 |
|
Na de aktuellen Notizen: Hier. |
||||
|
Se blöht wedder, de Anemone japonica oder Harvst-Anemone. Dörch dat Regenweder in den Augustmaand is se wat later ingang kamen. Luurt mal de Sünn mank de Wolken dörch, maakt se ehr smucken rosa Blöden wiet up. Glieks kaamt denn de Insekten anflagen.
Een vun de Besökers is de Hainschweevfleeg. As so'n Kolibri
schweevt se up de Stell vör en Blööd. Se söcht
sik en Blööd ut un sett se sik Ok de Immen un Hummeln kaamt Nektar halen. De Anemone japonica is in den Augustmaand en richtig Freud för de Insekten un för mi. De annern Blööm hebbt ehr beste Tiet al achter sik. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken Christine vertell vun en Plant. Ehre Mudder harr jümmers en Blatt vun dit Kruut afplückt, wenn een ut de Familie en Entzünden harr. Dat Blatt wörr up de entzündt Stell packt. Dordörch trock de Hitten rut, un Eiter — to 'n Bispill bi Schwiensbulen — wörr ok ruttrocken. De Mudder hett dit Kruut Lörchenbläder nöömt. — Ja, nu güng dat Radeln los: Wat sünd Lörchenbläder? Christine güng söken, wat se enerwegens de Plant findt.
Se güng över Wischen, an'n Grabenrand, an'n Kanal un söch
un söch. Man nirgends wies sik ehre Lörchenbläder-Plant.
Man denn, miteens weer ehre Plant mirrn in ehren egen Goorn upwussen.
Se bröch mi en Blatt mit un ik sä furts "Huflattich,
Tussilago farfara". Ut ole Krüderböker weet ik, dat man fröher de Wörtel vun de Pestwurz to 'n Heilen bruukt hett. Dat seggt uns ja ok de Namen för disse Plant: Pestwurz, ok Giftwurz, Kraftwurz, Schweißwurz, Schweißwurzel. In Otto Mensing sien Wörterbook för Schleswig-Holstein heff ik "Lörkenbläder" funnen. He seggt, "Lörk" bedüüdt:
Ik för mien Deel glööv, de Pestwurz is dat Lörchenblatt vun Christines Mudder. So segg ik nu: Pestwurz — Petasites officinalis un Petasites tomentosus —, anner Namen: Bachbletzen, Balsternblätter, Bullerblatt, Eselsfußblümle, rote Geißkröpfe, Giftwurz, Hofkebladen, Hutblacken, Kraftwurz, Kröpfrn, Kuckucksblume, Lattkenblätter, Negenstärke, Neunkraft, große Rosshube, Schweißwurz, Schweißwurzel, Tussilago petasites, Tussilago hybrida. Un dorto nu ok: Lörchenbläder, Lörkenbläder. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
As jeedeen Moorn güng ik toeerst in mien Baadstuuv. In de Dusch keek ik na baven an de Deck. Wat seet denn dor för en bruun Deert? Dat müss ik na't Duschen glieks ünnersöken. Knapp dat ik mi de Tiet nehm, mi richtig aftodrögen.
Gau haal ik mi en Glas un stülp dat över den Bottervagel. Afdeckt mit en Stück Papier heff ik em na buten bröcht. Dörch dat Glas keek he mi mit sien groten Ogen an. Twee grote smucke Föhler harr he an sien'n Kopp. An'n Enn vun sien Flünken harr he en annersfarvig afsett Band. Sehg meist as so'n Spitzenünnerrock ut. De Bottervagel weer wat Besünneres. He müss noch för en Bild ünner dat Glas blieven.
De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Wi güngen neger ran. "Oma, dat sünd kene Snicken!"
De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
Tau'n Anhören: Hier klicken Oh, wo deit uns dat jümmers leed, wenn wi lütt Vagelkinner findt, de ut 't Nest fullen sünd! Wi versöökt to helpen. Nich jümmers gelingt dat.
Man kortens heff ik sehen, wo dat bi so 'n rutfullen Eichelhäher allerbest klappt hett. De Pleegvadder vun dat lütt Deert is een vun de Indianer up de Segeberger Frielichtbühn. He hett den Vagel funnen un geiht goot mit em üm.
Ik weer dorbi, as mal wedder Foder-Tiet weer. Dat schient, as wenn de beiden — de Vagel un de Minsch — richtig goot mit 'nanner utkaamt. Ik mag den Eichelhäher geern lieden, ik mag sien Utsehen, siene lüchen blagen Feddern, ik mag sogoor sien heiser Gekrächz — ik bün aver noch nie so dicht an em rankamen as ditmal. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
Tau'n Anhören: Hier klicken Kort vör Kiel, ünner hoge Bööm, up ene Gehweg-Platt ut Beton, dor seet en unheimlich utsehen Undeert. Würklich, ik heff mi reinweg verfehrt, as dat miteens vör mi updüker. Ik heff gau den Fotoapparat rutfummelt, man jümmers dat Undeert in 't Oog behollen, un denn heff ik dat knipst. Ik weer övertüügt, dit weer en Skorpion. Mindestens teihn Zentimeter weer dat Deert groot. De na baben böögt Stachel achtern sehg richtig gefährlich ut, un ik heff jümmers goden Afstand hollen.
