De Regenbagen
...verklaart vun Marlou Lessing

Al vun den Naam weet wi, dat de Regenbagen vun'n Regen kümmt — mehrst kümmt he direkt na den Regen. Dor mutt noch Water in de Luft ween, dat is wichtig. Avers nich bloots Water bruukt dat dorto, man ok noch en anner Todaat: Sünnlicht. Regenbagen warrt also ut Regen un Sünnlicht maakt. Dorüm seht wi jüm mehrst ok to Johrstieden, wenn Regenschuer un Sünnschien sik gau an'n Heven afwesselt; in'n April t.B., avers ok in en schönen Oktober.

Man woans warrt nu ut Regendruppen un wittes Sünnlicht de schöne bunte Regenbagen? — Tje, dat hett toeerst mal dormit to doon, dat dat Sünnlicht gor nich so witt is, as dat schient.

In dat Sünnenlicht sünd alle Farven vun dat Spektrum vertreden. (De Farven heet dorüm ok Spektraalfarven.) Farven, dat is Licht vun ünnerscheedlich Wellnläng. De Sünn strahlt dat af — un noch veel annere Wellnlängen, de nich to den Licht-Beriek tohöört un de een dorüm nich sehn kann. Wat dat allens för Strahlung is, dat köönt Se in'n Sünnschienkieker nalesen.

Man nu dat Licht. De Farven kaamt alle opmaal hier an, un dat gifft op de minschliche Oogen-Netzhuut den Indruck vun wittes Licht. Also alle Farven = Witt; gor keen Farven = gor keen Licht = Swatt. (Man dat Sünnlicht süht doch gor nich jümmers witt ut — faken is dat doch geel orr rood? Ja. In'n Sünnschienkieker köönt Se nalesen, woso dat so is.)
Un düssen witten Lichtstrahl kannst in sin enkelte Farven opspalten, wenn du dat utnüttst, dat de Farven ja ünnerscheedlich Wellnläng hebbt. Dormit leggst jüm op't Krüüz. Wenn dat Licht t.B. dör en Prisma schickt warrt, denn hebbt de Welln vun ünnerscheedliche Wellnläng ünnerscheedliche Winkel un kaamt denn an ünnerscheedlich Steden wedder ut dat Prisma rut. — Wenn en Lichtstrahl sin Richt ännert, wieldat he in en annern Stoff intreden mutt, nöömt een dat dat Breken vun Licht. Welln mit kotte Wellnläng warrt dorbi jümmers stärker braken as de mit lange Wellnläng. Blages Licht hett köttere Wellnläng, dat warrt stärker braken as Rood — d.h. dat warrt mehr vun de uursprüngliche Richt wegbröcht.


Hebbt Se keen Ahnung vun't Breken vun Licht? Denn klickt Se hier!


Prisma — hmm... wat is eentlich en Prisma? En dörsichtig Objekt, dat dichter is as Luft... mutt dat ut Glas ween? Worüm eentlich? Kann't nich ok ut Water ween? En Regendruppen to'n Bispill...? — Ja! En Regendruppen is jüst as en lierlüttes Prisma. Un he deit datsülvige as en Prisma, wenn he in de Luft sweevt un en Sünnstrahl em drepen deit.

Worüm is denn dann nich de ganze Heven bunt, wenn de Sünn na'n Regen wedder vörtüüg kümmt?

Dat hett wat mit Winkel to doon. Orrig wat mit Winkel. Fangt wi an:

1. Dat Licht drept op den sweven Regendruppen.

2. Wenn dat Licht in den Regendruppen rinkümmt, kriggt dat eersmal en Knacks in de Richt — je na Wellnläng stärker.

 

 

3. Wenn't denn an de Achtersiet vun den Regendruppen ankümmt, warrt dat reflekteert. Dat is dat wetenschapliche Woort för Spegeln. Dat Licht warrt also an de Achtersiet spegelt (nich allens Licht — beten wat geiht dor ok wedder na buten, avers dat is uns egaal). Dorbi gellt jümmers: Einfallswinkel = Ausfallswinkel. As bi de Billardkugel. Also prallt dat Licht symmetrisch dor af.

