Dat Kruut för'n Sneemaand: vun Anke Nissen Foeniculum vulgare Familie Umbelliferae |
|
|
Anner Namen:
|
Brotsamen, Butt, Enis (Enis is egentlich Anis), Femis, Fenikl, Fenis, Fenkel, Fenköl, Finchel, Frauenfenchel, Muustähn, Peersaat |
|
Sammelt warrt:
|
Frucht (Fructus foeniculi) in'n September |
|
Warrt bruukt:
|
|
|
So warrt't anwennt:
|
|
|
|
||
Buten in de
frie Natur findt wi Fenchel bi uns selten. Fenchel mag dat geern warm.
Dorüm mütt Fenchel in'n Goorn an en warm, sonnig Stell plant
warrn. De Plant süht en beten ut as Dill, is aver licht an den Ruuch to kennen. Fenchel süht ut, as weer't vun en lichte Wassschicht övertrocken, dordörch süht de Plant so'n beten blaag-gröön ut. De Fenchel-Knollen warrt geern in de Köök as Gemüüs bruukt. Se smeckt en beten sööt un en beten würzig togliek. As Heilplant warrt Fenchel meist jüst so bruukt as Anis. In de Antike is Fenchel to'n Heilen vun Ogen-Krankheiten insett worrn.
För Hildegard von Bingen weer Fenchel en vun ehre leevsten Planten. Se meen:
Wenn en lütt Baby unruhig is orrer weent, kriggt dat Kind Fencheltee orrer Fenchelhonnig (Mel Foeniculi). Ik glööv, dit Mittel kennt elkeen Mudder. Man ok för grote Lüüd is Fenchel goot to bruken. As wi all weten doot: wenn de Minsch Dörchfall hett, denn mutt he veel drinken, wieldat he veel Water verleert. Ik kaak denn Fencheltee, geev en lütt Pries Solt rin so lütt, dat'n de nich smecken deit un geev "Traubenzucker" rin so sööt as elkeen dat mag. Dat stabiliseert goot, meen ik. |
||
Ik
vertell mal en Märken, dat Folke Tegetthoff
schreven hett. Dor vertellt he wunnerbor, woto uns' Heilkruut
Fenchel to bruken is:
Wenn de Sünn keen Lust to'n Slapen hett un de Maand fast mit
Gewalt vun de Himmelsbühn wegjaagt warrn mutt, denn gaht överall
de Boomdören und de Felsdore up, un rut kaamt de Elfen un de
Boskabauters. Se hebbt dat hild, se maakt sik up un söökt
Fenchelsamen, denn disse Samen sünd dat best Eten för dit
lütt Geistervolk. Se fleegt vele hunnert Kilometer, üm en
lütt Sack vull vun disse köstlichen Köörn to finnen.
Un de besten Plätze warm un sonnig Stellen in'n Wald
warrt as en Familiengeheimnis an de Kinner wiedergeven. |
||
|
Poor
Daag later wörr de lütt Elfe ut den Slaap reten. Wedder ween
dat Kind ünner den Boom. "Wat is nu?" reep de Elfe en beten füünsch. "Ach, mien Swester löppt Dag un Nacht mit en Dook över ehren Kopp rüm. Vadder is böös un will ehr ut'n Huus jagen." "Worüm deit se dat?" "Över Nacht wasst ehr dusend Pickel un Pusteln in't Gesicht. Se meent, se süht gräsig ut." Wedder haal de Elfe enen lütten Büdel vull riepe Fenchelfrücht un smeet den dat Kind in'n Schoot. "Dit mütt en Töverboom sien!", freu sik dat Kind. "Ut disse Frücht maak ik mien Swester wedder enen Tee." "Stopp, nich so ielig!" reep de Elfe, "ditmal kaakst du kenen Tee. Du leggst de Früchte twee Daag in kolt Water. Denn sall dien Swester sik dormit waschen!", un de Deern wunner sik, wat all dörch ehren Kopp güng, wenn se ünner dissen Boom seet. Un se sä: "Ik dank di, Boom!" Denn leep se na Huus un dää, as de Elfe seggt harr. Un na en Tiet, dor smeet de Swester dat Dook in de Eck, un se sehg so schöön ut, as anners noch nie. "Na, nu warrt wohl Roh wesen", süüfz de Elfe
un bekeek vull Sorg ehren nableven Fenchel. Man keen Week later, dor
weer al vun wiether en jämmerlich Hulen in'n Wald to hören. Uns Elfe aver, de seet in ehr Boomhuus, dat blots noch en lütt beten na Fenchel rüük... |
|
|