Sünnschien in Oktober:

...un blaage Heven!


Vun wegen: Sünnschien! Dat is man mau in'n Oktober! Da gifft dat all veel Nevel, Storm un Regen un de Daag warrt orrnlich wat kötter.
Avers den gollnen Oktober, den gifft dat ok, na kloor!

Mien Onkel Paul hett seggt: De Oktober mutt so gollen ween, as de olle Daschenklock vun mien Grootvadder, dennso is dat richtig.
De Sünn schient gollen, de Bläder vun de Bööm sind gollen, un in mien Hart warrt ok heel gollen, wenn ik de scheune Natuur seh.Morrnroot över de Hüüsdacken
Also doch Sünnschien!

Wenn ik as Kind morrns ut'n Finster keeken un mi freit heff, dat de Sünn so scheun schient, middenmang rosaroode un mennigmaal ok rosagriesgeele Wulken, dennso keem Onkel Paul un meent suurmuulsch: Morrnroot bringt Water in'n Soot. Un meist fung dat den Dag an to regen.

 

 

Den blagen Heven dankt wi de Lufthülle!

Ahn uns Atmosphäre harrn wi keen blagen Heven, ahn ehr weern wi woll een "griesen Planet" ahn Leven. Wi schulln good to ehr ween un ehr nich vergiften!

De Sünn geiht op!

 

Dat roode Licht spegelt sik an de Wulken, man de Hinnergrunn vun'n Heven is blaag

 

 

 

Lütt beten Nevel, sä Onkel Paul, dat gifft een strahlen Dag...


Woso is dat denn so?
Dat liggt an de Lufthülle üm de Eer un an dat Water dorin. Denn in de Luft is ja jümmers beten Waterdamp. De Luft un dat Water laten beter dat geele un roode Licht vun de Sünn dorchlüchten as de annern Spektralfarven.
Dat Licht is ja een Will; un de Farven hangt dorvun af, wat dat lütte korte Willn sünd (blages un vigelettes Licht) oder komodige lange (rodes Licht). Vun de Sünn kümmt Licht in alle Farven tosamen; dat süht witt ut, avers alle Farven stekt dor binnen. Dat Licht bummelt in eens man so sutje dör den lerrigen Room vun de Sünn na de Eer. Un nu passeert dat: Dat Licht sluppt in de Eerdatmosphäre rin - de ut Luft un Water is. Un dor warrt dat Licht foorts terstreut! Avers nich gliek. Je kötter de Willnläng, je mehr warrt dat terstreut. Dat Blage also an'n mehrsten!

Dat blage Licht warrt so dull terstreut, dat dat gor nich mehr in een Strahl blifft -- dat driselt över de ganze Atmosphäre. Nachtigall, ik höör di trapsen? Ja! Dorüm süht de Heven blaag ut! Dorüm, bloots dorüm is de Eer de "blage Planet".

Man dat geele un roode Licht warrt weniger terstreut; dat blifft as een Strahl tosaam. Dorüm köönt wi de Sünn as een geelen Ball sehn (hooch an'n Heben) oder as een roden Ball -- nerrn an'n Horizont. Denn wenn de Sünn deep steiht, denn mutt dat Licht dör ganz dicke Schichten vun Luft - un da warrt ok dat Geele terstreut, blifft bloots noch dat Roode na.


Wenn de Sünn hooch an'n Heben steiht, hett dat Licht bloots een korten Weg dör de Luft (a). Dort warrt bloots dat Blage terstreut, de Sünn süht geel ut. Steiht de Sünn avers deep, denn hett dat Licht een langen Weg dör de Luft (b). Dat terstreut as för dull, un bloots noch dat Roode blifft na - Morrnroot oder Avendroot!

Un dat roode Licht, wat vun den Strahl nablifft, warrt prächtig an de Wulken reflekteert un farvt allens üm de Sünn rood. Un wenn sünnerlich veel Water in'e Luft hangt, denn gifft dat een dulles Morrnroot. Un Morrnroot bringt Water in'n Soot.


Een goodes Teeken is dat, wenn an Morrn so'n lütt beten Nevel de Sünn versliert.
Onkel Paul sä dann mit'n deepsinnigen Grientje: Is de Morrn gries un grau, warrt de Heven an'n Dag scheun blau.
Ja, un dor hett he ook recht hat. Uns Onkel Paul is´n bannig netten Mann west un klook as'n Lexikon.
So'n beten Morrnnevel warrt nömlich meist glieks vun de Sünn opleckt un denn strahlt se an Dag noch mal so scheun, un wi gahn in Park spazeern un rascheln mit de Feut in de Bläder rüm. Ja, dat makt Spaaß.
Wenn de Nevel avers nich so bit Klock Elven, oder later as Klock Een opkloort, dennso warrt dat nix mehr un dat gifft mennigmaal sogoor Regen. Dat is ok nich so slimm, dennso sitt wi gemeutlich in'ne Stuuv bi'n warmen Aven un eeten Holunnerbeersupp mit lütte Appelstücke un Griesklüten, nich?
Un in'ne Geschäften gifft dat all Marzepaan un Spekulatius. Avers dat smeckt doch noch nich in Oktober, oder wat meenen Se?