Man — gifft dat bi uns överhaupt Skorpione? An 'n Avend heff ik mienen leven Mann de Upnahme vun dat Undeert wiest. De hett mi beten wat utlacht un sä: "Also, mien Deern, en Skorpion is dat nienich, denn Skorpione hebbt doch kene Flögel!" Oh, dat is wohl wohr, mien Skorpion harr hübsche dörchschienen Flögel. Un denn smustergrien mien Mann: "Ik denk mi, dien Undeert is denn wohl en Draken. So 'n Mini-Draken!" Nu wull ik dat denn aver weten. Un ik dee dat, wat ik jümmers
do, wenn ik mit so 'n lütt Kropptüüg nich wieder weet,
ik heff Antje Hessler fraagt. Un Antje schreev glieks ene Mail trüch
un dor stünn in: "Dien Insekt is ene Libelle!" De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
An dat Goornhuus lehnt steiht en Escher. Lang steiht he dor noch nich. Vör knapp veertein Daag wöör he noch bruukt. Mit de Schüffel halv in de Eer hebbt se em in de Eck stellt. Dor weer he ganz eenfach stahn bleven. Se hebbt em vergeten.
De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken So vör gode 25 Johr, dor weer ik mal poor Daag bi en Fründin
to Besöök. Se harr mi enen Bloomstrüschen an 't Bett
stellt. Ik freu mi. Rosa Nelken. Na, nu wull ik dat aver genau weten. In'n Goorn vun mien Fründin heff ik den Rosenbusch funnen. Över un över vull mit rosa Blöden, de alltohoop utsehgen, as weern se Nelken. Se weern aver ok över un över mit Dornen segent, disse Rosen, un ik heff mi glieks fix piekt. Lang Tiet heff ik mi denn dor mit afmaracht, enen
Uns beiden Rosenbüsch wasst al över 25 Johr bi uns, un se wiest uns Johr för Johr ehre aparten Blöden, de utseht, as weern se Nelken. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
In dat neegst Johr kööp ik seker wedder so en Glockenbloom för den Terassendisch. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
"Tschilp, Tschilp, Tschilp!", weer de lütt Lünk to höörn. Eerst seet he baben up de Plank un reep na Foder. Denn keem he mit sien Vadder daal up den Lünkendisch. De lütt Lünk kunn kuum de Tiet aftöven. He reet den Snavel wiet up un slöög wi wild mit de Flünken. Dorbi reep he ümmer luder: "Tschilp, Tschilp, Tschilp!"
Endlich harr de Lünkenvadder up den Lükendisch mit sien Snavel noog Krömel tosamenraakt. Nu stopp he allens in den upreten Snavel vun den lütten Lünk.
Vör en lütten Ogenblick weer dat denn still. Dat duur aver nich lang un dat Lünkenkunzeert un dat wilde Slagen mit de Flünken güng wieder. Dat güng so lang, bit de letzten Krömel vun den Disch weern.
Denn flöög he mit sien Vadder to'n Naver. De Lütt weer wull noch nich satt. Seker geev dat dor ok wat to'n Freten. Wi harrn siet eenige Daag ümmer uns helle Freud, wenn sik dat Lünkenkind mit "Tschilp Tschilp Tschilp" anmell. De Lünkenmahltiet mit dat Kunzeert weer to un to nüüdlich. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken Worüm sall de Minsch starven, bi den Salbei in'n Goorn wasst?
Nu güng dat Radeln los. Wat för 'n Plant is dat?
To de Salbei-Plant is mi noch ene Legende infullen: De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
27.6.10
. .Roorität: Swulkensteert in'n egen Goorn!
Dor heff ik mi em eerstmal genau bekeken. Oh, dat weer ja en ganz besünners groten un smucken Bottervagel. Dat weer ja en Swulkensteert (Schwalbenschwanz)! Den kenn ik betlang blots ut Böker. Den harr ik noch ni in mien Goorn to sehn kregen.
De Swulkensteert (Schwalbenschwanz) is mit sien 50-75 mm Spannbreed
een vun de gröötsten Bottervagels in uns Gegend. Mit dat
smucke Muster up de Flünken is he nich to De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken
Ditmal leep uns en lütt Vagel övern Weg. Un wi kennen em glieks. Her weer en Wippsteert. Bannig gau trippel he up siene langen, dünnen Been vör uns her, bleev ok mal stahn, dreih sik na rechts, dreih sik na links, pick blangenbi en lütt Insekt up un wipp jümmers flietig mit sienen langen Steert — as sik dat för Wippsteerten ja ok höört. Uns keem dat meist so vör, as wull he uns wiesen, wat he för 'n staatschen Kerl is. Un wi harrn veel Freud an em.
Man — as ik al seggt heff, de lütt Kerl weer jümmers in'n Gangn. Nie stünn he mal richtig still. Ik wull em ja geern photographeern, man dat weer gor nich so licht. "Dat warrt doch nie wat!", verleer mien leef Mann gau de Gedüür, "de Vagel is doch veel to lütt, veel to wiet weg und nie nich steht dat verdreihtlich Ding mal so richtig still..."
Man so 'n beten heff ik unsen Wippsteert denn doch mit mienen Knipskasten tofaten kregen, un mien Mann is ok nich weg gahn, nee, he hett töövt, bet ik trecht weer un denn vertell he mi, dat de Hoochdüütschen "Bachstelze" to unsen Wippsteert seggt.
