Beten Gedüür muttst nu maal hebbn, wieldat
nich so lichtföötig to vertellen un verklaren is, woso
"Leviges School- un Dörpsleven" koppheister güng.
Passeert is dat nu maal, un wi schullen bedenken, wat dat bit hüüt
hen Bedüden hett. Wat ik nu vertell, höört woll in
dat Fack "Geschichte" orrer "Staatsbürgerkunde".
Gold
hebbt se geven för Iesen, ehr Leven för "Kaiser und
Vaterland", as se dat in den Iersten Weltkrieg vun 1914 bit
1918 nömten.
Uns Vadder dröög as blootjunge Kierl ok dat "Graue
Ehrenkleid". Dat Been
hebbt se em tweischoten, dat vun de egen Lüüd utbröchte
"Gelb-Kreuz" hett em die Lung kaputtfreten, dree Daag
weer he in enen Ünnerstand verschütt, ehrer dat se em
utbuddelten.
![Gasangriep](erinn_biller/sr_39.jpg)
Ne, "Schwerbeschädigter" mit Stunnen-Nalaat
weer uns Vadder na'n Krieg nich. Dat's ierst späder inricht
worrn. Mit all sien Kräfft un kerlshaftiges Höpen liernte
he 1919 in Franzboorg wieder up Schoolmeister. Un dat mit bannig
gooden Erfolg.
Blots mit 'ne Anstellung weer nix. So nöhm Vadder jeedeen Arbeid
an. He weer up de "Regierung in Stralsund" "Uthülps-Schriever",
in de Stadtkass hett he Reken afleggt, jümmer avers weer na
een poor Weeken Sluß mit den "Job".
Dat weer denn schoonst en wunnerboores Geschenk, as he mit sien
junge Fru un sienen poor Weeken ollen Söhn 1923 de Schoolmeister-Steed
up de Sunsche Wisch kreeg.
Noch weer Inflatioonstiet. Up de
Geldschiens weeren Millionen un Billionen updruckt. Köpen kunnst
dorför avers nix. Mit twee Sack Weiten or teihn Pund Margarine
orrer mit'n Fatt Salthiering kunnst den Dokter, 'ne Mudder Griepsch
orrer den Umtoog mit Pierd un Wagen betahlen.
![](erinn_biller/sr_41.jpg)
Un mitten in disse legen Tieden weer dat Glück
över miene Öllern kamen: De Schoolsteed up de Sunsche
Wisch.
In
de grote Politik bröchte Stresemann de "Große Koalition"
vun alle Parteien trecht. Blots de Kommunisten un Düütschnatschonalen
makten nich mit. Stresemann harr as niege Kanzler enen Barg
goode Ideen. Un he kreeg ok dit un dat trecht. Höpen keem up.
Un denn keem se in'n Oktober 1923, de faste "Rentenmark".
Dat Geld weer wedder wat weert. Blots nu weer dat bannig knapp.
De Tieden bleven wild. Hitler keem up'n Plan. Vörierst
spökerte he un siene Kumpanen ünnen in München rümmer.
För de Buurslüüd up de Sunsch Wisch weern dat harde,
schraage Johren, de Inflatioonstiet un de Tiet dorna. Un nich boots
för de Buurn. Millionen von Lüüd harrn keen Arbeid
un müßten mit Ünnerstüttens-Geller trechtkamen.
Dat Leegste harrn se avers överstahn. Dat güng wedder
vöran.
Ik heff nie nich rutfunnen, woans dat denn kamen is: Vadder wöör
woll 1924 to'n Börgermeister wählt un as Amtsvörsteher
bestellt, he, de doch een "Roden", een Soziokraat weer.
Vadder
un Mudder kregen gau besten Kontakt to de Lüüd vun de
Sunsche Wisch, ahn sik antoögeln. Se snackten nich glatt, se
harrn woll liekes Föhlen un en apenes Hart. Un se weern mit
Hülp to Steed, wenn dat nöödig weer. So kregen de
Lüüd mit, dat dor twee düchtige junge Minschen kamen
weern. De School-Reformen harrn ok ehr Goodes för de Dörpsgemeenschopp.
Denken wi blots maal an Hans Giedes Besöök
up'e Oie. En Liehrer wüßt in sien Dörp Bescheid.
Un de Lüüd kennten ehren Liehrer. Un dat is för Scholen
un Ünnericht dat Wichtigste.
"Dat's eengaal, wat för 'ne Partei he is, düchtig
is he, de schall uns Börgermeister warrn," sä en
düütschnatschonale Buur. Un so is dat denn kamen.