 

4. Denn kümmt dat wedder an de Greenz twüschen Water un Luft. Wedder warrt dat braken — de Richt ännert sik. Denn löppt dat in de niege Richt graadut wieder — buten dör de schöne Welt.

 

5. Un wenn wi us dat Ergeevnis mal nau bekiekt, denn is de Winkel twüschen den uursprünglichen Strahl un de niege Richt, de dat Licht na alle düsse Gymnastik hett, nau 42°.

Nau 42°? Na, höör ik dor Protesten? Richtig! Se hebbt nipp oppasst. Dat kann gor nich nau 42° ween, wenn de ünnerscheedlich Wellnlängen ünnerscheedliche Winkels nehmt!

 

6. Okay, ik geev dat to. 42° is bloots de Middelweert. Dat blage un vigelette Licht warrt stärker braken, noch mehr op den uursprünglichen Strahl to. Dat rode Licht nich so stark. Dortwüschen finnt all de annern Farven statt — geel, gröön, orange. De Regenbagen!

De Spektraalfarven kennt wi dorüm ok as de Regenbagenfarven.

Wi seht den Regenbagen also in en Winkel vun 42° üm de uursprüngliche Richt vun't Sünnlicht. Dat verklaart al mal, woso nich de ganze Heven bunt is. Dat blaage un vigelette Licht is dorbi binnen, dat rode buten.

 

=

 

 

 

Is de Beriek mit Waterdruppen in de Luft nich groot noog, dennso seht wi villicht ok bloots en Deel vun den Regenbagen.


De Nevenbagen

Faken gifft dat buten rümmer noch en tweten Regenbagen, den so nöömten Nevenbagen. He is veel bleker as de Hauptbagen, un bi em is op geheemnisvulle Wies de Reegnfolg vun de Farven ümkehrt. Woans kümmt he tostann?

 

 

 

 

 

 

 

Bi düssen Bagen warrt dat Licht nich bloots eenmal, man tweemal an de Rüchsiet vun de Waterdruppen reflekteert.

Dorbi geiht natüürlich mehr Licht perdü as bi den Hauptbagen; denn bi de Reflekschoon kümmt elk Maal nich allens Licht mit. — Dorwegen is düsse Bagen veel swacker un bleker as de eerste.

 

Babento kümmt dör de duppelte Reflekschoon en anner Winkel tostann; düsse swackere Bagen is ünner en Winkel vun 51° to sehn. — De 51° sünd natüürlich ok wedder bloots de Middelweert, denn de enkelten Farven gaht wedder ehr egen Weeg, un Blaag landt dütmaal — dör de tweefache Reflekschoon — bi den lütteren Winkel un dormit "buten" an den Bagen. Rood is dütmaal an de "Binnensiet" vun den Krink.

An de Siet, 'neem dat Blaag/Vigelett rutkümmt, kannst bi gaaanz prächtige Regenbagens alle de Farven nochmaal wedderhaalt sehn — in den Hauptbagen, avers ok in den Nevenbagen. Dat sünd "högere Beugungsordnungen", as de Wetenschaplers dat nöömt. (Is för nu to komplizeert.) Dormit du de in'n Nevenbagen to sehn kriggst, mutt dat sachs en mustergüllig schöne Regenbagen ween. — Wa prächtig en Regenbagen is, dorför kümmt't ok op an, wa fien un dicht verdeelt de Waterdruppen in de Luft sünd.

Op düt prächtige Bild vun Lutz Schenk (Klick op dat Bild to'n Vergröttern!) kannst den duppelten Regenbagen sehn, un an de Binnensiet vun den Hauptbagen wedderhaalt sik de Farven wohraftig tweemaal.


Bagen? Krink?

Dat wi den Regenbagen seht, mööt wi uns also dorhen dreihn, 'neem dat Sünnlicht uursprünglich hengeiht. Düsse Richt nöömt wi den "Gegenpunkt vun de Sünn". Wi mööt de Sünn den Rügg todreihn. De Gegenpunkt vun de Sünn is de Middelpunkt vun'n Regenbagen!