Up 't Land warrt he männichmal "Ackermännlein"
nöömt. De Ingelschman seggt "Wagtail" un de Italiener
"Ballerina". Un sien wissenschaftlich Naam is Motacilla
alba un he höört to de Familie vun de Stelzen un Piper. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken Ik heff en Gespinst funnen, en kunstvull Spinngeweev. Un de Dag,
an den ik dat funnen heff, weer schöön un warm mit hellen
Sünnenschien un ganz beten Wind. Wi lepen över en gröne
Wisch up enen blagen See to, un de Luft sehg ut, as wörrn Sneeflocken
dor dörch seilen. Un doch hebbt disse lütten lichten Samen dat fien Gespinst vun de Spinnen, dat ik entdeckt harr, tweireten, as se dorgegen sweven. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
Konfirmation vun Enkel Thore. Un wat füll mi up? In den Pastorgoorn, up den Pastorrasen stünnen vele, vele lütte Planten mit purpur-farven Blöden. Dat sehg richtig hübsch ut. Ik keek wat nauer hen un stell fast: dat weer de Purpur-Taubnettel, de dor so munter an 't Wassen weer. Se warrt ok Rode Taubnettel nöömt, ehr latiensch Naam is Lamium purpureum (Familie Labiatae = Lippenblütler).
De Naam "Nettel" kümmt natüürlich dorvun, dat de Taubnettel so ähnlich utsüht as en junge Brennettel. Se höört aver nich to de Nettel-Gewächse, nee, se höört to de Lippenblütler. Se is een vun de bekanntest Planten ut disse groot Familie. De latiensch Naam "Lamium purpureum" stammt vun dat griechisch "lamos", dat bedüüdt Schlund, Rachen — un "purpur" bedüüdt rood.
Ja, dat is mi infullen, as uns Enkel konfirmiert warrn sull un ik den wunnerhübsch, purpurfarven Rasen vun siene Pastersche sehg. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
Överall an Wegrand un ut de Hecken kiekt he di in den April- un Maimaand an, de Aronstab! Meist as so'n Wiespahl. Mit sien düstern Sticken in en hellgröön, meist witte Tüüt is he nich to översehn. Kunnst em meist för enen Exoten ünner de Planten hollen. 
In't Fröhjohr sünd de saftigen Bläder dat eerst Gröön in dat verdröögt Loov. In'n Harvst driggt he lüchtend rode un giftig Beern an sien Sticken. He is meist to jede Johrestiet en upfallen Plant. Blots in'n Winter is nix vun em to sehn.
Dat Verhollen vun düsse Plant hett mi neschierig maakt. Ik wüss, dat de Aronstab ok as Flegenfall betekend warrt. In de hellgröön Tüüt an dat ünnerst Enn vun den Sticken sünd de männlichen un weiblichen Blöden. Üm de to bestöven, lockt de Aronstab dörch den Aasgeruch vun den Sticken Flegen un lütte Insekten an.
An den glitschigen Sticken rutscht de Insekten in de Tüüt un kaamt nich wedder na baben. Dörch den Versöök, na buten to kamen, verleert se den mitbröchten Blödenstoff an de Narben vun den Aronstab un bestöövt se. Dorna verdröögt de Tüüt, un de Döör för de Flegen vull mit niegen Blödenstoff is apen. Se köönt en anner Plant besöken.
Een so'n Tüüt heff ik upsneden un se ünnersöcht. Un wohrhaftig weern in dat letzt Enn vun de Tüüt en ganzen Barg Flegen. Eerst dor heff ik so richtig begrepen, wat de Aronstab för en raffineert un intressant Plant is. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken Dat is al poor Johr her, dor heff ik to 'n allerersten Mal ene Platane
sehen. Se is en Boom mit upfallen Bläder, de en beten wat as
Ahornbläder utseht. Un för mi föhlt sik dat Blatt an,
as weer 't ut Samt.
Dat gifft noch vele anner Stellen in de Bibel, wo de Platane nöömt warrt, ik aver harr bet dorhen nienich ene sehn. In de Twischentiet kenn ik dissen Boom goot, un ik kann em al vun wieden an sienen Stamm erkennen. He wasst recht veel bi uns as Stratenboom in Goorns un Parks. He is robust un kann dat Stadtleven good af.
Nix an de Platane is giftig. De Früchte sünd kugelrund un hangt mehrst to tweet an'n Stengel. Se sünd rau un fix hart. Ik glööv, rinbieten kann man dor nich.
Ik heff leest, dat in biblisch Tiet de Früchte in Wien inleggt
wörrn un gegen Slangenbiss un Skorpionsstich drunken wörr.
De Bläder hett man bi Entzünden un bi Ogenbesweer nahmen,
un de Rinde wörr ok bi Entzünden bruukt, dorto bi Tähnweh. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
30.5.10 . . All wedder Besäuk! Mauersegler — Apus apus —, ok Tuurnswoelk. In’n Maimaand kamen mien Besäukers glieks oewer denn’ Balkon tau mi.
