Karl H. Nissen

Travemünn

Dat olle Lübeck, dat is de Insel mit de Kirchtorms un dat Holstendoor un dat Raathuus. Man dat is lang nich allens. Lübeck is 25 km lang, dorto höört noch männicheen Dörp un lütte Stadt.
Am besten is, wi fangt in'n Norden an, dor wo de Trave in de Oostsee rinlöppt, in "Travemünde".

Wenn een mit dat Schipp na Stockholm rinföhrt: dat is schöön. Un wenn een rinföhrt na Helsinki, is dat ok schöön. Man na Travemünn rinföhren, dat is dat Allerschöönst.
Över de Oostsee reisen — so as wi letzt mit de "Finnmaid" — ünner den blagen Himmel mit en poor witte Wulken, nich to veel Wind, dat is as ut en Märkenbook. Ganz langsam kümmt Land in Sicht. Up de linke Siet — up'n Schipp is dat Backbord un dor brennt de root Lateern — liggt de lange Küst vun Meckelborg. De geiht en beten bargup un bargdal, Bööm staht dor.
An de rechte Siet — dat is Stüürbord un hett en gröön Licht — dor is de Küst recht hooch, dat is dat "Brodtener Ufer". Kiek, dor baven steiht en Huus, dat is en fein Kroog, "Hermanns Höhe" heet de. De olle Konsul Hermann Fehling hett geern dor baven seten. He hett veel daan för Travemünn, dorüm gifft dat ok enen groten Denksteen för em. Man so wiet sünd wi noch nich.

Sinnig löppt dat Schipp rin in de Mündung vun de Trav. Dorüm heet dat eben Travemünn. Rechts liggt glieks de schöne Strand an de Promenade mit feine olle Hüüs, Hotels, Restaurants. Dat grote, brede Huus dor, dat is dat Speelcasino, un dat warrt vertellt, dat dor ok al mal een wat wunnen hett. Warrt vertellt.
Kiek, dröben up de linke Siet is ok en langen Strand. Dat is de Priwall, en Halfinsel, de an en smalle Stell mit Mecklenborg verbunnen is.
Nu is de Trav to End un de Oostsee fangt an — orrer annersrüm.

Ganz vörn is de modern Lotsenstation, dor liggt de Zollkreuzer un dat Rettungsschipp.
Goot köönt wi den ollen Lüüchttorm sehen. He süht hüüt richtig nüüdlich ut, dorbi hett he över Johrhunnerte Deenst daan, vun 1539 an bet 1972 hen. Hollandsche Muurlüüd hebbt em buut, ahn Gerüst, vun binnen hooch. Wirklich dull!!
Nu lüücht dat Füür vun dat hoge Hotel dor achtern.

Dröben up de Priwall-Siet liggt dat grote Seilschipp, de "Passat", mit ehre veer Masten. Bet 1957 is se föhrt as Handels- un Schoolschipp. Siet 1959 hett se ehren Platz hier in Travemünn. Ik kann mi noch besinnen, as se hierher kamen is. Se sehg trurig ut, de Masten weern dal, kuum Farv, keen Uppasser, wi kunnen överall rümkladdern. Dat weer en Beleevnis.
Hüüt kann een dor fiern un slapen. Un: De "Passat" is en Denkmal.

Wi föhrt vörbi an den Fischereihaben. En poor Fischer gifft dat noch. Wokeen will, kann dor frische Fisch köpen orrer en Fischsemmel eten.

De St. Lorenz-Kirch kiekt na uns röver. Se is de Mitt vun dat olle Travemünn.

Un denn löppt uns Schipp rin in den Fährhaben, den gröttsten an de düütsch Oostseeküst. Vele grote Fährscheep föhrt hier alle Daag rin un rut, dat is in de letzten Johren jümmer mehr worrn.
Dat duurt en beten, bet wi fastmaakt hebbt. Denn haalt uns en Bus af vun dat Schipp. Rümlopen köönt wi in den Haben nich, dat is gefährlich bi dat Leben hier.

Disse Eck hier, wo nu de grote, wietlöftig Fährhaben is, dat weer de Sükenbucht, de "Siechenbucht". Dor baven stünn dat Sükenhuus för de "elenden zeken" ("elenden Siechen"). An de en Wand weer en stenern Bild vun den St. Jürgen, nu steiht dat in de olle Kirch.

