Windkanter up den Mars! van Ludgerd Lüske Windkanters sünd ut ein Steinwark, dat dei Sand, van Wind andräben, tau eine wisse kielige Form schliepen dö (Windschliff = ~Korrasion). In'n September 2019 häbbt wi van usen Acker in Resthuusen Findlinge affsöcht. Dorbi fünnen wi twei Windkanters. Nu häbbt wi 6 Windkanters bi us liggen, den eiersten fünd ick 1995 bi us up'n Hoff. Johre vörher geef et in den Landkreis Cloppenborg einen Kurs för Landschkupföhrers. Dat Leit harr Dipl. Gärtner Antonius Bösterling, hei wiesde us up einen upweihten Sandbarg an dei Marka einen Windkanter. Siet dei Tied springt einen Windkanters forts in't Ooge. Wiss häbbt dei NASA-Geologen uck ein Sinn dorför. Dei markden dat forts, as dat Marsfohrtüg NEIWIND (Curiosity) 2012 einen Windkanterfoto up den Mars knipset harr. Dat is ein Wunnerwark, denn dei Mars-Atmosphäär is minn, sei hett bloots ein Hunnertstel den Druck van dei Atmosphäär up dei Eern.
NEIWIND hüllt dei MAHLI-Kamera rund 27 Zentimeter vör den Timpen van einen Felsen mit den Naomen "Bathurst Inlet" (neumt nao eine Inuit-Siedlung in Nunavut, Kanada). Ut einen Stoot van acht Biller kombineierde man disse Ansicht van den Fels. Dit Kontextbild faotet ein Pand van rund 16 cm x 12 cm. Dat Uplösen ligg bi 105 Mikrometer up einen Pixel. MAHLI knipsde tau dissen kombineierten Bildsatz noch mehr Biller van Bathurst Inlet an den 54. Marsdag (sol 54 = 30. September 2012). Hier kann man van dat MAHLI-Bild ein Deil mit ein högeret Uplösen seihn. Dei Bathurst-Inlet-Fels is dunkel-gries un is schiens so fienkörnt, dat MAHLI kiene Körner of Kristalle dorbinnen wiesen kann. Dat bedütt, dat dei Körner off Kristalle, wenn et dei gäben schull, lüttker as rund 8o Mikrometer sünd. Süh uck hier bi dei NASA! Windkanter entstaoht up dei Eern blots in eine freie Gägend, wor et meest kiene grote Planten giff (Wösten). Dorbi kummp et up dat Klima an un dorup, off et Drögewösten off Koldwösten sünd. Dör läöterhen upträen Klimaännerungen (t.B. Upwarmen an dat End van dei Iestied) käönt Windkanters aower uck as ein Relikt in Gägenden vörkaomen, wor dei vandaoge nich mehr entstaohn daut. So giff et in dei Moränenlandschkupen in Norddütschland, dat in dei leßten, dei Weichsel-Iestied, eine Koldwöste off eine Koldsteppe was (Periglazial), väle dorvan. Disse Windkanters hört tau ein Iestied-Schuw-Wark, man schnackt uck van ein windschläpen Schuw-Wark.
Mangers käönt Windkanters uck ut Ieskanters off ut dör Ies vörschläpen Steine entstaohn. Dei Bedingungen för dat upträen van sücke Windkanters giff et uck up den Mars. Dat Jake Matijevic (Stein-Wark) is ein Bispill för dei Wind-Erosion up den Mars. Dat van den Wind bewägte Materiaol gripp dör dat Riewen den fasten Fels an. Dortau sägg man Korrasion.
Tau dat Affschliepen dör dei winddräben Sand-Deilkes
an Felsen un Steine sägg man för Korrasion uck Windschliepen.
Man kann sick dortau ein Sandstraohl-Puster vörstellen, den
man tau'n Affrusten van olle, anrusterte Iesendeile bruuket. Schiens käönt Bedingungen upträen, dei pass sünd, dat rund 100 Johre naug sünd för dat Entstaohn van Sand un Wind formtet Steinwark.
Use eigen Windkanters van'n Hoff Lüske un anliggen Acker:
|
Literatur: Mecklenburg-natur.de 19.9.2019 |