Ach, ditmal ein anner Gast. Bether mal ’n Inkiek von ein Swoelk, Duuw, Fleddermuus un hüt ein, de dat tau hild hadd. Uträten, utknäpen, wat weit ick. „Nestflüchter“, ja ja, de jungen Voegel sünd ok so as de jungen Minschen, ümmer gliek rin in de Welt. O ha, wat wier hei mäud un kek mi nich mal an. Du büst mi villicht ein’, dacht’ ick so. Ick böhrte em up un leeg em in mien warm’ Hand, un hei fäuhlte sick upstunns woll, so as in sin Nest. Heff mi oewer sin Tauvertrugen wunnert. Un so slöp hei sin Tour ümmer in einsen weg. Mien Vagel-Visit’, alln’s bestens. Wieldes kek ick in mien Vagel-Lexikon nah. De ierste Sorg’ künn ick glieksens vergäten. Dor stünn’ schräwen, "… bei ungünstigem Wetter können die Jungen bis zu 9 Tage hungern, ’Hungerschlaf’ bei gesenkter Körpertemperatur, und leben dann von ihren Fettreserven."
Ick sett’te em up mien Wiesfinger, hei blew sitten. Hei kek mi an, ick kek em an. Wat nu? Wedder rupp mit denn’ Uptog. Bi dat Högerup-Suusen möt hei woll an sin Hochfleigen dacht’ hebben. Miteins wull hei ut mien Hand rut. Ick, wat’n Glück so tau denken, swupp-di-wupp rupp up denn’ Balkon un hest mi nich seihn, ahn Adschüß seggen smet hei sick in denn’ hogen Häwen un flög as ein Weltmeister oewer de maigräunen Böm henweg, taurügg in sin Frieheit, un ick ok. Freud steg in mi up. Hadd tau giern noch sin „sriesrie“ hüert. Hanne Hinz
|
||||
|
Tau'n Anhören: Hier klicken
Knoblauchrauke wasst as "Unkruut" — as Naver Franz jümmers seggt. Un disse Plant is överall in Europa to finnen. De jungen Bläder vun de Plant rüükt na Knuuflook un smeckt ok so — un dorher hett de Plant denn wohl ehren Namen. Dat gifft noch anner Namen för se, as Knoblauchskruut, Lauchkruut, Knoblauchhederich. Fröher is Knoblauchrauke geern as Gewürz bruukt worrn. Later weern Gewürze nich mehr so düür, jeedeen kunn de betahlen, un dor is de Knoblauchrauke as Kökengewürz bilütten vergeten worrn. Hüüt entdeckt de modern Köök dit Kruut wedder nieg. Man bi 't Kaken verleert sik de peperig-scharp Knuuflook-Smack vun disse Plant, se mütt also frisch — roh — to de Spiesen geven warrn, as Bispill in Quark orrer Salatsoßen orrer anners wat.
Nu in'n Mai — un ok al in'n April — kann een oft den Aurora-Falter üm de Knoblauchsrauke rüm flattern sehn. He is licht to kennen, disse Falter, an siene witten Flögel mit de orangen Flögelspitzen. Un worüm is he so geern bi den Knoblauchsrauke un jüst so geern bi dat Wiesenschaumkruut? De Rupen vun den Falter de futtert to geern de Früchte vun disse beiden Planten. In miene ollen Krüderböker heff ik nix över de Knoblauchrauke funnen. As Heilplant is se wohl nich bruukt worrn. Ja, un disse Plant steiht nu groot un kräftig bi Erika in'n
Goorn. In unsen Goorn wasst se ok af un to. Ik riet se aver jümmers
glieks rut, wenn se sik wiest — denn ik mag se eenfach nich rüken.
De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
30.5.10
. .Muurritzen-Vegetation  Tau'n
Anhören: Hier
klicken
Ik heff disse hübschen gelen Blomen as „Mauerritzenvegetation“ in Hildesheim an de Wand vun en heel ole romanisch Kirch funnen. Un dat süht würklich ganz, ganz hübsch ut. Aver –– oh, wo kann mien leef Mann jümmers in Fohrt
kamen, wenn he lütt Grööntüüg an en ole Stadtmuur
wassen süht. Allens – so seggt he – maakt disse lütten
gelen Blomen twei. Un ik glööv, he hett Recht. Dor, wo Jüst so is dat ok, wenn Löwenzahn orrer Gras orrer anner
Planten mank Plaastersteen orrer Gehwegplatten wasst, also mit de
„Plasterritzenvegetation“. Un jüst so kann mien leef
Mann ok dor in Brass kamen, wenn Straten, Weeg, Ik heff disse hübschen gelen Blomen in Hildesheim an de Wand vun en heel ole romanisch Kirch funnen. Un dat süht würklich ganz, ganz hübsch ut. Aver... De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
De enkelt Blööt hangt as so'n groot Glock an en langen runden Stöhl. De Blöden sünd witt oder düsterrot mit veel helle Punkten up. Se seht meist en lütt Schachbrett liek. Wenn de Wind geiht, schaukelt de Blöden hin un her. Mitünner meen ik ehr Bimmeln to höörn.
De Reettulp tellt to de Liliengewächse un hett en Zibbel. Bi uns in Sleswig-Holsteen finnt man se blots noch an de Elv bi Hetlingen up de feuchten Wischen vun de Haseldörper Masch. Dor warrt se goot uppasst. Se dörft nich plückt warrn.