Vör ganz, ganz lange Tiet, dor leev in de Sükenbucht en groot Undeert, "Roggenbuuk" hett dat heten. All Johr müssen de Travemünner em en vun ehre schönsten Deerns bringen, de hett he mitnahmen in sien Waterslott. Nu weer dat wedder so wiet. De Travemünner weern all an't Wenen, un de arme Deern eerst! Un jüst in disse Stunn keem St. Jürgen anreden, up en witt Peerd. Mit sien lange Lanz hett he Roggenbuuk besiegt un de Travemünner erlööst vun disse Plaag. De Ritter hett de Deern noch mal towinkt un denn weer he verswunnen. Avers de Minschen hebbt dat nich vergeten, un dorüm gifft dat jümmers noch en St.-Jürgen-Straat un ok en Roggenbuukstraat in Travemünn.

Na den Krieg leeg an de Sükenbucht de Fischersiedlung. Fischer ut den Oosten harrn hier wedder enen lütten Anfang funnen. Vun de höltern Hüüs ut de Tiet is nix mehr na.

Wi loopt nu en beten dörch dat olle Travemünn. In de Torstraat un ok an de Vorderreihe un an de Jahrmarktstraat staht noch en ganze Reeg von de hübschen Hüüs mit en Veranda vörn an de Straat. Nu is ok dat een orrer anner Huus ut uns Tiet dor mang kamen, süht wunnerlich ut, so ganz modern. Dat passt nich, meent wi. Man wenn wi hüüt nie buut, wo sall dat utsehn? Dat kann doch nich so sien as vör 200 Johr.
De Platz an de Fähr na den Priwall röver — de is ok ganz nie — un de gefallt nich blots mi.

An dissen Platz — an de Eck — steiht de olle Vogtei. Goot 450 Johr is de olt. Lange Tiet weer de Polizei dor to Huus. Nu sünd Ladens dor in, Eten gifft dat ok, un dor is veel to kieken. So is as Bispill ene wunnerschöne Holtdeck — bemaalt mit olle Kaiser — to sehn.
As de Naam "Vogtei" dat seggt, hett de Vogt dor in wahnt. So en Vogt in Travemünn, dat weer en groten Mann. He hett för Recht un Ordnung sorgt. He hett aver ok mal — wenn de Geschicht stimmt — frömde Seelüüd düchtig utnahmen. Se kunnen bi em drinken so veel as man rin güng, slapen kunnen se ok bi em. Man an'n annern Morgen müssen se allens betahlen.

Dicht dorbi findt wi dat lüttst Huus in Travemünn, graad dree Meter breet. De Flur is ganz eng un de Stuuv ok, un allens is richtig kuschelig. Dor wahnt uns Fründin Liane, un wenn se Geburtsdag hett, denn sitt wi achtern up de smallen Hoff twischen rode Backsteenmuurn un eet un drinkt un snackt. Wi snackt Plattdüütsch, stunnenlang. Herrlich!

Gaht wi achtern rut ut ehre Poort, denn sünd dat man en poor Schreed röver na de St.-Lorenz-Kirch. Al 1235 warrt vun ehr schreven. Binnen staht wi in en lange frie Hall ahn Pieler mit en schöne Kanzel un enen schönen Altar ut de Barocktiet. De Balken an de Deck sünd bemaalt, vör en poor Johr hett de Kirch ene nie Orgel kregen.

Buten steiht en Brunnen mit en poor Kinner un Otto Timmermann ut Bronze. Wenn een na Travemünn kümmt, denn mütt he Otto kennen. He weer ganz lange Tiet de Köster an de Kirch un weet unendlich veel to vertellen ut olle Tieden.

Wi gaht aver nu na de "Vorderreihe" hen, sett uns dor enerwegens hen un drinkt en Tass Kaffee. Up de ene Siet vun disse Straat staht Hüüs — recht schöne dormank, ok Ladens — un up de anner Siet is de Trav. Kiek, dor föhrt jüst wedder en groot Schipp na Schweden, dicht vör uns Nääs. Keen dat nich kennt un dat to'n eersten Mal beleevt, de kriggt sien Muul gor nich wedder to.

