööpkomod intikkert un de Vöörgang üm de poar Pennings ovschloaten is.

Un nu säch mi blods nümms mehr, dat de neemodsche Technik allens flinker un eenfacher moaken deit. Annersrüm geit dordör wiers een büld minschlich Geböören in de Olldach un bi dat Mitnanner buten Bords.

8.7.12 Vun Herrn Lange un sien' Haut

Angeln gah ik ja jümmer giern. Dat bünn ik ok domååls al in uns lütt Dörp in Mecklenburg gahn. Nich bloots alleen. Bi uns angelten sei alle måål.

In de Tollens geew dat Fisch naug. Die Tollense kümmt ut den Tollensensee bi Niebrannenborg un flütt bi Demmin in de Peen. Jedeen weit, dat de Peene denn in den Griepswolder Bodden münnen deit. Nüms hett domååls en „Staustuuf " orrer so en Quatsch buut. De Fisch ut de Oostsee kemen so direkt bet an den Tollensensee. Sei brukten man bloots so 100 km den Fluss rop tau swemmen.

Sühst op dat Stück vun de Tollense in Klempenow welk angeln, denn argerten wi de Angler, vun de wi weiten, dat sei ganz gau so richtig fünnsch wöörn. Vun een vun de Spezies will ik måål vertellen.

Burg Klempenow. Foto Thomas Kohler/Wikimedia Commons

So ungefähr hier in dissen Deil vun'e Tollens angelte hei ümmer. Hei weer Invalidenrentner ut denn Oorlog. Doch, doch angeln kunn hei gaut. Ik weit noch, dat hei faken Fisch verköfft orrer intuuscht hett. Rente, ne Rente geev dat in denn niegen „Arbeiter- und Bauernstaat" man ganz wenig. Ik weer Vullwais, ik weit, wovon ik schrief. Natürlich keem hei ok ut den Oosten. Hei weer mit en Witfruu verheiradt, de ok al twee Döchter harr. Mit de Öllst vun de beiden heff ik sünndags ümmer in dat olle Gautshuus an'e Klempenower Burg dat Danzen utprobeert. De olle Schuricke hett op de Schallplatt von Hildegard Hilpert sungen „Wenn bei Capri…". Wi hebbt Sünndagsnameddag ümmer Freud hatt. Süss harr sei bi den ollen Gniessack nix tau lachen.

Op beide Sieden van de Tollens weern de Wischen. Enn Mai un in'n September meigten sei in'e Wischen Heu. In de anner Tied wasst dat Gras so hooch, dat wi uns prima an'e Tollens slieken kunnen.

So mit drei orrer veer vun di Maless-Makers legen wi denn op de ein Sied vun'e Tollens un de Angler op di anner Siet. Seihn, nee seihn kunn hei uns nich. Een vun uns füng an: „Sehen Sie den Hut dort auf der Stange?" Ik leeg so 20 Meter bettau un sää mit ganz anner Stimm „Sie irren sich, dass ist Herr Lange". So heit de Minsch ja ok. Dat so drei orrer veer måål, denn reageerte hei schon.

Hei jumpt hoch: "Ich komme rüber!", röpt hei un knööpt an sien Jack. Hei weer ja man so en lütt, spillerig Mannsbild. Wenn ik trüch denk, denn weeren wi doch beten schääfsch. Wi – unsichbor in dat hohe Gras – repen trüüch: "Lass bloß die Jacke an, wir haben genug Elend im Krieg gesehen!“ Un dat harrn wi ja ok.

Tollense. Foto Botaurus/Wikimedia Commons

Nee, in’t Water is hei nie nich hüppt. Swemmen kunn hei nich. Dat wüßten wi. Nee, braav weern wi ok nich ümmer. Man de Övermaut hett uns gaud daan. Ik glööv, wi hebbt dat brukt na Krieg un allens. – Wat dat den stangendünnen Herrn Lange gaud daan hett, is en anner Saak.

6.5.12 Fehmarnbelt

In letzt Tiet begegent uns Fehmarnbelt bannig oft. All Medien — Radio, Presse, Fernsehen — vertellt jümmers un jümmers vun de Fehmarnbelt-Querung. Mien leef Mann stellt de Sendung nu al ut, wenn dor wedder vun anfungen warrt, wat dat en Brüüch warrn sall orrer en Tunnel, wat dat allens kosten warrt, wat de Fehmaraner dor to seggt un wat de Dänen...

Düt is ok de "Fehmarnbelt"! Man dat Water is de Traav!

De "Fehmarnbelt" treckt ehr Bahn op de Traav...

Also, ik för mien Deel bün för en Brüüch. Dat hett aver nix mit Geld orrer mit Ingenieur-Weten to kriegen. Nee, ik stell mi vör, ik föhr över disse lange Brüüch, rechts un links un ünner mi de blage Ostsee, över mi de wiede Himmel, achter mi gröön Land, vör mi grönet Land — richtig schöön! Ähnlich, as wenn ik över de Fehmarnsund-Brüüch föhr. Tominnst gefallt mi dat bestimmt veel beter, as wenn ik in en groot Lock rinföhr un denn dörch en lang düüster Rohr — ähnlich as dörch den Herrentunnel in Lübeck, de mi ünner de Trave dörch up de anner Siet bringt.

...un verswinnt an'n Horizont

Fehmarnbelt weckt in mi aver noch anner Erinnern. In den Fehmarnbelt leeg in mien Kinnertiet de "Fehmarnbelt", en Füürschipp, dat för de Sekerheit vun Scheep tostännig weer. Oft un oft kunn ik dat Nevelhoorn-Tuten vun de "Fehmarnbelt" höörn. Oft hett mi dat depe, lang anhollen Tuten morgens weckt un ik wüß, aha, buten is 't diesig, herrscht Nevel.

De Geschicht vun de düütschen Füürscheep is anfungen an'n 16.September 1815, dor leeg dat eerst düütsch "Lüüch-Schipp" vör de Eidermündung. De Eiderkanal weer de dormalig Schipp-Verbinnung mank Nord- un Ostsee. Knapp 100 Johr later, an'n 21.03.1902 is de Position "Füürschipp Fehmarnbelt" inricht worrn. Bet dorhen hebbt de Lüüchtoorms Westermarkelsdorfer-Huk un Marienleuchte up Fehmarn genügt för de Scheep, de dörch den Fehmarnbelt föhrn. Nu aver weer de Nord-Ostsee-Kanal buut worrn (1887-1895), un nu föhrn veel mehr Scheep dörch den Belt.
Dat Füürschipp weer lüchen root anmaalt un nachts blitz all 4 Sekunnen en Licht up. As Navigier-Hölp för de Scheep harr de "Fehmarnbelt" Nevelhoorn, Nevelfüür, Funkfüür un Funkpeilanlaag an Bord. An Besatzung weern an Bord:

• De stolte "Fehmarnbelt"

  en Koptein,
• en Maschinist
• twee Funker
• en Bootsmann
• twee Wärter för de Motoren
• fiev Matrosen
• en Smutje

Na twee Weken weer Wachaflösung, denn keem de tweet Besatzung an Bord. De eerst harr nu för 14 Daag Landgang. Up de "Fehmarnbelt" weer disse Wessel jümmers an 'n 2. Dingsdag. Een vun de Kopteins up de "Fehmarnbelt", dat weer mien Urgrootvadder (Ludwig Friedrich Heinrich Dittmer, geb. 20. Mai 1843).
Siet April 1984 is dat Füürschipp dörch ene Groot-Tunn ersett worrn, de is vull vun Elektronik, se warrt dörch Funk överwacht.

Besatzung vun de "Fehmarnbelt" to Uurgrootvadders Tieden

De "Fehmarnbelt" aver — dat smucke rode Füürschipp — liggt nu in'n Lübecker Holstenhafen. Af un to föhrt se ok mal de Trave hendal un up de Ostsee rut. Dorbi is se mi in'n letzten Sommer begegent. Wunnerschöön antokieken!

15.4.12 Mit'n Fohrrad över't Land

Wenn du eerst'n beten öllerhaftig büst, högst du di, wenn een to di seggt: "Wat, du büst al över söventig Johr oolt? Nee, dat kann ik nich glöven, du sühst ut as sösstig."
Meent de dat ok so?

Dörch de Junipracht!

Is al'n poor Johr her, bün ik in Junimoond mit sössuntwintig kralle ole Lüüd mit'n Bus mit Fohrradanhänger in'n Spreewald reist.

Wi weern bannig goot ünnerbröcht in't Hotel Spreewaldeck, bi Familie Noack. Eten un Drinken hebbt so goot smeckt, dat wi froh weern, jeedeen Dag jümmers 50 km mit Fohrrad to föhrn. Bi so veel Eten mutt rieklich Bewegen sien.

Radwannern in'n Spreewald is wunnerscheun, over ok nich so ganz eenfach. Ik kann mi vörstelln, dat dat Leed "Über sieben Brücken mußt du geh'n" hier entstohn is. Dor föhrst du op'n wunnerscheunen Weg un mit'n Mool steihst vör'n Brüch. Röver musst du, de Weg geiht op de anner Siet wieter. All Nees lang musst dien Fohrrad op de Nack nehmen un över'n Brüch bugseern. Eenige vun uns kunn'n dat alleen, annere bruken Hölp.

Duert jo'n ganze Tiet, bit 26 Fohrröder röver transporteert sünd. De Gegenverkehr mutt so lang töven. Eenmol harrn sik twee junge Keerls intwüschen in't Gras sett. Den Knipskassen in de Hand un wull'n en Opnohm vun uns moken. Een vun uns Wannerfrünnen sä to de beiden: "Dat lohnt sik nich, sünd blots ole Lüüd."
De prompte Anter hett uns bannig goot gefulln. Dat "aber ganz schön fit!" is uns rünner gohn as Öl.

So'n Wöör vun junge Lüüd, dat buut op. Dor ward wi noch lang över snacken.
Se hebbt jo ok recht, de jungen Keerls. Wi, de krallen olen Lüüd, all twüschen 55 un 80 Johr oolt, sünd tosomen in söven Doog 8945 km mit Fohrrad ünnerwegens wesen.