De Haseldörper hebbt sogor as Wohrteken dree Reettulpen in ehr Wappen. Ümmer wedder freu ik mi in den Aprilmaand, wenn de lütten Blööm bi mi ut de Eer kaamt. Ik kann de selten un smucke Reettulp in mien Goorn bewunnern! De Biller köönt Se per Klick
vergröttern!
— Antje Heßler |
||||
|
Lavendel is en bescheiden Plant. Se hett dat geern, wenn veel Sünn
up ehr dal schient.
Ik heff mit unsen Lavendel allens richtig maakt — man de Winter weer to lang, to hart. Mien Lavendel is tweigahn. Nu heff ik niege Planten köfft. En is en Lavandula augustifolia. Un dor weer en Zettel bi, up den stünn, dat ik graad dorbi weer, de Welt to redden — tominnst en beten. 2 Cent vun mienen Kooppries wörrn an enen Verein gahn, de vun mien Geld Bööm planten will, dat CO2 in mien Atemluft up natürlich Wies reguleert warrt. Na, dat is doch mal wat! Up de anner Siet vun den Zettel stünn, dat mien Lavendel goot weer to 'n Kaken, to 'n Betören un to 'n "Verfeinern" — wat ik fien maken sall, dat stünn dor nich. Un denn lees ik noch: "As Bispill för Torten, Tees, Suppen un en Geföhl as Gott in Frankriek." Tja — dat mütt denn wohl een verstahn, de 't verstahn kann — ik kann 't nich. Dat Bild köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen |
||||
|
Giftig Dele: De hele Narzissen-Plant is giftig; an'n giftigsten is de Zibbel. Narzissen — de vun vele Lüüd Oosterbloom nöömt
warrt — is ene wunnerschöön Bloom, man se is giftig. Wenn ik mi poor Narzissen in 't Huus haal, denn schüttel ik de Stele, dat de Sliem ünnen afgahn kann. Ik stell Narzissen jümmers separat in 't Water. Eerst na 1 bet 1½ Daag verdreegt sik Narzissen mit anner Blomen un könnt tohoop in een Vaas stellt warrn.
Uns Huut kann — ähnlich as bi Brennnetteln — so 'n beten wat as Utslag kriegen. Dorgegen helpt meist Waschen ünner Water. De Biller köönt Se per Klick vergröttern! — Anke Nissen |
||||
|
Kuum to faten, aver een Böök in unsen Park harr kort na de kolen Daag al an en poor Telgen de ersten Bläder. Dat eerst zart Maigröön! As Kinner hebbt wi üns ümmer en Telgen Maigröön an uns Fohrrad steken.
Hüüt, na en poor Daag, hett de Boom nu al överall
de Knuppen upbraken. En fien hellgröön Bläderdack breed
sik ut. Mank de Bläder in de Meern vun de Knupp hüngen lütte
To
Huus heff ik rutfunnen, dat de Böök männlich un weiblich
Blöden hett. De Blöden vun en Oort staht in Büschel
tohoop. Över den Winter sitt dat allens lüürlütt in de brune Knupp. Dat is för mi ümmer wedder en groot Wunner! De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
"Wat knipst du denn dor?", wull mien Mann weten. "Dat is doch blots en drögen Fussel!" "De dröge Fussel hett aver twee Ogen!", weer mien Anter. Heel vörsichtig versöch ik den Fussel ut de Neegde to knipsen.
To Huus heff ik denn rutfunnen, dat dat en Federfalter is. Sien Naam is Emmelina monodactyla ut de Familie Federgeistchen. Wat hett doch de Fussel för smucke Naams! Bit lang heff ik den Naam Emmelina blots as Naam för Deerns kennt. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
18.4.10 . .Anti-Hunnewupp-Bloom En Fründin hett mi enen Zeitungs-Utsnitt geven, dor warrt vun en Bloom vertellt, de een planten mütt, wenn een keen Muulwarps — kene Hunnewupps — in sienen Goorn hebben will. Du müsst de Knollen vun disse Plant blots in de Eerd leggen, un glieks neiht de Hunnewupps ut.
Na, dat interesseer mi natüürlich dull. Ik bün rutföhrt
na unsen Gorner un de wüß Bescheed: "Ja, ja, se meent
de Incarvillea delavayii", sä he, "wi seggt dor Gloxinie,
Gartengloxinie orrer ok Chinesische Trompetenbloom to." Leider heff ik denn unsen Söhn vun disse Anti-Hunnewupp-Bloom vertellt un he hett mi de mehrsten afsnackt. Ik mütt togeven, he hett noch mehr Besöök vun disse Gänge-wöhlen Deerten in sienen Goorn as wi. Tja, un nu mütt wi töven. Inplant heff ik miene Knollen.
To sehn is noch nix. Anke Nissen
|
||||
|
Nu blöht dat wedder, dat güllen-geel Scharbockskruut. Dit Johr is dat Kruut en beten wat laat togangen kamen. Man hüüt hebbt Enkeldeern Lene un ik dat funnen un glieks photographeert. De bodderblanken gelen Blödensteerns sünd richtig hübsch antokieken.
