Judengeschichten bi uns tohuus:
Leven in Moisling

vun Dieter Guderian

Eene Geschicht över Moisling will ik noch vertelln. Dat de Witwer Levi Aaron Löwenthal ut Rehna sik siene tweete Fru, Fanny Falk, ut Moisling haalt hett, heff ik all schreeven. Nu will ik noch'n beten wat över de Familie Falk ut Moisling seggen.

De "ohle" Abraham

Dat erste Dokument vun de Lüüd ut Moisling kümmt vun 1709. In een vun disse Schriften steiht "Abraham Falk Wwe." Ik heff in de Archiven nokeken. Wo de Fru heten dä, wär nich ruttokregen. Se wär eben de Fru vun Abraham. Dat wär genoog för de Lüüd. Se wär 1746 born un 1830 doot bleeven. In wat för'n Johr ehr Mann Abraham op de Welt komen wär, is ut de Dokumenten nich to sehn. Storven wär he1809. Se harrn veer Söhns. De een heet as de Vadder Abraham un wär 1782 born un 1852 storven.

Ole Koort vun Moisling. Linkerhand de Trave, baven de Stecknitz

De "junge" Abraham

Eenen ganz lütten Indruck över dat Leven vun Abraham Falk d.J. un de anneren Lüüd in Moisling gäv Eisak Jacob Schlommer mit siene Erinnerungen an dat ohle Moisling vun 1822 bit 1860. Schlomer schreev:

…Bis zum Jahre 1848 hatten unsere Vorfahren keine Familiennamen und daher hatte jeder einen Beinamen, sie waren sonst auch schwer zu unterscheiden. Diese Appellative wurden angewandt mit Rücksicht auf ihre äußere Erscheinung und der physischen Gebrechen, geistige Beschränktheit und Charaktereigenschaften usw. Diejenigen von ihnen, die noch am Leben, mögen mir meine Indiskretion verzeihen, die aus dem Leben geschiedenen, und sie bilden wohl die überwiegende Mehrzahl, dürften mir sogar dankbar sein, daß ich sie … in das Gedächtnis ihrer Mitbrüder zurückrufe.

Und nu stellt he de Nachwelt eenige Mannslüd vör. Dat is ganz lustig, wenn een dat 150 Johr later lesen deit. Dor is de rote Elja, sien Broder is de schmierige Lepel, denn is dar noch de greune Hirsch, de blage Wulff, de dicke Schlome, de dove Hirsch, Seligche (de frömmste Mannsminsch in Moisling), Mosche Kuchen (siene Fru Hewwe kunn de schönsten "Buttermelinchen" und "Minnichkuchen" backen). Nich to vergeten de blinde Awrom, Bohnen-Awromje, Note Baß, Machol Orgelspeler. Un denn heet dat bi Schlomer:

Akevit wurde die Familie Falk genannt, sie hatte an ihrem Hause ein Schild angebracht, auf dem ‚Aquavit und Zuckerbrot' stand, um die am Sonntag scharenweise nach Moisling kommenden lübeckischen Christen anzulocken, Aqua vitae — Lebenswasser — und Buttermelinchen zu kaufen. Dies wurde von den Moislinger Juden in Akevit korrumpiert.

As man doran sehen kann, harr Abraham Falk de Verlööf, Köm to verköpen. Dat hett he ober bestimmt blots nebenbi mokt. De Familje kunn vun dat Geschäft nich leven. Över de Runnen käm "Akevit" mit sienen Hannel mit ohle Kledasch. Hüt seggt wi dorto "second hand". He mutt en Mann west sien, de de anneren Juden vertruun dään, denn he wär över veele Johr lang in'n Gemeenraat. Abraham Falk hett sik Esther Moses as Fro nohmen un hett mit ehr veer Kinner hatt. De een heff ik all vörstellt, dat is Fanny. Ehren Broder hefft wi ok all kennen lehrt. Dat is:

Moses Abraham Falk,

...de vun 1823 bit 1874 leevt hett. He is een godes Bispill fö eenen Juden, de in de ver-leden swore Tied streevsam, flietig un mit grote Duld un Düer schapen hett. Sien Geld hett he as Lotteriecollecteur verdeent. Laterhen hett he sik so fein entwickelt, dat he sik Bankier nennen kunn. As wi all gewohr worrn sünd, is Moses Abraham för dat grote Rebeet in West-Meckelnborg ok as Besnieder (Mohel) jümmers op de Patten, viellicht ok op'n Peerd, op Reisen gohn. Viellicht passte de Lotteriecollecteur un de Besnieder ganz goot tosamen. Ik denk mal so: Wenn he de Öllern vun de nie bornen Jungs holpen hett, ehre rituellen Plichten no to kamen, so hefft se em "ut Dankbarkeit" dat eene oder annere Lotterielos afköfft.

Dat is de ohle Deel vun den Freedhoff in Moisling.
Bild: MrsMyerDE/Wikimedia Commons

Moses Abraham is nich blots in Moisling un ümto ünnerwegens west. Dat kann man doran erkennen, dat siene erste Fru ut Hanau käm. As de Witwer sik no eene tweete Fro ümkeek, dor muß he womöglich öber de Oostsee fohrn, denn de Fru wär in Faaborg op de Welt kamen. Ut de ohlen Quellen rut to finnen, wat em so wiet över Land un Water dreeven hett, is hüttodags nich mehr möglich. Man kann blots vermoden, dat he as Bankier oder as Mohel, also "In Geschäften" ünnerwegs west wär. De tweete Fru vun Moses Abraham Falk heet vun to Huus ut:

Sophie Levin Abraham.

Se wär wohl eene Fru, de vun ganz alleen wat op de Been stellen kunn. Dat kanns doran sehn, dat se no den Dood vun ehren Mann, dat wär 1884, dat ganze Geschäft alleen wieder föhren dä. Viellicht hett se vun ehren Mann ok dat eene oder annere noch mitkregen. Ik heff hier mal tosomen schreeven, wat ik in de Adressbökers funnen heff:

Jahr	Naam
1856	M.A. Falck, Lotteriecollecteur
1860	M.A.Falck, Lotterie- und Geldwechsel-Geschäft, An- und Verkauf von Staatspapieren und Actien, Hauptagentur der ‚Union’, Assecuranz-Societät in London
1870	Kaufmann, und dann wie 1860
1875	Wwe. Moses Abraham Falck, Firmenbezeichnung wie vorher
1879	Kaufmann, Firma M. A. Falck, Bank-, Geldwechsel-, Lotterie und Commissionsgeschäft
1887	Falck, M. A., Handlungsfirma, Bank-, Geld-, Lotterie- und Commissionsgeschäft, Inhaber: Moses Abraham Falck Wwe. und Philipp Joseph, Goldschmied

Ik denk mal, dat se föhlt hett, as ehr Leven to Enn güng. In ehr Doodsjohr hett se den Goldsmitt Philipp Joseph noch mit in den Loden rinholt, damit dat Geschäft nich ünnergohn deit. Ob de nu alleen wieder mokt hett, kann ik nich seggen.