Mennigeen Geschicht kunn man ut sein Amtstiet vertellen. Vun de
Rats-Sitten in uns Wahnstuuv. Dat Mudder to'n Sluß vun dat
Beraatslaan tominnst 20 Eier in de Pann haugt hett. Na, Beer mußt
denn ok sien. Regeeren maakt döstig. Un de Maag hüng ok
scheef.![Dat "Slott", Verwaltung vun de Neuland AG](erinn_biller/sr_44.jpg)
Orrer woans se mit wichste Stevel un Manchesterbüxen un grööne
Joppen mit blankrevene Ledderknööp loströken, ehr
Börgermeister vörweg, hen na den Vertreder vun de "Neuland
AG" in't Sloß, wieldat de Pacht to un to hooch weer.
Un se harrn Erfolg: De Afgaven wöörn minnert.
De Regeerung in Straalsund verspröök Geld för niege
Turbinen, dat se dat Wader n och
beder vun de Wischen in'n Bodden pumpen kunnen. De Turbinen wöörn
ok upstellt un in Bedrief nahmen. De Wischen söpen nich mihr
so oft af.
![De Bodden](erinn_biller/sr_46.jpg)
Orrer vun de Soziaal-Hülp: Keem ok domaals öftins vör,
dat Familien in Noot keemen. Denn seten even twee, dree Kinner
mihr an unsen Meddags-Disch. Maal geev dat "Hähnchen".
Wi geneten dat frische Fleesch. Un Vadder knabberte mit Lüsten
den weken Knurpel vun de Knaken. Dat weer to veel för en vun
unse Kostgänger. "Igitt," sä he, "mein
Vater frißt keine Knochen!" "Ik glööv,"
anterte Vadder humoorig, "dorvun sitt he denn nu ok up'n Drögen!"
Un mit de Leev harr sien Amt ok to doon. Maleens weer dat denn doch
passeert: En "Fieravendskind", en "Uneheliches"
seggt de Hoochdüütsche, mellte sik bi een junge Deern
an. Hülp nix, se mußt dat to Huus Vadder un Mudder bichten.
Na, de Diskuschioon wöör denn nich blots mit Wöör
afhannelt.
Un denn stünn dat hulende Mäten vör ehren Börgermeister
sien Döör. Ehr Vadder harr mächtig tolangt.
Tje, denn wöör de Deern schult, de Vadder begöscht.
Licht weer dat nich. "Avers dat is ja allens goot utgahn,"
vertellte Adelheid Eggert letzt bi uns Wedderseihn in Mai 1996.
"He hett ehr doch friegt," vertellt se vun den
Vadder vun dat Fieravendskind. "Un se sünd na Amerika
utwannert, avers nich vunwegen dat Kind."
Vadder hett denn woll all sien Upgaven to Tofreedenheit löst.
Un so hebbt se em wedderwählt. Nu avers keem de groote Politik
ok na de Sunsche Wisch. Ok bi uns Tohuus geev dat Lüüd,
de an ehr "nordisches Erbgut" un Hitler glövten.
De "Herrenrasse" harr de Sunsche Wisch nich utspoort.
Se lepen in ehr bruune Kleedasch rümmer, haugten de Hacken
tosamen un reten den Arm hoch un brüllten "Heil Hitler!"
An'n 30. Januoor 1933 marscheerte en Brune Kolonn in de School rin
un jagten mienen Vadder rut. De Kinner müßten sik buten
vör den Fahnenmast upstellen. Un denn güng so hoch, de
Fahn, de blootrode mit dat swatte Hakenkrüüz, ünner
de so veel Leed un Noot över de Welt keem.![](erinn_biller/sr_48.jpg)
"Deutschland, Deutschland, über alles!"
"Die Fahne hoch, die Reihen fest geschlossen."
"Denn heute gehört uns Deutschland un morgen die ganze
Welt."
De Sang kunn di üm'n Verstand bringen.
An'n sülvigen Dag noch hebbn se de Akten vun de Börgermeisterie
un den Amtsvörstand afhaalt un Vadder afsett. He kunn vun Glück
seggen, dat he noch Liehrer blieven dörft,
wenn he doon dä, wat se för richtig hollen, menten de
"Herrenmenschen". Den Reform-Schoolraat hebbt se foorts
wegjagt.
In Düütschlands Schoolen wöör nu en anner Musik
speelt. Un dorna "danzt".
Sienleev hett Vadder över dissen Dag un disse Tiet keen Woort
seggt. So veel weet ik: Dat hett Johren duurt, ehrer he dissen Slag
wegstecken kunn. Wenn överhaupt! Tomaal se em un Mudder nahsten
dull, bannig dull kujoneert hebbn. Dat's avers is en anner Geschicht.
Wohrhaftig "ein weites Feld!", as sik de Dichtersmann
Theodor Fontane utdrückt.
Fotos: Rudi Witzke;
historisch Fotos un Afbillen
16.7.2005
|