De Naam "Scharbock" bedüüdt "Skorbut", en Vitaminmangelkrankheit. Dor gegen weer dat Kruut in fröher Tieden en groot Hülp, denn sien Bläder hebbt en Barg Vitamin C in sik. Aver Wohrschuug: Wenn dat Kruut blöht, stickt in de Bläder ok en Gift! Dorüm nu up keen Fall Bläder vun dat Scharbockskruut eten. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
|
11.4.10 . .Uns Modder Natur hett dat doch wedder richt't "Gefunden" — hett Goethe schreven. Oostern, de Sünn schient morgens am scheunsten. Ik mook mi op'n Padd, will mi an de Natur freien un mi'n beten bewegen. De Vogels fleit för dull. Se hebbt dat hild, mööt sik een Fru söken, een Nest buen un för de tokomen Generatschoon sorgen.
Moder Natur hett de wedder mol richt't. Ursula Vollstedt
|
||||
|
11.4.10 . .Keen Aantenküken för Giuseppe Dat Niegste ut Hamborg-Wilhelmsborg: Giuseppes Aant hett ehr Nest verlaten. De Heisters harrn twee vun ehr Eier freten, dat hett ehr so verfehrt, dat se dat ganze Gelege opgeven hett. Giuseppe hett poor Daag lang de verlaten Eier mit en Korv schuult, in de Höpen, dat de Aant trüchkamen un bröden much — avers nee, se harr opgeven. Nu hett Giuseppe de Eier för de Roovdeerten "friegeven". He un de Computerkurs kriggt nu keen flauschige Fedderbällchen to sehn un beduert dat vun Harten. Da fraagst di doch twee Saken: Eerstens, so lütte Vagels as Amseln nehmt dat mit de Heisters op, wenn de ehr Nest to neeg kaamt — woso nich de Aant, en relativ grote Vagel? Is se so en Bangbüx?! Un tweetens: 11 Eier harr de Aant leggt. Jungedi, dat is ja meist so veel, as de Aant sülven wiggt! Allens Nährstoffe un Kalk. Kann en enkelt Vagellief dat leisten, dat allens nochmaal optobringen?? Dat mutt de Aant doch veel Reserven kosten. Kann se düt Johr nochmaal en Gelege anfangen? Marlou Lessing
|
||||
|
Hier sitt ik nu un heff keen eenzig Ei tostann bröcht. Ik sull den Oosterhaas to Hölp kamen. Dat is aver nix woorn. Sülvst mit Hölp vun en Hehn is dat nix woorn.
Wi hebbt dat ümmer wedder versöcht. Ik bün över de Hehn klattert. Heff mit op de Hehn sett. Se wull mi ok helpen. Wi hebbt aver keen Ei tostann kregen.
Ik bün ja ok blots en Stallhaas! De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
30.3.10 . .Giuseppe kriggt Familie
"Ich krieg Familie!", grööt us Giuseppe verleden Week. Un he wies de Fotos op sin Handy: Eier! In de Boomwöttel-Vaas blangen sin Terrass. Giuseppe wahnt in Hamborg-Wilhelmsborg nehgbi't Water un besöcht min Computerkurs. De Eier stammt vun en sneewitte Aant.
Elkeen Morgen leggt de Aant een Ei in dat Nest — un geiht denn anner Geschäften na. De Eier liggt da so rüm, un dat maakt Giuseppe hibbelig; denn vör Johren harr al mal en Aant, en brune Aant, morgens Eier bi em leggt, da keem avers bi Dag en Rott un hett ehr freten. Na, düsse Rott hett Giuseppe avers — as de Naam seggt — utrott. Dorto hett he en Stück Speck twee Daag in de Süür vun sin Autobatterie laten un denn utleggt. De Rott — en dösige Rott mutt dat west ween — hett dat freten, un den tweten Dag leeg se dood op de Terrass. Nu, swöört Giuseppe vull Ingrimm, kümmt keen Rott mehr nehgbi sin Hus!
Elkeenen Morgen bewunnert uns' Computerkurs dat niege Foto vun dat Nest, dat Giuseppe mitbringt un op sin Handy wiest, ehrdat wi us mit vigeliensche Computerthemen befaat. Acht Eier sünd nu tohoop. Villicht kümmt noch en negentes. Denn mutt ok bald dat Bröden losgahn. "Wenn se bit Oostern nich an't Bröden sitt, maal ik de Eier bunt an", seggt Giuseppe. (He meent dat avers nich so.) He höllt Foder paraat un höpt in veer Weken op 8 orr 9 lütte gele Fedderknüddel. Un 8 orr 9 nieschierige Computerschölers höpt op niege Fotos. Elkeenen Morgen. Fotos: Giuseppe di Salvo. De Biller
köönt Se per Klick vergröttern! — Marlou Lessing
|
||||
|
He wüss genau, dat he de längst Tiet hier stahn harr. Ok wenn he versöch, sien Wöttelwark noch deper in de Eer to drieven. Al in't verleden Johr harr he keen richtigen Hollfast mehr funnen. De Eer ünner em weer deelwies ganz eenfach wegsackt. De Boom, en Graupappel, weer an't Sinneren. As junge Plant harr he
sik düsse Steed teemlich dicht an't Över utsöcht. Hier
wull he mit sien Bröder tohoop groot warrn. Wull to en smucken
Boom Dat allens harr he nu al vele Johrn genaten. Aver verleden Johr weer
to veel Eer vun't Över dörch Wind un Weder wegbraken. Bi
sien Broder weer ganz eenfach de halve Bodden ünner de Fööt
verswunnen. Dat güng em bannig an'n Kraag. He harr dat jedeen
Dag vör Ogen. Bi em sehg dat ok nich to'n Besten ut. Noch harr
he Eer ünner de Fööt. Aver de Bodden harr sik böös
senkt un en Kluft harr sik üm em rüm updahn. He stünn
al ganz scheev. Ok En letzt Mal wull he nochmaal blöhn un sien Samen riepen laten. De sull de Wind denn wieder in't Land drieven. Sien Nakamen sullen nich so dicht an't Över Wötteln slaan! De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Up den Dag genau an en Donnersdag weer ik vör en Week mit mien Fohrrad ünnerwegens. Mien Weg güng dörch unsen lütten Woold. Dat weer wunnerbor Weder. De Sünn schien vun blagen Heven. Ik keek na de eerst gröön Planten ut. Aver narms weer wat to sehn. Överall leeg blots verdröögt Blattwark. Dorbi keken in mien Goorn al veel Fröhjohrsblööm ut de Eer.