Wi sünd redig ganz scheun fit, or wat is ju'n Menen?

18.3.12 Ein faste Borg

Wokeen vun uns Protestanten kennt dat nich? Dat Leed van den Luther, wat hei vör den Reformatschionsdag schreven hett. Ik glööv, 1529 wier dat al.

Lang, lang vör disse Tied kannst wat van die Burg Demmin läsen, wokeen de Borg buut hett. Dat weer vör allen de Pommernfürst Wartislaus III. vun 1236 af an. De Hertog Wartislaus haalte sik dorför de Lüüd ut Neddersassen, Holstein, ut den Harz un ok ut de Altmark.

Dat Schicksaal vun de Klempenower Burg is ümmer mit Orlogs verbunnen weest. Johrhunnerte weeren de Schweden de Herrn. Letzendlich bün ik an sik ok dörch den Orlog na Klempenow kamen. Tau de Tieden weeren Russen die Herrn vun Burg Klempenow.

„Kommandantura“ stunn in Düütsch un Russisch an dat Gautshuus neven de Burg. Ik weet noch hüüt, woans de Kommandant heiten hett: Oleg Kutzner, un hei wier Oberstleutnant. Hei wier in Litauen burn. Hei schnackte beter Düütsch as die Buren in Klempenow.

1948 ist hei trüüch na Russland trocken. Hei müsste weg, wieldat hei de Mudder vun en Schaulfründin friegen wull, en Kriegerwitwe. Dat güng nich in dat besette Düütschland. Domals dörf doch keen russischer Offizier en Düütsche heiraden. Allens, man nich heiraden!!! Da hett Kutzner den Deenst quittiert.

Borg Klempenow. De "Abtritt" is düütlich to kennen. Bild Schlesinger/Wikimedia Commons

Vun nu an hörte de Burg uns. Uns... dat weeren de „Bengels“ vun de Verdrevenen, de in Klempenow en Dack över den Kopp funnen harrn.

Üm in den Turm tau kamen, müssten wi an dat Gebälk hooch kladdern. De Treppen weern al afreten. De Upwossenen un ok die Deerns wüssten nie nich, wo wi de dicken Nagels inhaut haarn, an de wie hochklimmten.

Baven in die Burgkamer mit de schööne Uitsicht hebbt wi Stunnen taubröcht.

Wi hebbt Eier bruddelt. Schwattbrot un Speck wöör jümmer vermengeleert. Heimlich schmöökt hebbt wi ok. Manch en Week weeren wi elkeen Namiddag op de Burg. Natürlich müssten wie dann ok maal för „Klein Erna".

„An die menschlichen Bedürfnisse" hebbt de al dacht bi den Buu. Kiekst maal an den Burgtorm na boven, kannst seihn, wo die „menschlichen Bedürfnisse" ruutfulln sünd. Den Namiddag, as Günter Vos sien „menschliches Bedürfnis" verrichtete, güng ünnen Niebuur Proske vörbi. Hei kreeg denn Sägen af. Twüschen de Tieden vun de Geschäfte dunnemaals un uns Tiet legen poor hunnert Johr. Dor weern de Borgminschen alleen in't Tollense-Tal.

Niebuur Proske hett vun Stunn op an mit en afbrokenen Schüppensteel wacht. An de Balken hochklimmen, dat kunn hei nich. Kregen hett hei uns ok nich. Wi sünd achtern över dat Dack verswunnen. Dat weer meist bannig gefährlich. Ik glööv nich, dat noch ein vun uns sien „menschliches Bedürfnis" na dat Malöör mit Buur Proske vun baven erledigt hett.

31.12.11 Krääften

Foto vun Günter Weber

Allerhilligen bün ik wedder Angeln gahn. För uns is dat ja nich unbedingt en Fierdag. De Evangelischen gahn an Reformatschoonsdag in'e Kark. Up miene lütten Fischen fölen doch glatt twee groote Häkte rin.

Schon as sei an't Äuwer legen, heff ik tau mi seggt: "Günning, dat weeren de letzten Hääkt in disse Saisoon. Sei sitten nau all ganz vull Laich." Een Angel harr ik noch mit eenen Worm up Grund liggen. Ik töög de Angel rut. Dor sitt doch enen Krääft an! Hei harr sich woll vergaloppeert.

Nee, ganz so gaut weer hei nicht. Ok nich so groot. Hei schnappte aver ok mit de Schier na mi. Ik heff ehm wedder rinschmeten.

Dor fööl mi in: Wat hebbt wi doch so in de Föfftiger Johr dor, wo de grote Landgraben in de Tollens fleiten deit, veel Krääften fungen!

End Mai — orrer weer dat al Beginn Juni —, denn weer de beste Tiet. Ut 8 mm Rundiesen hebbt wi uns richtige Stäkers maakt.
Wi bröchten en groot Zinkwann vull Krääft avends mit na Huus. Nich bloots eenen Avend.

Tollense. Foto Erell/wikimedia commons

Wi hebbt de Schieren un dat Achterdeil afbroken. Dat Fleesch wöör ruthåålt. Beten Solt streugten wi rup. En Schiev Swattbroot geev dat dortau. So wat Fienes gifft dat hüüt nich miehr. So af un tau geev dat ok noch en Sülfstbrennten tau de Krääften.

In'n Mai in dit Johr bün ik noch an'e Tollens un den Landgraav weest. Up de Tollensbrüüüch heff ik stahn un an de schöne Jugendtiet in Klempenow an de Tollens dacht.

24.12.11 En Wiehnachsmann mit Hoosten

As uns beiden Deerns lütt weern, keem de Wiehnachtsmann Hilligavend jümmers
op en besünnere Oort to uns. Männichmol ganz modern mit en Heevschruver. Dormit lannt he nau op uns Hoff. — Doch, dat kunn he! Un he wörr jümmers grood verkeuhlt un harr en dullen Hoosten. He keem jeedeen Hilligavend luut hoostend de Trepp hooch. Uns Kinner harrn bannig veel Mitleed mit den Wiehnachtsmann. Eenmol hebbt se en Tüüt mit Hoostenbonbons för em op de Komood leggt.

Beide Deerns müsst, solang bit de Wiehnachtsmann wedder weg weer, tosomen in ehr Kinnerstuuv teuven. Se dörvt em nich sehen, denn he wull nich, dat se ok hoosten möten. Jo, dat hebbt se ok insehn. Ik heff solang mit mien Deerns in de Kinnerstuuv luert. Ehr Vadder dörv em sehn — ik ok, ik müss den Wiehnachtsmann jo de Döör opmoken, un ehr Vadder hett em denn wedder no ünnen to sien Heevschruver bröcht. Ut de Fenster dörvt uns Döchter ok nich kieken, wenn he wedder affeuhrt — dat müch de Wiehnachtsmann nich! Aver se hebbt em hört, as he keem un as he wedder güng.

As dat liesen wörr, segg ik to uns beiden seuten Deerns: "Nu mol gau, loopt mol snell to'n Fenster, villicht seht ji em jo doch noch!"— Aver jümmers weer he nich mehr to sehn, sonn Schiet aver ok! Aver Hauptsook, he hett vele gode Gaven för se dorloten. Se wörrn ja ok jümmers oordig ween!

Villicht kümmt jo de Wiehnachtsmann düt Johr to lütten Kinner wedder mit sien Sleden, de vun eddeln Rendeerten trocken warrt. Dormit kann he ok vun Himmel sweven. Or he kümmt op en ganz annere Oort, he hett jo so veel Möglichkeiten. Un dat is goot so!

18.12.11 Dat Nikolausgeschenk

Dor leevte mal en junge Buersfru in Freesland. De weer al in junge Johr'n Wittfru woorn. All snacken ehr to, se sull doch wedder heiraden. Aver se wull nix dorvun weten. Se harr Bang, dat de Heiratskandidaten blots vun ehr Geld un den Buernhoff anlockt wöörn un nich vun ehr blagen Ogen!

Se bearbeid den smucken Hoff alleen mit enen ruhigen un toverlässigen jungen Knecht, de wat jünger weer as se. Se much em geern un kunn ok kuum ahn em utkamen. Dat keem sowiet, dat se em egentlich heiraden müch. Aver wi sull se em dat bibringen?

Se as Fru kunn em doch nich fragen un he leet sik nix anmarken. Nich, dat he nich wull, aver wi kunn he as Knecht üm de Buersfru warven? Dat kunn in düss Gegend nich angahn. Un so passeer nix.

Wedder keem de Dezember in't Land. De Buursfru keek den Knecht so'n beten schelmsch an un meen, he sull doch sien Holtschooh an den Kamin stellen. Dat kunn ja ween, dat de Nikolaus wat för em harr.

De Knecht höll nix dorvun. Aver de Buersfru snack so lang up em in, bit he nahgeev. Se weer ja amenn sien Herrin. So kemen de Holtschooh vör den Kamin.

As he an annern Moorn för en Tass Tee in de Köök keem, harr he al allens vergeten. Dor stünn de Buersfruh bannig verlegen mit enen knallroden Kopp barfoot in de veel to groten Holtschooh vör em.

Se brukte nix mehr to seggen, he harr se verstahn. Acht Weken later weer he de Buer!

14.12.11 Dat Lege an Wiehnachten

Wiehnachten is wunnerbor! Wat hebbt wi uns freut — de hele Adventstiet hendörch!
Un denn weer't endlich sowiet: De Hillig Avend weer dor!

Man denn —— an'n eersten Fierdag, denn müssen wi na Oma un Opa na Landkirchen. Nich, dat wi Oma un Opa nich lieden müchen, nee, dat weer dat nich. Tante Luise harr ok jümmers feine Saken för uns kaakt un backt. Ok gegen Vetter Jakob un Kusine Lisa weer nix intowennen. Un Unkel Max harr sik jümmers wat utdacht, wo he uns mit "up'n Arm nehmen" kunn. En Johr hett he uns vertellt, dat de Rosinen in den' Wiehnachtskoken, den wi graad eten, dat de Rosinen egentlich Schaapsprummeln weern; he harr de sülms up de Schaapskoppel för dissen Koken sammelt.