Annern Dag schient denn meist wedder de Sünn. Dat Wedder is ja as de Willen op de See. Wenn Se'n Steen int Water smieten, gifft dat so lüttje Krings vun Willen umrüm. Un so gifft dat ok üm uns Globus rüm so richtig egalement Willen vun Wulken un Wind.


Dat Tostannkamen vun de Passatwinde dör dat Dreihn vun de Eer

 


Op de Noordhalfkugel dreiht sik een Deep so rüm...


...op de Süüdhalfkugel so rüm.

 

De Willen vun kole un warme Luft

Woso is dat denn so?

De Wulken kamen dörch de Bank in Afstänn bi uns röver, groote un lütte, Dag un Nacht.
Uns Eer, de ja stännig ehr Bahn in de Melkstraat löppt, hett een Äquator, de Mitt, dat weeten Se ja. Dor gifft dat den warmen Passatwind. Up unse Siet weiht he de meist Tiet vun Noordoost to de Süüdhalfkugel hen. Op de anner Siet vun den Äquator weiht he vun Süüdoost na de Noordhalfkugel hen. Natüürlich is dat för de Lüüt dor graad annersrüm. Dat is ok so'n Natuurgesetz vun uns Eer. Woso?

Na, wieldat de Eer sik dreiht. De Eer un allens, wat fast is, dreiht sik stüttig; man de Atmosphäre, de Lufthülle, de sitt dor recht lose op, un da meent de doch glatt, se brukt dat Dreihn nich so dull mittomaken. Un de Eer dreiht sik so ünner de Lufthülle weg, un wenn een op de Eer steiht, denn lett dat as Wind. In dat Bild köönt Se sehn, woans dat utgeiht: An'n Äquator, 'neem de Dreih-Geswinnigkeit ja an'n hööchsten is, suust de Eer man so ünner de Luft weg, un de Wind - de Passatwind - is doch ganz beachtlich.

De Wind dreiht sik also nich, avers wieldat de Eer sik dreiht, lett dat, as dreih sik de Wind. Un dat passeert nu op de twee Halven vun de Eerkugel spegelverkehrt. De groten Deepdruckrebetten dreihn sik op de Noordhalfkugel gegen den Klockenwieser, op de Süüdhalfkugel mit den Klockenwieser. - De Hoochs dreihn sik denn natüürlich annersrüm.

Na de Poolen to (de "gemäßigten Zonen") vun de Eer hefft wi dann eerstmol de "Westwindzoone" mit den veelen Regen un Snee un den Oostwind, de den Sünnschien un in Winter de Küll bringt. In Winter warrt de "Westwindzoone" meist breeter. Ok düt is een Gesetz.

De Iesküll kummt as ne Willenlinje vun de Poolen na de lauwarme Westwindzoone rünner. Wo Warm un Koolt tosomenruuschen, dor warrn de Wulken boorn, de uns den Regen un den Snee bringen. De kamen denn mit den Nordwest-oder Westwind, mennigmol ok Storm, to uns hen un makt de scheunen greunen Wischen un de Bööm un all dat Leven.
Avers nich bloots de Wind, ne, ok de Sünn, de den Regen jümmers wedder opdröögt un de Maan, de Floot un Ebbe maakt, all mischen's mit bi'n Wedder.

Wat weer de Heven langwielig ohn de Wulken, de vör den Wind her dreven warrn, maal mehr, maal bloots'n beten! As Willen drieven se jümmers över See un Land. Dorüm seggt de Minsch ok geern: "As de Freedag geiht, so de Sünndag steiht." Dat is so'ne Regel, as'ne Will up de See. De geiht so sutje hen, alreets Johrhunnerte. Meist hett dat stimmt.


Dat gifft ok annere, heel groote Willen. De heeten Sommer un Winter, El Nino un Sünnenplacken, oder Warmnistiet un Iestied. Dat sind natüürlich ok Natuurgesetze. Da kann de Minsch nix an ännern un will he ja woll ok nich.

Gifft avers allerhand Unheel in'ne Natuur, da hett de Minsch sik för to verantwoorden, wieldat he sien negenkloke Nees överall rinsteeken deiht un allens dörchnanner bringt un kaputt makt.
He deiht goot doran, sik mit de Eer to verdregen, denn he is doch ok een Natuurwesen, dat op dissen Globus leeven mutt. Jümmers wedder mutt een dat düütlich to em seggen, damit he dat nich vergitt.
Ok he warrt vun de Willen, de över disse Welt gahn, regeert: Maal is he fidel, maal is he trurig, maal geiht em dat good, maal hett he Koppien. Dat warrt meist na poor Daag anners, dat weet he all. He kann sik dat utreken mit sien Plietschigkeit, denn sowat liggt mennigmaal ok an't Wedder.
Doch dorvun snack ik'n annermol.

 

Een scheunen, gollnen Oktober

wünscht Se
Ehr Sünnschienkieker.


Nieschierig op Wulken? Versöökt Se mal www.wolkenatlas.de!


na baven