Neiwind* finnt Schlickbodden up den Mars

van Ludgerd Lüske

Dei Forschkers brukden dat Nasa-Mars-Fohrtüg Neiwind in dei vergaohn Wäken (tüschken Sol 1508 un Sol 1516) tau'n Ünnerseuken van Fels-Klutens mit ein flootet Kamm-Nett, dat wohrschienlick as Gliemen-Nett bi dat Utdrögen van Schlick entstünd.

Dat Gliemen-Nett in disse Mars-Felsplaoten, "Old Soaker" neumt, kunn bi dat Utdrögen van eine Schlick-Laoge vör mehr as 3 Milliarden Johre entstaohn. Disse Ansicht, ut drei Mahli-Biller tausaomestellt, gaiht äöwer 90 cm van dei lünke nao dei rechte Siete. Dei Arm van dat Marsfohrtüg Neiwind dräg dei Mahli-Kamera.
Bild: Nasa / JPL-Caltech / MSSS
Bild-Daoten: Nasa (bewarket)

Dei Mahli-Kamera sitt an den Apparaotekopp an den Arm van Neiwind.

"Schlick-Gliemen sünd hier woll dei beste Annaohme", sä Nathan Stein, Maat van dei Neiwind-Mannschkup. Hei is Student bi Caltech in Pasadena, Kalifornien. Hei ünnersöchde eine Bargsiete mit den Naomen "Old Soaker (Olde Drüpper)" neern an den Barg Mount Sharp.

Wenn dit Resultaot wohr is, sünd dit dei eiersten Schlick-Gliemen - technischk Utdrög-Gliemen neumt — dei dei Neiwind-Mission bewiesen dö. Dei wieset denn, dat et in olde Tieden, as disse Sedimente sick affsetten dön, uck dröge Tieden nao natte Tieden vörkömen. Neiwind hätt Bewiese för olde Seen in öllere, deipere Fels-Laogen funnen un uck in den jüngeren Schlick-Fels, dei äöwer den Old Soaker ligg.
"Van Wieden kunnen wi ein Muster van veier- un fiefsietige Polygone seihn, dei nich utseiht as Rillen, dei wi vördem mit Neiwind sehgen", sä Stein. "Et süht so ut, at sehgs du besiet an dei Straoten, wo dei Schlick-Bodden utdrögt un braoken is."

Dei braoken Laoge entstünd vör mehr as drei Milliarden Johre un wörd denn van annere Sedimentlaogen äöwerdeckt, dat aals wörd mit dei Tied tau Fels. Läöter drög dei Wind dei Laogen äöwer Old Soaker wedder aff. Dat Materiaol, wat in dei Gliemen leeg, äöwerstünd dei Erosion bäter as dei Schlick-Fels ümmetau. So süht man nu dat Gliemenwark as upstellte Graote.

Fohrweg van Neiwind up den Mars bit Sol 1583. Bild-Daoten: Nasa (bewarket). Klick up tau'n Vergröttern!

Dei Gägend üm Old Soaker. Klick up tau'n Vergröttern!

Robert Zubrin, ein Ruumfohrtingenieur, Autor un uk Marsexperte ut dei USA, hätt einen Marskalenner upstellt. Den Mars-Dag geef hei den Naomen Sol. Dat is praktischk un is nich tau'n Verwesseln mit dei Eerd-Daoge. Nödig ist dat, wiel dei Mars anners üm dei Sünne löpp as use Eern. Ümmeräken dait man dat mit dissen Faktor: 1.0275. Ein Marsjohr hett 669 Sol (Mars-Daoge), dat wören denn 687 Erd-Daoge.
Marsjahr = (8/15) x (Erdjahr* - 1961) + 1

*Wenn man ein wisset Daotum ümmeräken will, denn mutt man dat Eerd-Daotum in Dezimaolform insetten. Dei 1. Juli 2002 heit so 2002,50, wiel denn nau 50% van dat Johr vörbi sünd.