Nee, dat Lege weer, wi müssen weg vun uns Wiehnachtsstuuv, vun unsen Dannenboom, wi müssen weg vun uns Speeltüüg, vun uns niegen Böker, vun de Blick-Dampmaschin, de Vadder wedder trechtklütert harr, vun dat niege Bett för mien Popp. Wo oft harr ik ehr nu al dat niege Nachthemd antrocken un to Bett bröcht. Man nu müssen wi uphollen mit't Spelen, nu müssen wi na Oma un Opa. Wi föhren mit de Inselbahn na Landkirchen un eerst avends in'n Düüstern kemen wi wedder an't Huus.
Süh, un dat weer dat Lege an Wiehnachten, dat wi an dissen Dag nich to Huus blieven dörven. ———

Alpdroom Broder ...?

So heff ik vertellt, as ik al lang sülms Grootmudder weer. Un dor keem miteens Kusine Lisa ut ehren Sessel hooch: "Wat", reep se empöört, "för juuch sall dat leeg west sien? — Nee, un noch mal nee! För juuch weer't nich leeg, för mi weer dat veel, veel leger! Wat hett dien lütt Broder jümmers för'n Chaos in mien fein Poppenstuuv anricht! Allens reet he dörch'neen, de lütten Poppenkoken un Poppen-Semmeln eet he up, mienen Bunten Töller plünner he, allens faat he an! Ik segg di dat: En Grugel weer mi dat, all Wiehnachten wedder, en richtigen Grugel, wenn ji kamen sünd, du un dien Broder!"

Dat heff ik nich wüß. Un dit is je nu — dücht mi — dat Leegste vun allens: För Lisa weer't 'n Grugel, för mienen Broder un mi weer't 'n Grugel. Man nie nich hebbt wi dor en ehrlich Woort över snackt.

4.12.11 Nadia un Lydia

As ik lütt weer, dor weer achter uns' Huus en Baracken-Lager, dor wahnen in'n Krieg Ukrainer in. De müssen bi uns arbeiten. Up de Lokomotiv', bi mienen Vadder, dor fohren Nadia un Lydia as Heizer. Un ik mutt seggen, dat is 'n swoor Stück Arbeit för'n Fru.

An Lydia is mi ganz dull in Erinnerung bleven, dat se den' ganzen Mund vull vun sülvern Tähn harr. Lydia kunn ok 'n beten Düütsch. Se hett dortomalen al in Russland Germanistik studeert.

Man — wi Kinner dörven jo nich mit de Utlänner snacken, man jo nich. Un de Ukrainer dörven dat ok nich mit uns. Mudder harr jümmers veel Angst üm mienen lütten Broder un üm mi, dat wi uns nich to dull mit de "frömden Minschen" afgeven. Mudder kunn dor bestraaft för warrn, sä se.

Na Fieravend füngen de Ukrainer jichtens an to singen. Dat geiht mi hüüt noch dörch un dörch, wenn ik dor an denken do. So schöön un so trurig un so wiet un deep weer ehr Singen.

Un denn keem Wiehnachten.

De höltern Höhner — bit hüüt in Ehren hollen. Klick up tau'n Vergröttern!

Wokeen maakt hüüt sowat noch vun Hand? — Dat Kaleidoskop

Nadia un Lydia schenken mienen Broder lütte höltern Höhner, de up en Holtplatt picken kunnen. De harrn de Ukrainer sülms schnitzt.
Un ik, ik kreeg so'n lütt Papprull, un wenn ik een Oog tokneep un mit dat anner Oog dörch de Rull keek, denn kunn ik vele bunte Figuren sehn. Dat weer en to un to schöön Speelwark.
Hüüt weet ik natüürlich, dat dat en Kaleidoskop weer, dat de beiden Kriegsgefangenen för mi maakt harrn. Wi hebbt nu dat Johr 2011. Man disse lütte Papprull, de heff ik jümmer noch.

Nadia, de harr enen Zettel dor mit bi leggt, un dissen Zettel, den' heff ik hüüt ok noch:

As de Krieg to End weer, dor besöchen Nadia un Lydia uns in uns' Huus. Se schenken uns Kinner Schokolaad. Mien lütt Broder, de ja bet dorhen blots Kriegsjohren beleevt harr, de keek dat brune harte Tüüg an un fraag ganz verdattert:
"Das is Schokolade??"
He harr noch nie nich welk to sehen kregen.

4.12.11 De Marmelodenköök

Nee, anner Johr do ik dat nich mehr. Ik will nich wedder so veel Marmelood koken. Ward doch blots an anner Lüüd verschenkt.
För mi is düt Johr noch noog in'n Keller. An düsse Wöör hebbt mien Kinner mi jüst denken holpen.
Ober, dat ward jümmer anners.

Wenn de Erbeertiet kümmt, denn juckt mi dat al. N'poor Glöös, de will ik doch moken.
Denn koomt Johannsbeern, Stickelbeern un Himbeern. Blots n'poor Glöös, nich mehr.
Mien Nober hett een Boom mit Mirabell'n. Wullt Du nich'n poor plücken. Bruukst gor nich op de Ledder, kannst so henlangen. Weern gor nich veel, ober 17 Glöös Mirabellenmarmelood. Mmmh, bannig lecker.

Een Dag röppt uns Dochter an: "Ik heff twee Ammer vull Plummen plückt un utsteent. Kannst Du dor Marmelood vun koken?"
Kloor ik, mook ik, ward blots 28 Glöös.

In unsen Goorn wasst Wiendruven. Schöön geel un en ganzen Barg. Wat mook ik mit soveel Wiendruven? Natürlich lecker Gelee, ward man blots 21 Glöös.

Annern Dag weern wi in de Masch. Mit de Fru vun dat Buerncafe heff ik öber all de Marmelood snackt. Se sprüng glieks an: "Möögt Se ok Quitten? Nehmt Se doch een Ammer vull Quitten mit, de sünd düt Johr besünners scheun."
Goot, dat ik keeneen leddig Glas mehr heff. Nee, ik nich mehr.
Anner Johr mook ik överhaupt keeneen Glas Marmelood, wiel de Keller noch vull is.

Düsse Week bün ik to'n Koffie inlodt. Ik kööp keen Rückelbusch, ik goh in'n Keller un hol een Glas Marmelood un een Glas Gelee un nehm dat anstatt Blomen mit.

Wenn ik öber Winter oftins inlodt warr, mutt ik anner Johr villicht doch noch wedder bi un Marmelood koken. Mook ik ok heel geern.

13.11.11 Dat beste Ies

Wi hemm den Grosch nie ümmer hadd.

Ik heff tellt. Bi den Italiener. 21 Sorten Ies weern inne Edelstahlbecken. Vun Vanille bet Schocko. Heff ik tauseihn, so lütt Kugeln op dat Hörnchen. Tachentig Eurocent een Ies.

Nee, nich, dat wi dar achter in Meckelbörg-Vörpommern ut denn Wind wasten. Ha, wi harrn sünndags ok schon Ies. Dunnemals wast ja in fast jedes Dörp en Molkerei. In't Näwerdörp wast ok een Molkerei.

Denn Meister dor heit Albert Kaldruweit. Hei käm van Ostpreußen un hett da in "eijner Meierei jelernt, das beste Eis zu machen", sä hei ümmer. Hei wier ok ümmer ganz stolt, wenn wi em glöövten, dat beste Ies weer ümmer in "Gumbinnen" maakt worrn. Hei keem so af Mai inne Dörper met sien Rad un den lütten Hänger dorachter. Up denn Hänger stünnen twee Melkkannen. De wasten in twee Säck verpackt, in de ok noch Iesstangen wasten. So bleef dat Ies duurhaftiger.

Wenn Kaldruweit keem, denn bimmelte hei mit so ein groot Bimmel, de angeevlich vun en Unnerseeboot vun den Düütschen Kaiser stammen schull.

So hett dat denn utseihn, wat wi för een Groschen kreegen van Kaldruweit.

De dicken Burren kämen ok met en groot Schöttel, haalten Ies för alle an den grooten Disch. Meestens harr hei ja Fruchties. Hei meente jümmer "wejen der Jesundheit". Hüüt weiten wi, dat dat Ies an billigsten hertaustelln weer.

Sünndags güngen wi ümmer inne Kark. Jedenfalls inne Konfirmatschonstied. Uns Oma hett uns ja den Grosch för den Klingelbüdel geven. As wi den nu rinnschmeeten harrn, was dor nix mier mit Ies vun Kaldruweit.

Ik sall dat ja nu bichten. In de Tiet vun Mai bet August kreeg de Klingelbüdel vun unsen Pastur Beyer vun mi nix. Min Groodmuder harr mi säker inne ewige Verdammnis schickt, wenn sei dat tau weiten kreegen harr.

Dor möt ik an dinken, as ik so junge Deerns bi den Sünnenschien seihn heff.

8.11.11 Drüppelminna

De Bosauer Drüppelminna. De Hahn wiest na vörn. Klick up tau'n Vergröttern!

Lore vertell vun en "Drüppelminna". Lore stammt vun hier baben, is denn in 't Bergisch Land verslagen worrn.
"Weetst du, wat en Drüppelminna is?", hett se mi fraagt.
"Nee," heff ik seggt, "dat weet ik nich." Un dor is Lore anfungen to vertellen.
En Drüppelminna (orrer Dröppelminna) is en Kaffeepott, de ut Metall (Zinn, Sülver) is un de statt ene Tülle enen lütten Hahn hett.
De Drüppelminna steiht bi en "Bergisch Kaffeetafel" mirrn up 'n Disch.

En richtig Bergisch Kaffeetafel fangt an mit Korinthen-Roggenplatz. Natürlich weet ik nich, wat Roggenplatz is, man Lore seggt, dat is so 'n Ort Rosinen-Stuten. Du nimmst en Schiev Roggenplatz, smeerst dor Botter rup, dor över — je na Smack — Honnig orrer Marmelaad, un babenup kümmt fingerdick Melkries, de dorto noch mit Zimt un Zucker bestreut warrt.
As nächsten Gang warrt Waffeln eten.
Un de dritte Gang besteiht ut en Stück Swartbrot, dat mit Botter besmeert un mit Quark beleggt warrt.
Denn warrt Brezel braken un eten.
Wokeen nu noch mag, kann Zwieback hebben un Wust orrer Schinken.

