 |
|
Wat allens üm de Sünn lücht: Mehr vun Sünnlicht, Ies un Water, verklaart vun Marlou Lessing All uns Licht kümmt vun de Sünn; man dat Sünnenlicht lücht in ünnerscheedlich Wiesen. De Fans vun de Sünn hebbt hier al lesen kunnt, woans de Regenbagen tostann kümmt un wat achter den Halo vun de Sünn steken deit. De Sünnschienkieker hett ok verklaart, woso de Sünn rood warrt, wenn Se wiet nerrn an'n Horizont steiht. Hier wüllt wi nu noch twee Phänomene besnacken: den Lichtpieler ("Lichtsäule") un den legendären Grönen Strahl vun de Sünn.
De Lichtpieler Den lootrechten Lichtpieler över (un ok ünner) de Sünn finnst sünnerlich bi deep stahn Sünn. Ok wenn de Sünn achter den Horizont is, kannst den Lichtpieler faken noch sehn; mennigmaal warrt he denn eerst richtig hooch un hell! Is en majestäätschen Anblick. In de korten Sommernächt heff ik as Deern faken opseten un vun Sünnünnergang bet Sünnopgang den geheimnisvullen orangeklöörigen Pieler ankeken, de över den Horizont wannern dä un angeev, woneem de Sünn nu ünner den Horizont langswanner — bet se wedder hoochkeem un allens sik in en fantastischen Morgenroot oplöös. Wat is dat för en Finger vun Licht, de us dor de Sünn wiest, 'neem wi ehr nich sehn köönt? Folgt he de Sünn, folgt de Sünn em? Dat sünd so Fragen, de Deerns sik stellt. Man opwussen Lü ok!
De Lichtpieler mutt wedder en Phänomen ut uns Atmosphäär ween, dat is klaar. Dat mutt mit wat to doon hebben, wat in de Luft rümmersweevt un dat Licht jichenswie brekt, spegelt orr anners trüchsmitt. Un meist dat eenzige, wat dat dor gifft, is Water un sin faste Foorm, Ies. Alle annern Substanzen dor sünd entweder gasförmig (ok de ganzen Schiet-Afgase, de Minschen produzeert), orr se sünd düüster un sluckt dat Licht ehrder, as se dat reflekteert (t.B. Ruß, Stoff, Vulkanasche, Dreck ut Fleegtüüch-Drievwarke...). Water un Ies sünd de Töver-Substanzen, de ut de Sünn so en schönes Kaleidoskop vun Lichteffekte rutlockt. Water in fleten Foorm maak den Regenbagen, Water in faste Foorm — Ies — maak den Halo. Un ok hier is dat wedder Ies, dat den Lichtpieler opglöhn lett. Dat de Pieler to sehn is, mööt lütte
Ieskristalln in de Luft ween. "In
de Luft" heet hier, heel hooch in de Luft, poor Kilometers, 'neem
dat ok in Sommer so koolt is, dat lüttste Waterdruppen to Ies
warrt. Denn sweevt dor unsichtbore Wulken ut Millioonen vun winzige
Kristalln.
Dat Licht vun de deep stahn Sünn kümmt ok meist waagrecht. Fallt dat op de Stiernfront vun so en Iesschiev, denn warrt dat in en flachen Winkel trüchstrahlt. Man mehrst variiert de Winkel beten, wieldat de Schiev ja rümwibbelt. Un dordör kümmt ok de Indruck tostann, dat dat Licht en Pieler is: De bövelste Sünnstrahl in dat Bild rechterhand kümmt schienbor vun wieder baven (Pieler na baven). De neddere Sünnstrahl kümmt schienbor vun wieder nerrn (ünnere Pieler). Je stärker de Kristalle kippelt, je länger kann de Pieler schienen!
De Pieler is Sünnlicht, dat bloots reflekteert (spegelt, trüchstrahlt) warrt. Dorüm hett he ok jümmers de Klöör vun de Sünn, anners as Licht, dat braken warrt (as in'n Regenbagen) un dorüm enkelte Spektralfarven wiesen kann. Dat richtige Weder för den Lichtpieler is mehrst an klore Daag, wenn avers noch noog Water in de Atmosphäär is, dat dat ok en schönes Avend- orr Morgenrood gifft. Dat is bi us faken so, nich bloots in Sommer. De Lichtpieler is een vun de Phänomene, de een an'n lichtesten to sehn kriggt.