Wokeen in fröher Tieden dat Seggen harr in Travemünn, de kunn allens kontrolleern, wat na Lübeck rin un wedder rut güng. In de ganz fröhe Tiet, bet 1320, weern dat de Grafen vun Holsteen. Denn hebbt de Lübecker de lütt Stadt Travemünn un de Borg un de Fähren köfft.
Ruhige Tiden weern dat nich jümmers. Travemünn is en poormal afbrennt, frömde Suldaten legen in de Stadt. Travemünn weer en richtige Festung mit Wall un Graven.

Vun 1728 an weer de Festung 50 Johr lang dat Gefängnis, toeerst för twee Sträflinge, de müssen an den Wall arbeiten. Twee Suldaten müssen uppassen un sullen bi Flucht sofort scheten.
Later weern dor ok Fruuns insparrt. De Gefangenen müssen singen un beden un düchtig arbeiten.
De böverste Uppasser weer de Stockmeister. Dat weer swoor, dor den richtigen Mann för to finnen, de een weer fuul, de anner meist jümmers duun. Dat keem vör, dat ok de Stockmeister insparrt weer. Vun 1778 kemen de Gefangenen na Lübeck in dat olle St.-Annen-Klooster.

1806 hebbt Napoleon sien Suldaten Travemünn besett, dat weer en lege Tiet. Travemünn füng graad an, dat eerste Seebad an de Oostsee to warrn. De eersten Badekarren stünnen an den Strand, dat geev en Badeanstalt.
Na de Franzosentiet geev dat en Kurhaus, dat Glücksspeel keem in'n Gang. Travemünn is grötter worrn, de Festung wörr afreten, de lütte Stadt harr nu mehr as dusend Inwahner.
1824 weer grote Upregung: Dat eerste Dampschipp "Prinzeß Wilhelmine" föhr up de Trav bet na Lübeck. Bald reisen de Lüüd per Schipp na Kopenhagen un na St. Petersburg. Travemünn weer wat!
Vun 1882 an güng de Iesenbahn vun Lübeck na Travemünn.
Berühmte Lüüd sünd kamen, se wullen sik verhalen un ehr Geld verspelen, so as Richard Wagner un Wilhelm Raabe, later hett Thomas Mann swöögt vun Travemünn. Vele bekannte Lüüd — as Bispill Dostojewski — sünd ut Russland kamen, en poor liggt up den Kirchhof.
En bösen Dalslag weer de grote Stormfloot 1872, de veel Schaden maakt hett.
Up'n Priwall geev dat Peerrennen un 1889 de eerste Segelregatta. Kaiser Wilhelm II. weer geern dorbi. Dat nie Kurhuus is entstahn un dat Casino un vörnehme Villen. De eersten Strandkörv stünnen al 1874 in'n Sand.

Na den eersten groten Krieg müß sik ok Travemünn verhalen. Wahnungen müssen her, man al 1920 geev dat wedder Segel-Regatten, de Tennisplätze sünd verbetert un en Golf-Club wörr gründt. 1924 weer de Motorboot-Rennwoch (!) en groten Erfolg.
Ok dat Baden harr sik ännert. Damen un Herren afsparrt vun'nanner, dat weer vörbi. Nu leeg man in den Sand, un allens dörcheenanner.
De Schippsverkehr hett tonahmen, na Finnland föhren regelmäßig Scheep, un de "Seedienst Ostpreußen" is bet na Memel reist.

So, nu loopt wi en kort End an de Trav un denn över de Promenade an de Oostsee lang.
De oll Lüüchttorm steiht en beten trurig dor. He is nich ganz vergeten, man kann em bekieken.

An de lang Nordermole höört de Trav up un de Oostsee fangt an.
Hier an de Eck steiht de oll Lots, dat is de "Utenannersetter", un hier liggt de "Fehlingsteen". Hermann Fehling weer Ehrenbörger vun Travemünn, Konsul vun Österriek, he hett veel beweegt in sien Travemünn. As he storven weer — 1908 —, sull he enen Denksteen kriegen. Dat weer en groot Stück Arbeit. Dat he em kriegen sull, dat weer kloor. Man de Steen wiggt 12 Tunnen, dor müß en Kraan vun de Werft ran. De hett em up höltern Bahlen sett, de weern insmeert mit Fett, un denn mit veel Kraasch is he an sienen Platz schaben.