De Bosauer Drüppelminna. Klick up tau'n Vergröttern!

De hele Tiet steiht de goot füllt Drüppelminna up 'n Disch. Se is de "Königin" up de Tafel. Du bruukst blots dien Tass dor ünner schuven, den lütten Hahn updreihen un dat bruun Beleven löppt — orrer drüppelt — in dien Tass. De Kaffee mütt goot stark sien. He dörv nich mit to veel Water verdorven warrn, anners is dat en Beleidigung för de Drüppelminna, seggt Lore.

Ik meen nu, dat ik so 'n Drüppelminna mal in en Museum sehen heff — blots dor hett se "Kranjes-Kann" heten. Un Lore seggt, dat kann angahn, denn hoochdüütsch sall de Naam för dissen aparten Kaffeepott "Kranenkanne" sien.

Man hüüt, wi seten in Bosau in en Hotel direkt an'n See un eten Forellen, dor leet ik miteens de Gabel dalsacken, sprüng up vun'n Stohl un leep dwars dörch't Lokal. De fründlich Kellnersch keem achterherlopen: "Was ist denn, Frau Nissen?"
Ik wies up de Fensterbank.
"Ja," sä se, "das ist ein Samowar."
"Nix Samowar! Dat is en Drüppelminna!" Ik kunn't kuum glöven, dor stünn ene Drüppelminna. Hier bi uns in'n Norden!

Wat heff ik mi freut.

So schön weer't in Bosau

16.10.11 Kantüffeln sammeln op en Gootshoff

Mien Mann vertellt mi nüülich Dööntjes ut sien Kinnertied. He harr as lütten Jung in de Harvstferien op en groten Gootshoff bi de Kantüffel-Oornt mitholpen, üm so sien Daschengeld optobetern. Dat geef nich veel, dörtig Penn.

Fief Stünnen wörr he mehrsttiet to Gang, dor kreeg he twee Mark un fofftig. De groten Jungs kreegt fofftig Penn, se hebbt blots de Körf leert. De Acker wörr bannig lang för so en lütten Jung. De Gootsverwalter harr en groten Zirkel ut Holt to'n Uteenannerklappen. He stick den Zirkel in Bodden, dreih em üm, mook een Slag, dat weer de Zirkelslag. All twee Meter sleugh de Gootsherr en Plock in de Eer rin, üm den Acker optodelen.

Twee Jungs hebbt jümmers de Kantüffeln tosomen afsammelt un in en Korf geven. De vullen Körf wörrn vun de groten Jungens utkippt. De Gootsherr föhr jümmers mit den Kantüffel-Roder rüm. De Roder hett de Kantüffel in de Heuchde sleudert.

No dat Sammeln wörr dat Kantüffelkruut tosomeneegt un överall verdeelt Hupen mookt. Biem Eegen harrn se noch vele lütte Kantüffel funnen. Nu keem ok noch wat Scheunes: Se hebbt Füer ünner de Hupens mookt, de Kantüffeln, de se noch funnen hebbt, wörrn in de Gloot leggt un goort. Mit en Stock or mit de Hannen wörrn denn de goden Kantüffeln ruthollt.

Mien Mann seggt, se hebbt bannig goot smeckt, over se harrn achteran en swatte Snuut un swatte Hannen.

16.10.11 De Draken

Mien Mann harr as Jung keen Geld, sik en Draken to käupen. Klever, Band un düür Papier ok nich. Jo, dat wörr meerstendels överall so. Ideen müsst her, denn sülven is de Jung!

Papier: en groten Bogen bunt un dünn Papier köst domols twintig Penn. Holt: He hett den Discher froogt, op he em nich Drakenliesten schenken kunn. De Discher wörr ok mol een Jung, harr en godes Hart un hett se em würklich schenkt. Bänner: Harr he sik överall tosomensnurrt. Klever: Tjää, Mehl un Woter tosomen reuhrt geeft en Mehlkliester af!

Over de Schiet wull nich richtig kleven, he müsst jümmers fast den Dumen ropdrücken, bit dat Tüüch endlich hölt. Wat weer he glücklich, wenn he sik mol en Tuuv Klever käupen kunn! Dor klevt dat beter mit, over dat harr noch duert, bit dat so wiet weer.

Nu hett de Draken een scheunen lang Steert — un Ohren. Oh, wat funn he sien Draken scheun. Op de Wieschen hett he bi goden Wind de Draken stegen loten. Mit slechten Bännen is de Draken vun Wind afdrifft. Denn müss he wedder sien Draken söken un em wedder trechtmoken, un dat scheune Speel füng wedder vun vörn an.

Hüüttodoogs sünd de Draken wohre Wunnerwarken — scheun, over ok bannig gefährlich, wieldat se jümmer sneller, goot to'n Lenken un grötter warrt. Dor hürt al en Könner dorto, de mit düsse Lenkdraken ümgohn kann. Mookt over förwiß nau so veel Spooß as freuher, as mien Mann noch en Jung weer.

Hebbt Se ok freuher en Draken hatt, or sogor sülven buut? Ik meen, uns Kinnertiet weer ok scheun!

18.9.11 Schooltüüt

Ik heff ene Fründin! Avers nich wiederseggen!
Kennen lehrnt hebbt wi uns up en groot Geburtsdagsfier mit bannig veel Lüüd. Mi dücht, ehr weer dat so en beten langwielig, se hett sik ümkeken un denn is se bi mi landt. Se is blond un hübsch, se hett mi wat vertellt, ik heff ehr wat vertellt, Märken un so. Denn hebbt wi mit'nanner sungen, "Hänschen klein", "Alle meine Enten", allens, wat ik noch kennt heff. Un se hett mi vertellt, dat se Marietta heet. — Hübsch, nich?

"Marietta" steiht groot op de Tüüt. De Deern kann denn ja wull nüms anners ween!

Un nu is se in de School kamen! Ik heff en Photo vun ehr kregen. Se steiht dor mit en bunt Kleed un mit de Schooltüüt, de meist so groot is as se sülven.
Wat löppt de Tiet.

Anneke kreeg ganz nadenkern Ogen, as se dat Schooltütenbild ankeek. Un denn keem Anneke in'n Gang: An dat Bökerbord ran un dat olle Fotoalbum rutsöcht, beten dor in rümblädert und denn:

Wokeen harr dacht, dat düsse fidele Deern...

"Hier, kiek, dat is mien eerst Schooldag." Dor stünn se vör ehr Öllernhuus, se harr en Schört ümbunnen, Zöpp mit Schläufen up den Kopp, un se harr ene grote Schooltüüt in'n Arm. Ene feine Deern.

...un düsse eernsthaftige Jung mal en Poor warrn wöörn?

Ja, un denn heff ik so en beten nadacht, bün ik in mienen Keller stegen un heff in miene ollen Fotos rümsöcht. Un ik heff dat funnen, dat Photo vun mienen eersten Schooldag. Ik stah vör de Matthäi-Kirch. Mudder hett mi richtig rutputzt. En lütte Mütz up den Kopp, 'n Antog an mit enen witten Kragen un — en grote Schooltüüt in'n Arm.

Man, wat is dat lang her. Ik kreeg enen Ränzel un en Broottasch, wi harrn noch de Schiefertafeln un den Griffel. Dat geev enen Schoolhoff för de Deerns un enen för de Jungs. Dor twischen weer en Muur. Jungs un Deerns tohoop, dat güng doch nich.

Dat is hüüt allens anners worrn, ganz anners. Man de Schooltüüt — de höört jümmers noch dor to, as Marietta mi dat wiest hett.
En beten is doch nableven ut de olle Tiet.

Man woso sünd de Schooltüten vundaag sösskantig?
De runden Tüten vun fröher weern doch veel beter!

21.8.11 Ulenspegel

Dat gifft ene nie Breefmark. Nee, ik meen nich de för Loriot orrer för Heinz Erhardt. Ditmal is Ulenspegel an de Reeg. Dat warrt seggt, dat för fiefhunnert Johr to 'n eersten Mal över em un siene Geschichten wat druckt worrn is, un dat is doch en Grund för en Breefmark, nich?

Foto Hans Weingartz/Wikimedia Commons

Begraben liggt he — sall he liggen — in Mölln. Sien Sarg steiht hochkant in de Kuhl, heet dat. Un hier bi uns in Lübeck wull he den Ratskellermeister bedregen, Wien mit Water mengeleern. Dat harr he sik so dacht, man so enen richtigen Lübecker an de Nääs rümföhren, dat hett nich klappt. He hett noch Glück hatt, dat de Lüüd hier so fründlich sünd, anners harrn se em upbummelt.
Un mi dücht, verdeent harr he dat en poormal.

Wat hett he allens anstellt! He weer Bäcker un he weer Schooster, he weer Snieder un Beerbrauer un Smidt. He hett goot eten un nich betahlt. He hett den König bedragen un de Preesters un ok lütte Lüüd. Lehrnt hett he gor nix, wull he nich, dorbi hett sien Mudder sik veel Möh geven mit ehren Jung. Anner Minschen argern, Dummtüüg maken, dat kunn he goot. He hett keen Broot backt, dorför hett he Spijöök maakt mit dat düre Mehl. Ut dat Ledder för de Schoh hett he Kööh un Swien rutsneden.

Bedregen un de Lüüd wat vörmaken, dor hett he wat vun verstahn. He hett sik jümmers wedder dörchschummelt, hett jümmers wedder Glück hatt. Wi lacht hüüt över siene Geschichten — man, sünd de to 'n Lachen?

Nu keek Anneke mi över de Schuller.
"Wat reegst du di up över so olle Streiche. So wat geev dat fröher. Dat is doch lang vörbi. Hüüt sünd de Lüüd klook, de weet Bescheed, de gaht na School, de lehrnt wat. Un disse Oort Minschen, de uns Ulen un Meerkatten verköpen wüllt, de up dat Seil rümdanzt, de gifft dat hüüt doch gor nich mehr. Orrer — fallt di welk in?"

14.8.11 Weten
Weizen, Triticum durum

Hüüt weern wi över Land. Överall sehgen wi Weten-Feller. Wat för 'n Anblick! Un wat fallt mi allens in, bi den Anblick.