Dat Ganze is also symmetrisch un hett en Middelpunkt. Middelpünkt hebbt doch eentlich Krinken, nich? Klaar! De Regenbagen is ok keen Bagen, man natüürlich en helen Krink — en Krink in'n Winkel vun 42° üm den Gegenpunkt vun de Sünn, as mit'n Zirkel trocken. Stellt Se sik vör, de Natuur piekt de Spitz vun ehrn Zirkel in den Gegenpunkt vun de Sünn, stellt den Winkel op 42° in un sleit denn den lüchen bunten Krink üm düssen Punkt. — Man worüm seht wi den Krink denn nich ganz?

Unmööglich is dat nich. Dat mutt ja keen Regenwater ween. Hebbt Se en Goorn? Ok en Waterslauch in'n Goorn? Denn gaht Se doch mal an en klaaren Sünnendag mit den Slauch in de Sünn, dreiht dat Water op un de Sünn den Rügg to. Un denn drückt Se mit den Dumen fast op den Slauch, dat dat Water man bloots an de Sieden in fiene Druppen rutsprütten kann — un dorbi en even Flach vun Waterdruppen bildt. Hollt Se nu den Slauch so, dat Se den Regenbagen finnt — wenn de Sünn hooch steiht, mööt Se dat Waterflach mehrst waagrecht hollen, steiht de Sünn al sied, mööt Se't mehr senkrecht hollen. Se seht den Regenbagen denn as ganzen, slaten Krink!

So geiht dat an jede Steed: Op en Waterflach, dat in den Gegenpunkt vun'e Sünn steiht, kannst en Regenkrink sehn! Beding is bloots, dat dat beten weg vun Di is — du muttst in 42° dorto stahn. — Wokeen direktemang in en Springbrunnen palscht, kann den Regenbagen in dat Sprühwater nich sehn! Dat geiht bloots vun wieder weg.

In de Natuur sünd wi op den Regen anwiest. Un dor is uns faken eenfach de Eer in'n Weg. — En Flach vun fiene Waterdruppen mutt baven in de Luft stahn. Wenn nu de Sünn hooch steiht, seht wi vun den Krink man bloots en heel siedes Segment. Steiht de Sünn höher as 42° över'n Horizont, denn kriggt wi gor keen Bagen to sehn — tominnst nich an'n Heven, denn de Gegenpunkt vun de Sünn liggt denn 42° ünnern Horizont, un vun den Regenbagen reckt denn nix in den frieen Heven rop. (Mit'n Waterslauch köönt wi denn jümmers noch wat maken.) Steiht de Sünn avers neeg bi'n Horizont, dennso warrt de Regenbagen binah de ganze Halvkrink ween.

 

 

 

Links: De Sünn steiht hooch, de Bagen is noch sied; rechterhand: De Sünn steiht al deep, de Bagen wölvt sik hooch över Land.

Wenn Se dat Experiment mit'n Goornslauch maakt hebbt, kriggt Se gau en Geföhl dorför, woneem de "Gegenpunkt vun de Sünn" is. — Se seht ok, de Bagen kann grötter orr lütter ween; je nadem, wa groot dat Waterflach is, wat de Sünn drepen deit. — Se kennt wiss ok Regenbagen vun Brunnen orr Waterfäll her. Dor köönt Se ok den ganzen Krink sehn!

Wenn dat dat neegste Maal wedder regent hett un de Sünn dörbrekt, dreiht se ehr man den Rügg un kiekt Se na den wunnerschönen Regenbagen. Un wenn Water un Sünn sik jüst över SeEhrn Kopp dreept, dennso trööst Se sik: En Regenbagen is dor liekers in, man Se köönt em nich sehn. Se staht direktemang ünnern Regenbagen — nich in 42° dorto. Se seht em nich, avers wen anners süht em villicht. Un freit sik an.



na baven