De Lichtpieler is een vun de häufigsten atmosphärischen Sonnen-Phänomene, de Gröne Strahl een vun de roorsten. Ik sülven heff nienich een sehn, un wa vele Sünnünnergäng heff ik na em utkeken, al as Kind, nadem dat ik vun em höört harr, un ok as Grote! Wieldat he so roor is, is he ok vun Sagen inspunnen: Riekdom un Glück schall den bevörstahn, de em süht, seggt de een Vulksgloov; de anner seggt, dat is en böses Omen un düüd op Unglück. Dat hett mi as Deern nich afschreckt: Ik wull to un to geern en Grönen Strahl sehn. Hett miendaag noch nich klappt. Man villicht kümmt dat noch.
As Kind fraagst di natüürlich, woans kann de Sünn miteens gröön lüchen, wenn se doch gor nich gröön is? Dat lett besünners geheimnisvull an düt geheimnisvullste vun alle Lichtphänomene. Man in Wohrheit is dat ja so, dat in dat witte Sünnlicht alle Klöören in borgen sünd. Dat seht wi an den Regenbagen, de dat witte Licht in enkelte Klöören opspalt. Un ok de Lufthüll vun uns Eer, de Atmosphäär, kann dat! Wosaken kümmt nu düsse Effekt tostann? De Gröne Strahl is en Effekt vun dat Breken vun Licht. De Atmosphäär wirkt as en groot Prisma op dat Sünnlicht. De blagen Andele vun't Licht warrt an'n mehrsten terstreut. Je länger de Weg vun dat Licht dör de Atmosphäär is, je stärker is de Effekt. Dorüm is de Sünn ok besünners rood, wenn se heel deep steiht — an'n Morgen orr an'n Avend. (Süh ok bi'n Sünnschienkieker.)
Extrem is dat, wenn de Sünn jüst op- orr ünnergeiht.
Denn leggt dat Licht den längsten Weg dör de Atmosphäär
trüch. Bi'n Op- un Ünnergang vun de Sünn warrt dat blage Licht
ganz terstreut. Na blifft dat rode un geele Licht — un dat wenige
vun dat gröne Licht, dat nich terstreut is. Dat helle Rood un
Geel överlagert avers dat Gröön. Heel nehgbi den Horizont
is de Schichtung vun de Luft besünners stark, dordör warrt
de Sünn faken in Schichten orr Segmente "terleggt".
Wi kennt dat vun Luftspegelungen an'n Borrn. De Segmente, in de de
Sünn terleggt warrt, lücht in de Spektraalfarven: dat nedderste
(dat an'n minnsten braken is) is rood, Villicht höört Se ja een Dag to de Glücklichen, de den Grönen Strahl sehn dröfft. Denn wünsch ik Se, dat de "goden" Sagen recht hebbt un dat de Strahl Glück bringt. Man egaal, wat dat Glück bringt orr nich: Dat Schöönste is doch, dat Se in Ehr kort Minschenleven en wunnerbaar Natuurphänomen sehn dröfft, dat dat al Johrmilliarden lang gifft, so lang de Eer besteiht un de schönen Natuurgesetten, de ehr regeert. |
||
|
|
Wenn
Se na de deep stahn Sünn kiekt, seht Se also den Lichtpieler
baven över de Sünn, wenn dat Sünnenlicht an de Ünnersiet
vun Kristalle spegelt warrt. Den Pieler na nerrn köönt Se
sehn, wenn dat Sünnlicht an de Bavensiet reflekteert warrt. Man
dat is rarer to sehn; denn de Horizont verdeckt ja mehrst bi deep
stahn Sünn allens ünner de Sünn. Mehrst süht een
de neddere Halv vun den Lichtpieler bloots vun'n Fleegtüüch
orrer vun'n Fallschirm ut.
De
Gröne Strahl
De
Gröne Strahl is en lütt gröne Lichtblix an den bövelsten
Rand vun de Sünn, den een för bloots een Sekunn orr minner
sehn kann, wenn de Sünn jüst achter'n Horizont verswinnen
deit (orr an'n Morgen, jüst ehrdat se opduken deit). Dat kannst
bloots bi klores Weder an'n gaaanz wied entfeernten Horizont sehn
(vele Kilometer wiet weg, op't best -zig Kilometer, so as de Kimm
op de See orr vun en hogen Barg ut), un ok denn muttst Glück
hebben.
Dat wiest ok düt Bild: Steiht de Sünn in'n Zenit, denn hett
dat Licht en korten Weg; steiht se an'n Horizont, mutt dat Licht dör
veel Luft (un Waterdamp, de in de Luft sweevt). Dorbi warrt dat Licht
je na sin Wellenlängde ünnerscheedlich stark vun de Uursprungsricht
wegbagen: dat blage an'n stärksten, dat rode an'n minnsten. Je
kötter de Wellnlänge, je duller warrt dat Licht braken.