Wo geern sünd wi as Kinner in 't Kornfeld strömert. De Halme weern so hooch, wi weern nich mehr to sehn. Dat Problem weer blots de Kornhex, de na Omas Vertellen in 't Kornfeld leevt, ene rode Zippelmütz up 'n Kopp hett un uppasst, dat wi Kinner nich in 't Kornfeld gaht.
Hüüt kaamt mi de Halme fix wat körter vör. Natürlich bün ik ja ornlich wat grötter worrn, man ik heff mi vertellen laten, dat de Buurn den Weten so zücht hebbt, dat de Ähren up enen korten Halm wassen doot.

Fröher — in de Oorntiet, wenn de Hocken up 't Feld stünnen — denn muchen wi to un to geern dor rin krupen. Dat hett piekt! Överall! Man wi krupen dor jümmers wedder rin. Bi 't Versteken-Speel weer 't de reine Tofall, wenn wi in so 'n Hocke funnen wörrn.
Ik kann 't rüken, wenn ik dor an denk.

Un denn: Elkeen Johr, wenn de Weten to 'n eersten Mal meiht wörr — wenn anmeiht wörr —, denn wörrn Kröpeln (ut Branddeeg, de in Fett utbackt warrt) backt un up 't Feld bröcht. Disse Kröpeln müssen deftig sien, de müssen satt maken. Dat weern de "Feldkröpeln". Un dor müssen jümmers bannig grote Mengen vun backt warrn, denn up 'n Hoff weern so an 20 Helpslüüd in de Oorn. Un wenn de all 'Kröpeln satt' kregen...

Un denn müssen wi ja "twischenföhrn". Dat heet, wi seten up 't Peerd un sünd jümmers vun Hocke to Hocke mit Peer un Wagen föhrt. De Garben wörrn uplaadt un wieder na de nächste Hocke, Garben upladen, hen na de nächste Hocke...

Nu — vör poor Daag — weern wi in Eutin to de Festspele. As wi nachts mit uns lütt Auto na uns Quartier föhren, dor sehgen wi en riesengroot gespenstisch Deert up 't Feld. Dat lüüch, dat beweeg sik, dat brumm, dat stoff... En Meihdöscher weer noch togangen.
Wat de wohl ok Kröpeln up 't Feld bröcht kriegt?

Un denn: Bi 't Oornkranzbinnen legg Oma Johr för Johr en lütt Wetenkorn in ehre Hand un denn vertell se uns de Geschicht vun dat "Wetenkorn", dat starven mütt, wenn nieg Leven dor rut keimen sall. Se vertell dat as en Märken. Hüüt weet ik natürlich, dat dit en Glieknis — en Bild — för 't Uperstahn vun 'n Dood is ut't Niege Testament (Johannes 12, Vers 24).

Ja, dit allens — un noch veel mehr — is mi infullen, as ik hüüt vör en Wetenfeld stünn.

17.7.11 De Duft vun Seep

Wenn ik as Kind bi uns to Huus en Döör vun 'n Wäscheschrank upmaakt heff, denn keem mi jümmers en wunnerfien Duft in de Nääs. Na Lavendel, Blomen, na Seep, na...
Un wenn ik mi denn — seggt wi mal — en Handdook ruthaal, denn kunn 't passeern, dat dor en Stück goot rüken Seep mit rutfüll. Ja, un so is dat denn wohl kamen, dat ik to un to geern gode Seep in miene Schränke un Kommoden legg.

Ik höör noch uns Dochter: "Nee", sä se, "mien Mudder un Seep! Dat is en Thema för sik. Een kann sik gor nich vörstellen, wo se överall Seep henpackt: mank ehre Lievwäsch, mank Handdöker un Betttüüg, mank ehre Wullsaken, sogoor mank wullen Socken. Ja, ik heff al mal in elkeen Tasch vun ehre Wintermantels je en Stück goot rüken Seep funnen. Un as mi mal en Poor wullen — sülms knütt — Handschen dalfullen, dor klöter dat so gediegen. Ik trock de Handschen uteneen un rut keem en lütt Stück Seep!"

"Un wat glöövst du", füll nu mien leef Mann in de Seep-Reed mit in, "wat dat jümmers för en Theater is, wenn ik segg "Anneke, wi bruukt mal wedder en nieges Stück Seep". Denn steiht se vör all ehre Sepenstücke un kann sik nich dörchringen, vun wat för en Stück se sik nu trennen sall. Se överleggt un överleggt un vertaagt toletzt den Entsluss up morgen. Eerst wenn ik tehmlich energisch en Stück Seep inforder, eerst denn rückt se en Stück vun ehre Schätze rut!"

So un ähnlich snackt mien Familie vun mienen "Sepenfimmel", as se dat nöömt. Un se findt dissen Fimmel bannig to 'n Lachen. Un ehr Lachen — ehr Unverstahn — deit mi richtig weh.

För mi is dat nämlich ganz natürlich, dat ik Seep mank all uns Tüüg legg, mien Nääs mag dat geern, wenn goden Duft ut de Schapp un Schuuf ströömt, un de Motten möögt dat nich, tominnst bün ik dorvun övertüügt, dat se dat nich möögt. Un de drütte Grund: Dat weer doch al jümmers so, al bi mien Mudder, bi mien Grootmudder...!

Ik bün nu an' t Överleggen, wat ik uns Dochter Seep schenken sall, to elkeen Fest, to elkeen Gelegenheit, jümmers Seep! Denn kann se ok anfangen disse duften Stücke mank ehre Saken to packen, mank Lievwäsch, Handdöker un Betttüüg, mank Wullsaken un in de Taschen vun ehre Wintermantels un Wulljacken...

1.6.11 Mien Opa un de Krabben

"Frrrrrische Büüüsumer Krrrrabben!"
Man kunn em al vun wieden grölen heuren,
uns Fisch-Höker Willi mit sien olen Dreerad-Auto
keem dörch uns Stroot feuhren.
Mien Oma snappt sik de grote Blickschöttel,
streekt sik noch gau över's Hoor,
bunn sik en niege Schört üm
un leep ielig to Stroot.
Uns Fisch-Höker Willi stünn an sien Dreerad-Auto
un harr all Hannen vull to doon,
jo, — he kunn bannig goot mit de Huusfruuns ümgohn.
Mit en vulle Schöttel keem denn mien Oma wedder trüch.
Nu swöögt mien Opa in sien Krabbenglück, — hmmm,
frische Büsumer Krabben, — dat weer mol wat Godes,
wat wi all geern mücht.
Wi wüssen ok al sien Sprüch:
"Nu fangt man gau an, denn jeedeen Krabb mutt eerstmal
meuhselig utpult warrn. —
Ik wies nu jüm nau, as dat geiht,
de Steert mutt dreiht
un de Kopp trocken warrn! —
Een Krabb op den Teller, een op mien Tung,
jo, dat höllt mi gesund un jung!"

Mien Grootvader kunn goot Krabben pulen,
ganz förwiß, —
doch no en Tiet weer op sien Teller — nix!
Dörch ehr Brill seh mien Oma streng mien Opa an;
he smüüstert se achtersinnig an un sä:
"Nu mutt ik eerstmal preuven,
op ji ok al ornlich puult hebbt, — doch, ja, süht goot ut!"
Un wupps, — harr he vun jeedeen Teller gau
en poor Krabben klaut!
Wi hebbt uns Opa nich mehr truut!
Mit solkeen Grappen bröcht he uns
over doch toletzt to'n Lachen.

6.3.11 Wedder tohuus

No föftig Johr in New York City
koom ik trüch in mien Öllernhuus
in Neddersassen.

Dat is nu en modernes Tweefamilienhuus
mit Leitungswooter,
inbuute Heizung in jedet Zimmer
un en digitale Fernsehschüttel op’n Dach.
Door sünd keen Swien, de fauert wern mööt,
keen Keih, de molken wern mööt,
un keen Eier, de man sooken mütt.

Mien Hauptopgoof is,
för mien Broder,
sien lüüt Kinner
un mi
jeden Dach
to kooken.

Un Mondach Obend
is jümmer noch
plattdütsche Obend.
Wi sitt vor’t Radio,
dreiht datt no NDR
un hört Plattdütsch.

De Seelen von mien
verstorbenen Öllern,
mien Grootöllern
un söss utwanderte Geschwister
sünd alle woller dor.

Wilhelm Busch, Kaat

27.2.11 De Been vun Dolores...

Peter Alexander is nich mehr op de Welt. Ik heff em seh’n, achter de Kulissen, un veele annere ok. Vico Torriani, Hildchen Knef, Ida Ehre, Horst Frank, Karel Gott un, un, un.

Ik weer en Tietlang bi de Hamburger Kasinogesellschaft op dat Gelände vun Studio Hamburg in Tonndorf. En Blick op de „Bretter, die die Welt bedeuten“. Mit Ida Ehre dröff ik Middageeten. Dat weer för mi dat Non plus Ultra. Bi ehr weer ik ganz stumm (sowat gifft dat). Dat Eeten heff ik ganz vergeten.

Horst Frank mit siene „stahlblauen Augen“. Wi hypnotiseert weer ik vun düssen Blick un heff freewillig Deenst an’n Tresen mookt. Bi Benno Hoffmann gung dat groff to. Nich so bi Karel Gott. De smeuk, un ik weer för den Kiosk indeelt (de Kollegen wussen jo Bescheed). Sien Stimm, sien Blick – ne obers ok. As in’n Droom heff ik vun achtern vun de Tonbank de Glimmstengels langt un em dorbi in de Oogen keken.

Wi harrn ok twee Italieners inne Köök. De hebbt den ganzen Dag sungen un dorbi Wotteln un all dat anner Greuntüch tweifiedelt. Obers gegen Vico Torriani weern de en Flop. Bi en Gala droff ik em enen Präsentkorv in de Hannen drücken. Mamma mia, ik heff mi dree Doog nich wuschen.