Besünners keken de grönen Bläder vun den Aronstab dörch dat Loof. Aver ok de Giersch un en Bült Brennnetteln harrn sik Platz maakt. Överall weern lütte Planten to sehn. De lütten Bläder vun dat Scharbocks-kruut lüchen gröön in den Sünnenschien. En Plant harr sogoor al en Blööt upmaakt. Mit ehr lüchend Geel weer se nich to översehn. Wenn dat so wieder geiht, sünd en Week wieder ok al de Buschwindröschen un de Primeln to sehn. Denn kann Oostern warrn! De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
21.3.10 . .Veerteihn Graad Plus! Een Avend vörher hebbt wi uns noch wunnert un uns doröver ünnerhollen, dat överhaupt noch keen Insekten in unsen Goorn to sehn weern. Wi schreven al den 17. März. Weer de Winter to lang un to koolt ween? Weern veel vun de Insekten verfroren?
Hüüt wies nu dat Thermometer dat eerst mal Plusgrade över
teihn Graad. Bi mi up de Schaddensiet harrn wi in de Meddagsstünn
veerteihn Graad. All de Fröhblöher harrn ehr Blöden
wiet upmaakt. Dat weer en smuck Farvenspeel.
De Sünnenkinner krabbeln över dat dröge Gras, welk seten ok in en Krokusblööd. Nu gaukel sogoor noch en Bottervagel, en Zitronenfalter, dörch den Goorn. He leet sik aver narms daal. Knipsen kunn ik em nich. Dorför seet en Mistimm ganz ruhig in de Sünn. Se hett so richtig de Warms genaten.
Ik heff mi düchtig to de lütten Deerten freut. Sogoor de eenfach Fleeg hett mi Spaß bröcht. Se wull glieks in de warme Stuuv un sett sik up den Parkettfootbodden in de Sünn. Ik heff se laten. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
21.3.10 . .„Kiju – wit, kiewitt – kiewitt, wi brengt dat Vööjoahr mit!“
Wenn dat in d’ Määrtmoand bi us up de Penner in d’ Groo ov över de Wischen in d’ Moor to hörn wee, denn sää mien Opa jümmers to de, de hüm jüüst an nöächsten bi wee: „Hörst woll – de Gretoas sünd dor, nu köänt wi up d’ Land loslärgen to akkern." De Kiewitt word in Deelen van Oostfreesland siet ollersher Gretoa nöömt. Särß Wäken noa dat eerste Gretoa-Ropen keem dat Vee noa buten. Dor bruksen de Minschen keen Klenner föör – de Loop van de Natur brorch dat aal mit sükk. Föör us wee dat goalk, denn wenner wi de eerste Doagen up dat Vee uppassen mussen, harn wi tüschentieds dääch genooch Tied, üm Kiewitteier to söken, de denn all in de Nüsten leegen. Dat Nüstenfinnen, dat harn wi sowat van up d’ Kiwi – wenner de Kiewitts as son Bladdje Papier dör de Lücht seilten, bruksen wi blods dorhen to stappen, wor de Vöägel us jüüst nich hemmen wullen. Kiewitteier wurn näämich van de Lüü as wat Besünners ankeeken. Woarüm dat so wee, hett mi nümms mehr verkloaren kunnt – un wu so een Kiewittei schmekken deit, dat weet vandoach ok hoast nümms mehr. Us Noabers an de Westerkant in Holland, de seeten achter de Kiewitteier joa noch een büld vergrellter achterto as wi Oostfreesen – dor kricht bit vandoach de Keunigin dat eerst Kiewittei, dat in d’ Land funnen word. Dat is nu oaber ok dat eenzich Ei, wat nich in de Nüsten blivt. Jedet Nüst, wat utmoakt wurd, word mit een lüütji Foahn kennteekekend, dormit de Buuren de Nüsten nich mit hör Maschinen plattmoakt.