Tau Tied häbbt wi up dei Eern dat Johr 2017 un dat Marsjohr 34.

süh hier annere Räken-Bispille
süh uck hier

Bildverkloren tau dat Upträen van dat Fels-Graot-Muster. Bild: Ludgerd Lüske

Dei Bodden-Mannschkup kunn mit Neiwind dat Gliemen-Materiaol ünnerseuken. Gliemen, dei bi dat Utdrögen van den Schlick-Bodden upträet, settet sick meist mit anblaosen Stoff off mit Sand dichte. Eine annere Ort van Gliemenbildung, dei man mit Neiwind faoken fünd, trett up, naodem Sedimente sick tau Steinwark ümmeformt. Dei Druck dör den Barg van äöwerlaogerte Sedimente kann in deiper liggen Grund Gliemen in den Fels bräken. Disse Gliemen settden sick meist tau mit Mineraolwark, wat dat Grundwaoter, dat in dei Gliemen rundlöp, affgeef. Dat sünd lecht schienen Venen van Calciumsulfat.

Beide Sorten van Gliemen-Füllmateriaol fünd man bi Old Soaker. Dit kann ein Wiesteiken för mehrere Generationen van Gliemen wän: Eiers Schlick-Gliemen, full mit Sediment-Wark, denn eine läötere Tied, in dei sick ünnern Bodden Gliemen un Venen formt.

"Wenn dit wohrhaft Schlick-Gliemen sünd, passet dei gaut tau dat, wat wi an den Affhang seiht, wor Neiwind in dei leßten Maonde hochklattert is", sä Neiwind-Maat Ashwin Vasavada van dat Nasa Jet Propulsion Laboratory in Pasadena. "Dei olden Seen wesselden in dei Deipte un in dat Maot äöwer dei Tied weg un sünd mangers uck verschwunnen. Wi seiht nu mehr Bewiese för Drögden tüschkendör as för dat Vörkaomen van langläwen Seen."

Äöwer disse Dröge-Gliemen weg giff et hier uck Bewiese för Sandstein-Laogen, dei mit Schlick-Stein-Laogen mischket sünd, un ein Laogen-Muster, dat man uck Schraot-Laogen (Schräg-Schichtung) neumt.

Bild-Daoten: Wikipedia (bewarket)

Schraot-Laogen (engl. cross-bedding) is ein Wort ut dei Sedimentologie un meent dat Afflaogern van körniget Sediment (meist Sand off Kies) in schraot infallen Laogen. Dit Afflaogern finnt man up dei Leesiete van Dünen un uck van Strom- un Wellenrippels in Waoter. Süh uck Wikipedia orrer uck Sand-ABC.

Dit Muster kummp Taustanne, wor Waoter dröcker an ein See-Euwer langers flütt off dör windblaosen Sedimente in eine Dröge-Tied.

Dei Forsckers ünnerseuket wiederhen dei Daoten, dei van dei möglicken Schlick-Gliemen stammt, un dei wertet uck Daoten ut van ähnlicke Laogen. Dei willt uck up Spauers achten, dei bi Old Soaker nich so dütlick sünd, as dei Ansicht van dei dwaschk** schnäen Gliemen.

Dat Mars-Fohrtüg is middelwiele wieder feuhert up den taukaomen Fels-Bohr-Punkt tau. Dei Neiwind-Technikers seuket den besten Weg för den wiedergaohn Insatz van den Bohr-Apparaot. Dei harr in den leßten Maond kort Probleme mit dei Mechanik, dei den Bohrer bi't Bohren up un daol bewägt.

Neiwind dö 2012 duune bi den Mount Sharp landen. 2014 köm Neiwind bi den Bargfaut an, naodem dei Sonde mit Erfolg Bewiese up dat ümmliggen Land dorför fünnt, dat et in olde Mars-Seen Bedingungen geef, pass för Mikroben, wenn et up den Mars heelmaols Läben geef. Fels-Laogen van den Faut van den Mount Sharp settden sick in den olden See vör Milliarden Johre as Sediment aff.

Up den Mount Sharp ünnersöch dei Sonde, wo un wanneiher dei olden Bedingungen för dat Läben, dei man all an den Anfang van dei Mission rutfünnt, tau Bedingungen äöwergüngen, dei dröger un minner günstig för dat Läben sünd.

Neiwind-Video (up englischk)
För wiedergaohn Informationen beseuket Sei dei Nasa.

Dei Mars-Lüe suhlt sik as dei Wildswien