Un denn Peter, „Peter der Große“. Op’n Flur, boben bi uns Büro, is he jümmers hen un her lopen un hett sik „insungen“. Opfladuust för de Sendung weer he al. Dat blaue Rüschenhemd, de Hoor fein mit Spray, Make up un de Lackschöh = allens allerbest. Dreiht hebbt se oft bit Middernacht. „Herr Alexander, kommen Sie bitte noch einmal von rechts“, un dat villicht so twintig Mol.

Ik heff Peter denn wedder in de Cafeteria seh’n. Annern Morgen Klock acht. — Ik heff em binoh nicht wedderkennt, un sien Hildchen Schnurrdiburr weer ok nich bi em. Gläuvst du, dat Mannsminsch kunn alleen Koffi un Rundstück op’t Tablett stellen? De Koffiemoschien hett he ankeken as’n Ufo. Un Geld harr he ok nich dorbi. Dat weer för mi so as de Blick achter de Kulissen. So mannicheen Film heff ik mi in’t Kino nich mehr ankeken. Köhlschapp ut Styropor, Wohnstuuv un Bett ok blots de Hälft usw.

Ik bün noher gor nich mehr in de Studios bi’n Dreh dorbi west.

Wenn Drehsluss weer un de grote Fier stunn an, dennso weern alle Mann an Bord un in de Köök flogen nich de Tassen, ne ok mol en Lachs un’n Schöttel mit Salot. Un wehe, de Döör güng op un dat Parfait vun de Patissiers weer noch in’n Oben!!!!!

Stünnenlang kunn ik noch vertellen. Wer weet, bi en Lesung?

16.1.11 Faatdook

Ik heff ene olle Fründin — Irmchen is ehr Naam —, de wahnt in Blankenese. Se is al wiet över 80 Johr olt, man dat is jümmers en groot Vergnögen, mit ehr to telephoneern. Kortens hebbt wi mal wedder mit'nanner snackt.

"Also", töön ehre Stimm ut den Hörer, "se besöökt mi ja, miene Döchter, so is dat ja ni-hi-ch. Man Susanne as Bispill, de sett sik hen, drinkt en Tass Kaffee, kiekt mal up mien Terrass, wat ok allens in Ordnung is mit de Blomen un so. Denn kiekt se jümmers in mien Köhlschapp — un achteran fehlt de halve Kraam dor ut, un dat blots wiel se meent, ik sall dat nich mehr eten, vunwegen dat Verfalldatum. Un wenn se denn wedder weggahn is, denn fehlt mehrst ok noch mien Faatdook. Du weeßt doch, wat en Faatdook is? Du kannst doch noch Plattdüütsch. Natüürlich weeßt du, dat en Faatdook en Wischdook is so 'n Schötteldook, ni-hi-ch.... ja, un dat smitt se jümmers weg — vunwegen de Hygiene."

Handfeger, Schüffel un Faatdook

So vertellt Irmchen vun dit un dat un nu ok vun dat Faatdook. Un wenn ik dor över nadenk — mien Mudder harr ok jümmers ehr Faatdook. Dat wörr mehrst ut oll Wäschestücken rutsneden, ut utrangeert Ünnerbüxen, Ünnerhemden, Ünnerröcke. De Stoff müss so 'n beten suugfähig sien. Un allens, wat se afwischen wull, uns Mudder, dat wörr mit dit Dook reinwischt. Ok de Snuten vun uns Kinner, wenn wi uns inkleckert harrn. Dat Dook wörr to 'n Afwaschen nahmen, to 'n Disch reinwischen, för allens...

Mien Modder weer bannig stolt up sik, denn ehr Faatdook keem alle Woch in de Wäsch, alle Woch nehm se en rein Dook.

Ja, wenn ik dor nu so richtig över nadenk — denn maakt Susanne dat doch wohl richtig, wenn se dat Faatdook vun Irmchen wegsmieten deit.

19.9.10 Kartüffelarnt in ole Tied

12.9.10 Appels ut Noabers Tuun

Wenn de Sömmer sükk all so 'n bietji klüterich üm de Nöäs streek un de Doagen nich mehr bit noa Middennacht reichten, denn wee för uns Kinner de moiste Tied in d' Joahr.

Wi kunnen mit de Windvöägels achter us an över de Stoppels suusen — dat wee de reine Freud. De Haarstblöömen lüchten noch in alle Klören, de Vöägels seeten in groote Drufeln up de Pingeldroahten un mooken Schandoal — un us gröttst Pleesär ween de Frücht an de Bööm. Dör de Blöä lücht dat in rod un geel un bruun. Am moisten wee dat Tinkeln van de Früchten in Noabers Tuun.
Dat trukk us magisch an. In us eegen Tuun geev dat genuch Appels un Beern un Kaarsen un Pluum'n — wiers woll. Blossich — de Noabers Frücht, de harn so 'n eegen Schmoak. De kunns nargens anners finn'n. De schmooken so moi noa Uprägung un so fien noa futerich Uppassers, de man üm de Bööm joagen kunn, dat dat nur so stoof.

De beste Tied to arnten wee de Tied tüschen Dach un düster. Denn kunn Oma Spiekermann nich mehr so richtich wat sehn.
Ballhörich wee see ok. Dat wussen wi.
Bi Dach har see Oogen as een Hoabicht, denn seech see us all, wenner wi noch gannich över de Diekskant keeken. In d' Schummerdüster de see us blods mitkriegen, wenn uns van boaben ut de Büksentaasch 'n Appel ov en Beer up de Grund plumpsen dee — man denn mussen wi oaber Kattuun gäven un sehn, dat wi wächkeemen.

Bit eenes Doachs Harm Wuddelbuuk sien ‚Geheimwaffe' insett hett. Sien Unkel, de stunn bi de Tommis as Foahrer in Dennsten — van hüm har Harm Wuddelbuuk een Taschenlucht utleent. Unkel Fidi drüff dat joa jüüst nich weeten, dat he wat an sien Neffen utleent har.
Oaber dat schull woll good goahn.
Wat hevv ik sächt? Taschenlucht? Dat wee woll mehr een Lucht, woar see in d' Kriech Fleegers mit van d' Häven hoalt hevvt.

Wi seeten all een half Stünn'n in de Bööm, as Oma Spiekermann us spitzkrägen hett.
See kummt ansuust as so 'n Krei in Düstern — kikkt in dat Tommilucht, un ballert so mit de Kopp vöör de nächste Boom. In de eerste Moment hevvt wi doarcht, see wee dodblääven — oaber nä, dat is dor denn doch nich bi rutkoamen. See wee blods düchdich benaut in d' Kopp.
Oaber nochmoal in Schummerdüster achter uns antojoagen — dat hett see sükk upletzt denn doch verknäpen.

22.8.10 Dat lütte Wunner

Al as lütte Deern geevt dat för mi Wunner, de ik nich so recht begriepen kunn.
So en Wunner wörr, wenn mien Grootmoder reep: "Marita, mien Deern, bring man gau de Kantschüffelschool röver to Familie Siemsen!"
Jo, — dor kunn ik bannig goot heuren — in Draff bün ik to mien Grootmoder henlopen, nohm de grote Schöttel un sä vergneugt: "Dat will ik geern doon, Omi", — un denn suust ik röver to de annern Strootensiet, to Familie Siemsen.

Wat dat Besünnere, dat Wunner för mi weer? Dat will ik geern verkloren!
De Familie Siemsen harr vörn in't Huus en lütte Iesdeel un achtern in ehren Goorn, en Bisam-Tucht un veer Swien mit lütten Farken. De Deerten müchen för ehr Leven geern Kantüffelschool! Goot för mi, — denn ik mook an leevsten Ies eten.

To mien Freud dörvt ik denn de Deerten sülven fodern — un denn sä jümmer Herr or Fru Siemsen, no en Tiet, ganz fründlich un mit en lütten Smüüstern to mi: "Velen Dank ok, Marita, för de Kantüffelschool! Müchst du denn en Ies dorför?"
Klor, dat ik dat geern müch, — ik heff jo al heemlich dorop luert, dat se mi dat froogt!
Jo, — un dat weer nu dat Wunner för mi!
För en eenfache Kantüffelschool kreeg ik en Ies!
Dat kunn ik gor nich so recht begriepen!
Over ik funn dat ganz wunnerbor!

De Johanniskark

Lodz, Johanniskirche. Foto: Hubar/Wikimedia Commons

Mien Vader kwamm egentlik ut Lodz, fröher "Litzmannstadt". Egentlik war he in een lütje Dörp bi Lodz geboren. Awer immer, wenn he froogt wur, woher he kwam, segg he, ut Lodz. Nu gaff dat in Lodz de Johanniskark, vandaag het se een annern Naam. Van disse Kark vertellde mien Vader völ, he hett dor in Posaunenchor spölt, dor wurde he traut, usw.

Nu spukte de Kark in mien Kopp rum.
Ick frogg mien Vader, ob de Lutherkark in mien Heimatstadt so utseh as de Johanniskark, awer he meende, de harr een völ grötter Torn. All Karken waren immer lütjeder, wenn ick mien Vader fraag.

Dat war in de Adventstied. Mien Swager harr uns mit sien "Tempo" mitnohm. Wi wullen de Familie besöken, waar mien Vader narr sien Flüggt ut Polen unnerkomen war. Wi mutten daarto 'n por Kilometer över Land fahren. Elke Kark, de ick unnerwegends seeg, dach ick, war de Johanniskark. Ick froog mien Vader, awer he segg, dat se wied wech is. Unner "wied wech" kunn ick mi domaals kien Vörstellung maken.

Ers 'n paar Jahren later as groot Minske kwam ick narr Lodz. Ick söchte un fraag narr de Kark. Nu stunn ick vör se un war vernöchtert van hör Slichtheet.

Awer ick harr een Stück van mien Kindheid funnen.

Lodz, Piotrkowska-Straat. Bild: Brite/Wikimedia Commons

2.8.10 Utstüür

De Truhe

Fröher kregen Deerns ene Utstüür mit, wenn se heiraden. De Jungs kregen de Utbillen betahlt, de Deerns kregen en Utstüür.

