Schoolreformen up de Sunsche Wisch

Opschreven vun Rudi Witzke

Folg 4: Woans de School-Reformen nich blots up'e Sunsche Wisch stürven

Beten Gedüür muttst nu maal hebbn, wieldat nich so lichtföötig to vertellen un verklaren is, woso "Leviges School- un Dörpsleven" koppheister güng. Passeert is dat nu maal, un wi schullen bedenken, wat dat bit hüüt hen Bedüden hett. Wat ik nu vertell, höört woll in dat Fack "Geschichte" orrer "Staatsbürgerkunde".
Gold hebbt se geven för Iesen, ehr Leven för "Kaiser und Vaterland", as se dat in den Iersten Weltkrieg vun 1914 bit 1918 nömten.
Uns Vadder dröög as blootjunge Kierl ok dat "Graue Ehrenkleid". Dat Been hebbt se em tweischoten, dat vun de egen Lüüd utbröchte "Gelb-Kreuz" hett em die Lung kaputtfreten, dree Daag weer he in enen Ünnerstand verschütt, ehrer dat se em utbuddelten.

Ne, "Schwerbeschädigter" mit Stunnen-Nalaat weer uns Vadder na'n Krieg nich. Dat's ierst späder inricht worrn. Mit all sien Kräfft un kerlshaftiges Höpen liernte he 1919 in Franzboorg wieder up Schoolmeister. Un dat mit bannig gooden Erfolg.
Blots mit 'ne Anstellung weer nix. So nöhm Vadder jeedeen Arbeid an. He weer up de "Regierung in Stralsund" "Uthülps-Schriever", in de Stadtkass hett he Reken afleggt, jümmer avers weer na een poor Weeken Sluß mit den "Job".
Dat weer denn schoonst en wunnerboores Geschenk, as he mit sien junge Fru un sienen poor Weeken ollen Söhn 1923 de Schoolmeister-Steed up de Sunsche Wisch kreeg.

Noch weer Inflatioonstiet. Up de Geldschiens weeren Millionen un Billionen updruckt. Köpen kunnst dorför avers nix. Mit twee Sack Weiten or teihn Pund Margarine orrer mit'n Fatt Salthiering kunnst den Dokter, 'ne Mudder Griepsch orrer den Umtoog mit Pierd un Wagen betahlen.

Un mitten in disse legen Tieden weer dat Glück över miene Öllern kamen: De Schoolsteed up de Sunsche Wisch.

In de grote Politik bröchte Stresemann de "Große Koalition" vun alle Parteien trecht. Blots de Kommunisten un Düütschnatschonalen makten nich mit. — Stresemann harr as niege Kanzler enen Barg goode Ideen. Un he kreeg ok dit un dat trecht. Höpen keem up. Un denn keem se in'n Oktober 1923, de faste "Rentenmark". Dat Geld weer wedder wat weert. Blots nu weer dat bannig knapp. De Tieden bleven wild. — Hitler keem up'n Plan. Vörierst spökerte he un siene Kumpanen ünnen in München rümmer.
För de Buurslüüd up de Sunsch Wisch weern dat harde, schraage Johren, de Inflatioonstiet un de Tiet dorna. Un nich boots för de Buurn. Millionen von Lüüd harrn keen Arbeid un müßten mit Ünnerstüttens-Geller trechtkamen. Dat Leegste harrn se avers överstahn. Dat güng wedder vöran.

Ik heff nie nich rutfunnen, woans dat denn kamen is: Vadder wöör woll 1924 to'n Börgermeister wählt un as Amtsvörsteher bestellt, he, de doch een "Roden", een Soziokraat weer.

Vadder un Mudder kregen gau besten Kontakt to de Lüüd vun de Sunsche Wisch, ahn sik antoögeln. Se snackten nich glatt, se harrn woll liekes Föhlen un en apenes Hart. Un se weern mit Hülp to Steed, wenn dat nöödig weer. So kregen de Lüüd mit, dat dor twee düchtige junge Minschen kamen weern. De School-Reformen harrn ok ehr Goodes för de Dörpsgemeenschopp.