Dat Gelänner lang de Promenade — na den Strand dal — un de feine Muur, de sünd so hunnert Johr olt. De seht jümmers noch so ut, as hören se dorhen. De Laternen nich. Un de Promenade sülms mit Platten un Plaaster, de is goot dörtig Johr olt. Segg mal sülms, dat is doch keen Öller för so en schöön Promenade! Man dat gifft Lüüd, de wüllt ehr wegrieten! Nee ok doch!

Dor achtern in't Water, dor liggt en groten Steen, de Mövensteen. Richtig heet he Mövessteen. Üm de Tiet, as Roggenbuuk sik siene Deerns haalt hett, dor leev hier ok en Ries. Dat weer en Kerl, so groot as de olle Lüüchttorm, un de hett Möves heten. Lege Saken hett he nich anstellt, he hett geern rümspeelt. He kunn richtig jonglieren, as in'n Zirkus, mit fief grote Felsen kunn he dat! Een is em mal in't Water fullen. Un dor liggt de jümmers noch.

Wi gaht nu trüch, un denn wies ik noch en Stück vun Travemünn: den Priwall. An'n besten is, wi föhrt mit dat Auto över de Trav, dat heet, wi föhrt mit de Fähr. De Reis duurt man en poor Minuten un kost liekers veel Geld.

Lübeck is 1226 en frie Stadt worrn, in den Reichsfreiheitsbreef steiht allens in, wat de Lübecker dörven un nich dörven. Un dor steiht ok in, wat allens to Lübeck to höört, un dor is ok de Priwall dorbi.
Dat is en wunnerlich Stück Land, en Halfinsel. Dat Water rundüm höört to de Oostsee, to de Trav un to de Pötenitzer Wiek. Un an de smallste Stell ist de Grenz na Meckelborg.
Veel los weer dor nich, liekers geev dat af un an Arger mit de Navers. Wassen dee dor nich veel. En tietlang is Spargel anbuut, Pappeln sünd plant. Kööh hebbt weidt un de Deerns, de melken müssen, kunnen to dat "Topfschlagen mit Tanz" gahn. Vele Johr geev dat Peerrennen "ohne Unfall", un siet 1912 dörv man ok Strandkörv upstellen.
Üm de Tiet is en Flugzeugwerft gründt, un na den eersten Weltkrieg weer dat en internationaler Flugplatz mit grote Hallen un veel Leven.
Mit de Johren sünd ok mehr un mehr Lüüd na den Priwall trocken in lütte Wochenendhüüs.
Vun 1935 an hett sik dat Militär, de Luftwaffe, utbreedt. Dat geev en E-Stelle, ene Erprobungsstelle för nie Fleger. Un vun September 1939 weer de Priwall för Zivilisten sparrt. Wi Schoolkinner dörven dor hen, wi müssen Sanddornbeeren plücken. Gräsig!
In'n April 1945 is bi Luftangriffe allens tweismeten, vele Flüchtlinge un vele Suldaten seten up den Priwall fast.
En poor Johr later — de Priwall weer wedder frie — hebbt wi mit en poor Frünn unse Zelte dor an'n Strand upstellt. De weern man bannig lütt, avers dat weer en wunnerschöön Tiet. Wi kregen vun den Strandwärter alle poor Daag enen Gootschien: för enen halven Liter Melk!
Mal stünnen wi an de Wiek un keken mit en ganz oll Fernglas na de anner Siet, na de DDR. Un — dat weer nich to glöven — dor seten up Pahls in't Water Kormorane! De geev dat noch! Meist en Wunner, so keem uns dat vör. Nu sitt de mitten in de Stadt bi't Holstendoor.

Hüüt is allens anners. Hier weer de Grenz, allens dicht, en hogen Tuun, dröben stünn en Wachturm. Nu geiht en gode Straat na Meckelborg. De Werft, de dat mal geev up den Priwall, is weg, dor staht grote Hüüs för Senioren. Wo mal de Campingplatz weer, findt wi nu düre Ferienhüüs. Parkplätze för Travemünner un för Lübecker gifft dat nich mehr. Un wokeen weet, wat noch kümmt: en Buu mit 950 Ferienwahnungen?

Nu is noog, denk ik, wi föhrt trüch, wi hebbt uns dat Abendbroot verdeent. Aver dat müß du togeven: Travemünn hett vele Gesichter.