Ik harr ok en Utstüür, man ik heff se sülm köfft. Ik harr enen Beruf, ik verdeen mien egen Geld, un so heff ik na un na köfft, wat mien Mudder meen, dat ik köpen sull. Ik harr an'n End Bettwäsche (12 Mal to betrecken), Frotteedöker, linnern Kökenhanddöker, Damast-Dischdöker, Damast-Servietten, Sülver-Bestecke, Rosenthal-Kaffee- un Eet-Service, Glääs un, un, un. Allens 12 maal! Tante Elfriede hett in all miene Wäsche mien Monogramm rinstickt. Richtig kunstvull, bannig dekorativ. Un se sä, dat se vele gode Gedanken för mi mit rinstickt harr.

De Servietten mit Monogramm

Uns Öllern harrn, as wi noch Babys weern, en Utstüür-Versekern för uns afslaten. As wi denn 18 Johr olt weern, dor weer in de Twischentiet Krieg un Währungsreform west, un wi kregen man graad noch so veel Geld, dat wi Bettwäsche för "een-mal-to'n-Betrecken" köpen kunnen.

Vele vun miene Fründinnen kregen to Konfirmation ene Truhe, en Utstüürtruhe — mal lütter, mal grötter. Dor keem denn allens rin, wat sik in'n Loop vun de Johren för de Utstüür ansammel. Paten un Grootöllern schenken to 'n Geburtsdag un Wiehnachten sülvern Besteckdele. Jungs kregen Geld för de Spoordoos, Deerns kregen Bestecke för de Truhe — so weer dat dormals.

Fiene Glöös, Besteckkassen — dat höör dorto

Mien Fründin Annita kreeg vun ehre Öllern — ok na un na — Keramik-Geschirr ut de Kunstgewerbestuuv. Ach, much ik dat geern lieden. Man dor weer mien Mudder nich för to hebben. "Nee, dat kööpt wi nich. Tassen mütt ut dünn Porzellan sien, nich ut so 'n dicken, plumpen Ton", hett se mi kloor maakt. Un ik weer en gode Dochter, ik dee, wat se wull. Un an 'n End harr se Recht. Ik heff mien Rosenthal-Porzellan hüüt jümmers noch — man Annita ehre Tassen kregen bi 't Bruken Risse un wörrn na korte Tiet recht schetterig utsehn. Se müß sik wat anners köpen.

Un denn Telse! Se harr so 'n netten Fründ. Un he wull ehr heiraden, un se wull dat ok so geern, man se kunn nich. Worüm nich? Se harr noch nich ehre 12 Frotteedöker vull.

16.5.10 De Möveneier-Jieper

Bild: Elfi Bock

Natüürlich seht se all ut, as wenn se "Emma" heet, de Möven. Christian Morgenstern hett dormit ja sooo Recht. Un natürlich sind se wunnerschöne Vagels, die Möven, lüchen witt in 't blage Meer, — elegante Fleger — as wörrn se danzen, so enen Mövenreigen! — Un ehr unverwesselbor Schriegen! De Minsch mag dat, orrer he kann 't nich utstahn. Ik mag dat.

Man noch veel lever — also an'n allerleevsten — mag ik Möveneier: De sünd för mi en Delikatesse. Mien Lievgericht! Ik bün mit Möveneier groot worrn. Uns Grootvadder harr ene Möveninsel — ik glööv, he harr de pacht'. Up disse Insel wörrn de Möveneier flietig afsammelt. De Eier wörrn verköfft, na 't Festland. Dat Afsammeln, dat schaadt de Möven würklich nich. Wenn een dor Bedenken hebben sull, denn müss he dat bi de Höhner ok hebben; denn dor maakt wi dat liek so, wi klaut ehr de Eier. Mien Grootvadder verstünn sik up Möven, he kunn dat kennen, wenn en Ei al anbröödt weer, he wüss, wenn dat an de Tiet weer, mit dat Afsammeln uptohöörn. Ik weer oft mit em up de Möveninsel. De Vagels weern denn jümmers fix upgereegt, se flagen deep över mi weg. Bang weer ik aver nich. Un an die Nester güng ik nich ran. Dat weer eenzig Grootvadder sein Saak.

Bild: Birgit Schoppe/Wikimedia Commons

Un nienich harr Grootvadder tolaten, dat "sien" Möven Schaden nehmen. He hett för se soorgt, he hett sik üm se kümmert.

Later, as ik nich mehr up de Insel leevt heff, kreeg ik elkeen Johr miene 30 bet 40 Möveneier. Ik harr Glück, mien leef Mann mag de nich, he seggt, de smeckt tranig, man he hett natürlich keen Ahnung. Ik kunn jedenfalls disse Delikatesse alleen geneten. — ¼ Stund kaken un denn kolt warrn laten. Hmmm...

Mien Vadder — he kenn den Möveneier-Jieper vun sien Dochter — schenk mi jümmers üm de Tiet en Buddel Pepermint-Likör. Möveneier liggt swor in'n Maag!

Later heff ik up Sylt in en Vagelschutz-Revier mienen leven Mann mal böös in Verlegenheit bröcht, as so en "Gröön" Minschen över Möven snacken dee un ik em an'n Sluss vertell, wo goot de Eier smeckt, wo geern ik de eet. He is binah in Ohnmacht fullen, un mien Mann harr Möh, mi vör de empörten Lüüd to retten.
Siet de Tiet nimmt he mi nicht mehr mit, wenn he "Gröön" Veranstalten besöcht.

9.5.10 Eune dumme Gaus

Döt Döneken hät us muin Pappe mol vor ganß langer Tuit vertellt. Domols fohr nau'ne Strotenbahn van Deppel no Hidd'sen. De was jümmer vull beset't, un muin Pappe satter met inne.

Twisken oll den annern Gästen satt eun Muierker in suin'n Arbeutstuig. Heu hadde Fuieromd un froijje seck, dat heu noh suinen schworen Muracken sitten un resten konne. Heu was rege met suinen Banknohber an kürn.

Up euner Haltestie steig nau'n junget Dämken in un wolle seck auk wall setten. Et was öbber keun Platz mahr dor, un keuner van den jüngeren Herrns bot her suin'n Platz an. Do worte et muiskenstill in'n Abteil, un et knistere förmlik vor Spannung. Wat kümmt niu?

Un dänn kamm, wo keuner an dacht hadde: De Muierker stond up un see galant, "Goht hür man sitten, eck kann wall stohn!" Doch dat dumme Luit leut seck vergebens bitten. Et see minächtig: "Danke sehr, aber ich setze mich nicht gerne auf einen angewärmten Platz!" Un seu hölt seck van den Muierker fern.

De Fahrgäste haulen den Ohm an. Seu wörn olle upper Suiten van'n Muierker un keiken dat Dämken affsinnig an. Keuner see wat. Wat kümmt niu? — Doch de Muierker was nich seo dumm, os seck dat hoffärge Luit villichte dacht hät.

Heu keik seck dat Genäpse an un see dann butt: "Man sachte! Niu suih man sümst teo, diu dumme Gaus, wo diu nau'n Platz finnen kannst. Eck wer' mui wegen dui wall nich'n Uisbuil unner'n Ees binnen!"

Do platze de anhaulne Luft in liuten Buifall hariut, un dat Dämken steig met'n rauten Kopp schwanke anner naichsten Haltestie wedder iut.

25.4.10 Walpurgis

Is de Walpurgisnacht vull Regen,
warrt dat en Johr mit veel Segen.

Denkt dor an, de Nacht to 'n 1. Mai is de Walpurgisnacht! Passt goot up! Krüder- un anner Hexen sünd denn ünnerwegens! De isländisch Vulkan-Asch kann Hexen nämlich nich an 't Flegen hinnern. Villicht, dat ji de sehen köönt, wenn se nachtens dörch de Luft suust. Un ik suus natüürlich mit.

Up den Bessensteel rieden is out — Surfen is in!

In 't verleden Johr lüüch de halve Maand up uns dal. De Nacht weer recht milde. Un gefullen hett se mi — as jümmers — wunnerbor. Man dat weer ok bannig anstrengend! Phhhhh!
Eerst de wiede Reis up den Bessen hen na den Blocksbarg. Ünnerwegens begegen mi de een orrer anner gode ole Bekannte. Wi repen uns Gröten to, tuschen Nieigkeiten ut un plegen Klöhn un Klatsch.
"Junker Satan warrt ok nich jünger, wat?"
"Ik glööv, he faarvt sik de Hoor!" Luut Kichern töön dörch de Nacht.
"Süht he nich mehr un mehr ut as...", also, ik weer al en beten wiet af, aver ik glööv, ik heff "Ralf Stegner!" verstahn.

Ach, wo heff ik de Nacht wedder genaten! Up den Brocken güng 't hooch her. Bet de Sünn övern Horizont keek, heff ik dörchhollen, heff danzt, lacht, sungen. Leider weer groot Gedrängel. Un dormank denn ok noch all de velen Geißböcke! Ik kunn gor nich all miene Kolleginnen begröten. Wi kemen eenfach nich to'nanner.
Mal sehen, wo dat dit Johr löppt.

Also, passt up, villicht, dat ji de sehen köönt, de Hexen, wenn se nachtens dörch de Luft suust.

18.4.10 Dat rode Füerwehrauto

Dat war to mien fievte Geburtsdag. In de Straat, de to uns School gung, war een Spölwarengeschäft. Tegen Knallblättchenpistolen ("Apalatschepistolen", sechten wi Kinners), Halter un Indianersmuck gaff dat ok Modellautos, so för de elektrisk Isenbahn. Un midden drin en rode Füerwehrauto, mit utreckbarer Ledder. Dit Füerwehrauto keek mi in't Oog, ick war verleevt daarin. So mook ick mien Vader madig, dat kost ok blot fiev Mark. Awer mien Vader see, he harr wat anners för mi. So gung wi an Namiddag op en Auktion, wo ick mit Vader immer mitgahn dee. He see, he wull een Vigeline för mi kopen, he hett se al sehn, daarup kunn ick lehren. He köffte dat moi Ding. Mien Dröm van de rode Fürwehrauto harr ick awer nich vergeten, ick see hum dat, aver he wull daarvan nix weten. Indes, Vigeline heff ick net lehrt, aver an dat rode Fürwehrauto denk ick noch vandaag.