Worbi de Jewersch Kooplüü un Buuren (de “Getreuen zu Jever’) de Hollanders domoals son bietji noaiifert hevvt, indem see de ole Otto von Bismarck (de iistern Kanzler) jümmers to sien Geburtsdach in d’ Aprilmoant eenhunnerduneen (101) Kiewitteier noa Potsdam in sien Schlött dor in de brannenborgsche Streesandbüss stüürden. Hulpen hett dat de Stadd Jewer wiers ok nich – ikk hevv tominnst nümms utdoon kunnt, de mi wat van irgendeen Vöördeel föör dat Jewerland vertellen kunn. De Kiewitt hett dat vandoach bi us in de Welt man heel stuur, wiel de Minschen, de hum dat Överlääven säkern kunnen, woll aal son bääten de Verstand verlüstich goahn is. Tominnst lett dat hier in Noorddüütschland so. Wu anners kann man dat verkloaren, dat föör use Gretoas – föör de Charaktervöägels van dat Noorddüütsch Deepland – keen Heimoat mehr proathollen word? Franz Dreidax
|
||||
|
21.3.10 . .Dat mütt doch Fröhjohr warrn!
Dat mütt also doch Fröhjohr warrn... De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Anke Nissen
|
||||
Up den See weer noch dickes Ies. Blots in dat Schülp un an de Kant vun den See weer en groot Waterlock. Dor tummeln sik en Barg ünnerscheedlich Watervagels. Putzen ehr Fedderkleed un swömmen an den Rand vun dat Ies hin un her. Dat weer en Gesnatter un Vertellen ünnereenanner. En hoge Stimm
full mi besünners up. "Knirr" oder "qui-rrik"
kunn ik ruthöörn. Dat weer'n de lütten swattwitten
Schellaanten in dat Schülp. Dor jaag een achtern
De Erpel harrn de Koppfeddern hochstellt, harrn dordörch ganz dicke Köpp. Dorbi repen se ümmer wedder mit hoge Stimm "knirr, qui-rrik" un jachtern achter de Fru her. Dat duur noch enen ganzen Stoot, bit se sik eenen Erpel utsööcht harr. Nu dreihn de beiden ehr Runn.
De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
Wüllt blots höpen, dat de Winter nich noch wedder trüch kümmt. De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
To geern maakt sik de Amseln över Appels her. Un dat nich blots in de Wintertiet. Wenn in Harvst de eersten Appels vun de Bööm fallt, sünd glieks de Amseln to Stell. Se pickt mit veel Kraasch in de Appels. Dor blifft blots de Schaal na. Kümmt en anner Amsel dor överto, will wat vun den Appel afhebben, denn gifft dat groten Larm un Zank.
Düssen Winter geev dat veel un lang Snee. Dor heff ik för de Amseln to dat Vagelfoder extra lütte Appels inköfft. Heff se in veer Dele sneden un up de Terrass leggt. Glieks möken sik de Amseln över de Stücken her. Dat geev veel Larm un Zank. Ganz plietsche Vagels picken in en Appelstück un flögen dormit ünner de Büsch.
Dor heff ik de Appels blots noch eenmaal dörchsneden un de Hälften na buten bröcht. De halve Appel weer för de Vagels to swoor un to groot. Nu müssen se sik up de Terrass vun de Appelstücken wat rutpicken. Dat hebbt ok anner Vagels mitkregen. Fremdoortig Vagels, Rotdrosseln, de blots as Wintergäst bi uns sünd, kemen jedeen Dag. Toeerst beluurn se de Amseln. Kregen denn aver Moot un picken ok vun de Appelstücken. Nu wöör de Zankeree mank de Vagels noch gröter. Mit groot Gezeter hebbt de Amseln de frömden Vagels verjaagt. Aver de weern nich bang. De Flünken utbreedt un mit spitzen Snavel güngen se up de Amseln daal.
Aver nich blots anner Vagels bedenen sik mit de Appels. Ok de Eekkater harr Gefallen an de Appels funnen. Flink up lies Sahlen keem he anhuscht. Den buschigen Steert över den Rüüg leggt möök he sik över de Appels her un leet sik dat smecken. Ganz verbiestert keken de Amseln to. Ehr luut Schimpen help nich veel. Wenn den Eekkater dat to bunt wöör, nehm he en Appelstück in sien Vörpoten un vertröck sik dormit in enen Boom. Dat güng so gau, dor harrn de Vagels blots dat Nakieken. Oftins kunn ik bi den Zank vun de Amseln tokieken. Dat hett ok en Rotdrossel markt. As twee Amseln sik luuthals üm en Stück Appel zanken, keek de Rotdrossel to. Se nehm de Gelegenheit wohr un möök sik över dat Appelstück her. Dor kunn man richtig seggen: "Wenn twee sik üm en Appel zankt, freut sik de Drütte!"
De Biller köönt Se per Klick
vergröttern! — Antje Heßler
|
||||
|
|
Dat
Archiv vun't Natuur-Notizbook
Ick
hüert’t em all, reet de Balkondör up, man mien lütt’
Gast larmte ümmer wieder mit sin bäwern Flüchten. Dat
wier woll tauväl för em, nu deh hei sin Flüchten wiet
utspreiten.
As
lütt’ Vagel waak wier, güng ick mit em up denn’
Balkon. Nee, hei wull noch nich fleigen, kein Lust nich nah Frieheit.
Nu suusten wi mit den Fohrstauhl 10 Etaaschen nah ünnen. Dat
wier nich so sin Smack. Rut nah buten mit em up de schöne gräune
Wisch mit all de Böm un ehren Vagelsang’.
"In't
Holt, ik güng so för mi hen, wull gor nix söken, dat
weer mien Sinn," so heet dat in Goethes Riemel. Mit een Mool
seh ik jüst för mien Fööt een lierlütten
witten Placken. 