Denken wi blots maal an Hans Giedes Besöök up'e Oie. En Liehrer wüßt in sien Dörp Bescheid. Un de Lüüd kennten ehren Liehrer. Un dat is för Scholen un Ünnericht dat Wichtigste.
"Dat's eengaal, wat för 'ne Partei he is, düchtig is he, de schall uns Börgermeister warrn," sä en düütschnatschonale Buur. — Un so is dat denn kamen.
Mennigeen Geschicht kunn man ut sein Amtstiet vertellen. Vun de Rats-Sitten in uns Wahnstuuv. Dat Mudder to'n Sluß vun dat Beraatslaan tominnst 20 Eier in de Pann haugt hett. Na, Beer mußt denn ok sien. Regeeren maakt döstig. Un de Maag hüng ok scheef.
Orrer woans se mit wichste Stevel un Manchesterbüxen un grööne Joppen mit blankrevene Ledderknööp loströken, ehr Börgermeister vörweg, hen na den Vertreder vun de "Neuland AG" in't Sloß, wieldat de Pacht to un to hooch weer. Un se harrn Erfolg: De Afgaven wöörn minnert.
De Regeerung in Straalsund verspröök Geld för niege Turbinen, dat se dat Wader noch beder vun de Wischen in'n Bodden pumpen kunnen. De Turbinen wöörn ok upstellt un in Bedrief nahmen. De Wischen söpen nich mihr so oft af.

Orrer vun de Soziaal-Hülp: Keem ok domaals öftins vör, dat Familien in Noot keemen. — Denn seten even twee, dree Kinner mihr an unsen Meddags-Disch. Maal geev dat "Hähnchen". Wi geneten dat frische Fleesch. Un Vadder knabberte mit Lüsten den weken Knurpel vun de Knaken. Dat weer to veel för en vun unse Kostgänger. "Igitt," sä he, "mein Vater frißt keine Knochen!" "Ik glööv," anterte Vadder humoorig, "dorvun sitt he denn nu ok up'n Drögen!"
Un mit de Leev harr sien Amt ok to doon. Maleens weer dat denn doch passeert: En "Fieravendskind", en "Uneheliches" seggt de Hoochdüütsche, mellte sik bi een junge Deern an. Hülp nix, se mußt dat to Huus Vadder un Mudder bichten. Na, de Diskuschioon wöör denn nich blots mit Wöör afhannelt. —
Un denn stünn dat hulende Mäten vör ehren Börgermeister sien Döör. Ehr Vadder harr mächtig tolangt. — Tje, denn wöör de Deern schult, de Vadder begöscht. Licht weer dat nich. — "Avers dat is ja allens goot utgahn," vertellte Adelheid Eggert letzt bi uns Wedderseihn in Mai 1996. "He hett ehr doch friegt," vertellt se vun den Vadder vun dat Fieravendskind. "Un se sünd na Amerika utwannert, avers nich vunwegen dat Kind."
Vadder hett denn woll all sien Upgaven to Tofreedenheit löst. Un so hebbt se em wedderwählt. Nu avers keem de groote Politik ok na de Sunsche Wisch. Ok bi uns Tohuus geev dat Lüüd, de an ehr "nordisches Erbgut" un Hitler glövten. De "Herrenrasse" harr de Sunsche Wisch nich utspoort. Se lepen in ehr bruune Kleedasch rümmer, haugten de Hacken tosamen un reten den Arm hoch un brüllten "Heil Hitler!"
An'n 30. Januoor 1933 marscheerte en Brune Kolonn in de School rin un jagten mienen Vadder rut. De Kinner müßten sik buten vör den Fahnenmast upstellen. Un denn güng so hoch, de Fahn, de blootrode mit dat swatte Hakenkrüüz, ünner de so veel Leed un Noot över de Welt keem.

"Deutschland, Deutschland, über alles!"
"Die Fahne hoch, die Reihen fest geschlossen."
"Denn heute gehört uns Deutschland un morgen die ganze Welt."
De Sang kunn di üm'n Verstand bringen.

An'n sülvigen Dag noch hebbn se de Akten vun de Börgermeisterie un den Amtsvörstand afhaalt un Vadder afsett. He kunn vun Glück seggen, dat he noch Liehrer blieven dörft, wenn he doon dä, wat se för richtig hollen, menten de "Herrenmenschen". Den Reform-Schoolraat hebbt se foorts wegjagt.
In Düütschlands Schoolen wöör nu en anner Musik speelt. Un dorna "danzt".

Sienleev hett Vadder över dissen Dag un disse Tiet keen Woort seggt. So veel weet ik: Dat hett Johren duurt, ehrer he dissen Slag wegstecken kunn. Wenn överhaupt! Tomaal se em un Mudder nahsten dull, bannig dull kujoneert hebbn. Dat's avers is en anner Geschicht. Wohrhaftig "ein weites Feld!", as sik de Dichtersmann Theodor Fontane utdrückt.