25.3.10 As de eersten Flüchtlinge kömen...

Dat weer de 25. März 1945 un de erst warm Sünndag in't Johr. Wi Lütten vun't Jungvolk müssen vör'n Dörpskroog antreden un denn up'n Saal marscheern. Hier wörr hüüt de "Jugendweihe" för de Schoolafgänger fiert — Kumfirmatschoon weer to düss Tiet ut de Mood kamen.

Uns Stammführer hööl de Festreed vörn an't Pult, üm dat sik en groot Hakenkrüüzfahn spann. He harr den Gloven an den Endsieg un uns Führer noch nich upgeven. Nu wöör sik wiesen, dat de düütsch Jugend hart as Kruppstahl weer! De Krieg kunn noch wunnen warrn — as domols de Sövenjährige ünner Friedrich den Groten, meen he luuthals.
Aver dat nöhmen wi Jungs em in'n Stillen al nich mehr af — aver blots nix marken laten!

De Fronten rücken nämlich mit jeden Dag wieder in't Land un drücken de ersten Flüchtlingstrecks ut'n Osten al bet to uns na Sleswig-Holsteen rin. Wat dat mit sik bröch, wöör ik gewohr, as ik na de Fier wedder na Huus kööm.
Up uns Hoff stöh'n lütten Buewagen mit en provisorisch Dack — ut Argenfurt, Kreis Tilsit, weer up't Naamsschild to lesen.
Dicke Fedderbetten hüng över de Wäschelien in de Sünn, en fremd Peerd graas up'n Wischhoff un en ool Mudder mit'n erwassen Dochter un'n kriegsbeschädigt Söhn weern dorbi, ehr mitbröcht Saken in't Huus to dregen.
In een Stuuv un Kamer weer Platz maakt worrn — un se bleven denn fief Johren bi uns wahnen.

Aver ok deswegen heff ik düssen Sünndag nich vergeten: Avends möss ik dat lütt swatt Peerd na uns Weid rieden.
Gliek achtert Dörp göh dat in Galopp den Wischenweg hindal. Junge, dat möök Spaaß — wi passen wull vun de Grött her goot to'nanner, un ik föhl mi as'n Indianer up sien Mustang.

14.3.10 Dat Paradies

In miene norddütse Heimatstadt gaff dat en interessante Tun. He lagg tüsken ollen Linnenweverhusen und dat Lagerhuus van en Obst- un Gemüsehandlung. Dat Heel wes an de Straat, in de ock de Familie van mien Moder wohnde.
Ik sinn mi noch genau an de Aufschrift över dat Poort van de Lagerhall, up witte Grund. Nachts word se van en darover anbrende Lamp belücht.
En ut Backsteen bestahende Mür mit en inlaten Isenpoort grenzte de Tun narr Strat of. Up twee Pieler wesen twee Koppstück un sölen de Koppen van Adam un Eva vörstellen. De Tun het daarna Garten Eden.

Dat erweckte in enig Neeisgier, um dat man achter vörhalten Hand ruunde, dat Garten Eden ja Paradies bedütet. Solange ik mi erinnern kun, war dat iesdern Poort sluten. Nur heel Modige riskeern dat, över de hoog Mür to klautern. Later ben ik ok rinlung. Wall klauterte ik achtern över en hogen Höhnerwierschütt, mit en Rieg Stiekeldrahd boven up. Awer dat war, as de Tun upgeven war.

To de Tied, as ik noch in Grundschoololler war, lopen twee Hunnen achter de Poort. Aver se blaffen nur, tomal se uns Kinner kannden. Wenn man fründlich mit se spreek, kwamm se sogaar to donelk an de Poort. Ik glöv, wi Kinners nömt se Piff un Paff.
Mennigmal wesen Lü in dat Tun un ik wet noch, dat se unner en rod-witt striept Sünnschirm seten. Mien Vader see, dat se de beter Kreisen anhörden. Up en Serveerwagen stahn Drankkenbuddel un Glasen. Later kom ik dar achter, dat de Tun en benömt Froo hörde, de Naam weet ik vandag nich mehr.

In Sömmer hangen Tacken mit rode Appelde over de Mür, vun de harrn we Kinners gern prövt. En paar hel modige Jungs waagde dat un klauterde in Schuul van Dunkern over de Mür. Daarna vertellen se stolt daarover, denn de Appelde stammde ja ut de Paradies!

As de Tun noch hegt un propper war, stun en Dag de Poort open un Lü waren daren. Dat mut sich wohl um en Hochtiedsgesellskupp handelt harrn. Ok in de folgende Dagen war dat Grundstück togangig un ik bedrede dat mit mien Vader.
De Anlaag war ok heel moi un neben Rasen, Bömen, Blömen un Strucken warn ok en paar Steenfiguren daren, so wie in en Slöttpark. Dat Geheeme darbedte sück to erste Mal, aver dat unnerkriegte mi net.
Later wurde de Tun weer ofsloten un nur av un to hörde man en Reken arbeiden. Un wer later wur de ol Mür ofrieten un en neei boen. Dat het, dat de Eegner de Tun verkopd he.

In Tog van Olstadtsanierung, wie dat in de Siebziger so moi heet, word de dat Grundstück umto wesenden Boo ofrieten. Ok de Tun verswan un mokde en verbreden Straat Platz. De Garten Eden, dat Paradies war verloeren!

7.3.10 Langelns Hünengraff

Klick up to'n Vergröttern!

Wer in Langeln na't Vossmoor rutföhrt, warrt kort achter de Krückaubrüüch een selten schöön Hünengraff gewohr. Merrn in een ool Heidstück liggt hier linkerhand een "Archäologisch Denkmal", as dat up de amtlich Tofel an de Straat heet. Vör 3000 Johren in de Bronzetiet hebbt hier de Lüüd ehr Doden in Urnen bisett.

Een smallen Footweg dörch de vun Barkenbüsch friemaakt Heid bringt di up den Graffhügel, wo een knorrig Föhr ranwussen is. Vun hier baven hesst du een wieden Rundblick över dat ümliggen Ploogland un de grönen Veehweiden; na't Dörp to versparrt een Dannenholt de Sicht.

Dat Hünengraff vun Langeln. Klick up to'n Vergröttern!

Wenn dat ok man lütt Anbarg is, besliekt di meist so wat wie'n "Gipfelgeföhl". Sließlich hesst du hier 3000 Johr Geschicht ünner de Fööt. Vun de Hööch her stellst du as Holsteener jo nich so groot Anspröök.

De Weg na ünnen up de anner Siet is breder un schier, denn hier rüüscht winterdaags de Langelner Kinner — wenn denn de Snee mol liggen blifft. In düssen Winter woor mächtig rodelt!

7.2.10 Glaser, Picker, Murmel

Truurfier in de Aegidienkirch. Mannslüüd in düüster Tüüg stünnen üm den Sarg. All harrn enen witten Schlips üm un witte Handschen an. Se leggten drei Rosen up den Sarg.
Un denn güng en junge Fru na vörn. Se leggte ganz still, ganz liesen enen schönen Glaser up den Sarg. Ik weer ganz anröögt, as ik dit sehg; denn de verstorven olle Herr harr oft un oft bi ehr in ehren Speeltüüg-Laden enen orrer twee Glaser köfft. He hett de jümmers sorgsam, mit Bedacht utwählt, un se — disse junge Fru — hett em jümmers vull Leev un Gedüür bedeent un beraden.

Glaser. Klick op to'n Vergröttern!

As ik later mal över dit Beleven vertell, dor geev dat en groten Snack. Dat Wort "Glaser" as Naam för runde Kugeln ut Glas, dat kennen miene Tohörer nich. Ene bannig energische Daam sä, för se weer en "Glaser" en Handwarker, de mit Glas to doon harr.
Se hett ja Recht. Man bi uns Tohuus hebbt wi to Kugeln ut Ton orrer Iesen eenfach "Kugeln" seggt. Wi Kinner sään as Bispill: "Wüllt wi Kugeln spelen?" Aver to Kugeln ut Glas sään wi "Glaser". De harrn wi besünners geern. Se weern heel begehrt. Un ik mag de bunten Glaser hüüt jümmers noch.

En anner Fru weer an 't Överleggen: "Hm, denn is wohl en Glaser ene grote Glasmurmel?" Also wenn ene Murmel ene Kugel is — de mancherorts ok Marmel nöömt warrt un in Lübeck "Picker" heet (wobi de Picker jümmers ene Tonkugel is) —, also, denn is en Glaser ene Murmel ut Glas, also ene Glasmurmel.

Man blots, mi dücht, dat Wort "Murmel" is ok en recht komischen Naam för ene Kugel.

7.2.10 Kalekuunschen

Marianne fraag: "Seggt mal, weet ji denn noch, wat Kalekuunschen sünd?" "Hm? — Villicht Puten?" Ja — ehre Oma ut Lemkendörp up Fehmarn hett jümmers vun "Kalekuunschen" snackt, wenn se Puten meen. Un Marianne harr as lütt Deern Bang vör de groten Vagels.

Ik heff nu mal keken, wat Otto Mensing in sien Schleswig-Holstein Wörterbook dor över schrifft. Ünner "Kuun" steiht:

Ut Kuun, orrer Kuner is de "Kuunsche Hahn" entstahn. Up Fehmarn un in Dithmarschen sä man denn blots noch Kuunsch orrer ok Kuunsche. Up Fehmarn sä man aver ok "Kalekuut" to den Puter orrer Truthahn.

Sprichwörter:

Se kreeg en Kopp as en Kuunschen Hahn (ut Flensburg)
Se smeet den Kopp, as de Kalekuut kullert
He is in't Rad (so giftig) as 'n Kalekuut.
He smitt sik in de Boss as 'n Kalekuut.
He kreeg 'n Kopp as 'n Kalekuut.
"Tööv, Kanalje, wi sünd noch nich ut'nanner", sä de Kalekuut to'n Regenworm, as he em üm den Snavel spaddel.
"Krieg den Kuunhahn in den Putt un kaak mi frische Kuunhahn-Supp."
"En oll Kuun" bedüüdt in Dithmarschen = en hässlich unangenehm Wiev.
"Gah hen un stopp de Kuunsch de Strümp, denn hest du wat to doon" bedüüdt "ik will nich".