In de iersten Jahrteihnte na den Krieg wöör meist över eigen Pien in de Kriegs-un Nakriegjohren swegen. De Flüchtlinge swegen, de Utbombten swegen. Ok över dat ganze Gruun vun den Holocaust, dat Schicksal vun de Dwangsarbeider, vun Polen un Russen wöör nich veel seggt. Över Schuld erst recht nix.

Nu sünd de Kriegskinner in't Rentenöller. De hebbt domaals de Ärmel upkrempelt un topackt un dat wrack slaan Land wedder upbuut. Se weern schonst beten stolt up dat, wat se schafft harrn. —

De Belevnisse vun'n Krieg un de Tiet dorna weeren nich weg, se slöpen deep ünnen. Nu rumoort dat. In't Öller erinnern sik disse Manns-und Fruunslüüd, warden nadenkern un schrieven ehre Belevnisse up. So heff ik twei Berichte vun glieköllrige Junglüüd över Palmsünndag 1946 ut Lübeck un een ut een Arbeitslager. Wat hier vertellt ward, bruukt een nich to kommenteern.

Rudi Witzke

Konfirmation 1946 in Lübeck

Karl-H.Nissen:

Ik denk an Palmsünndag 1946, mien Konfirmation an'n 14. April.

Uns Enkeldeern Elene warrt dit Johr konfirmiert. Dat kann ik meist gor nich glöven. Graad weer se noch so'n lütt nüüdlich Knüdelkind — un nu is se mit'nmal en smucke, grote Deern.
So an'n Rand krieg ik mit, wat to so en Fier allens tohöört, wat allens to bedenken is: dat Kleed, Konfirmationsspruch utsöken, Gäst inladen, fein eten — ik bün as Bispill för den Wien tostännig. Dor rookt di de Kopp. To'n Glück hebbt Grootöllern dor nich alltoveel mit to kriegen.

Un bi all dat Konfirmation-Vörbereiten heff ik mal versöcht, mi an mien Konfirmation to erinnern. Wo weer dat dormals? 1946! En lege Tiet so kort na den Krieg. Harr mien Mudder ok so veel to bedenken? Weer dat jüst so as hüüt? Ik kann mi gor nich so recht besinnen, is ja al lang her.

Vör dat Holstendoor, in de Brockesstraat, bün ik upwussen, dor bün ik in de School kamen, uns Kirch weer St. Matthäi in de Schwartauer Allee. Bi Pastor Fischer-Hübner heff ik Konfirmandenstunn hatt. Wenn ik mi recht besinn, weer dat de meist Tiet in dat Pastorat bi de oll Auktionshall.

Dat weer en ruge Tiet dormals. To'n Glück weer Vadder al to Huus. He hett uns so goot versoorgt, as he man kunn. Liekers hett dat fehlt an alle Ecken un Ennen. Un dorüm weer dat wat heel besünners — en grote Freud —, as de Pastor för jeden vun uns Konfirmanden en Tafel Schokolaad vun de Engländer kregen harr. Bi de letzt Konfirmandenstunn, dor wull he de an uns utdelen. — Un jüst dor kunn ik nich hen, ik leeg krank to Bett. Wat en Jammer!
En poor Daag later hett de Pastor mi besöcht. Dat weer ja nett, blots — Schokolaad harr he nich för mi. "Dat hett nich langt", sä he. Ik harr hulen kunnt. As Troost harr he mi en lütt Book mitbröcht, ut sienen Bökerschapp, denk ik.
Keen Schokolaad! Dorför so'n oll Book! Wat för en Unglück för enen Jungen vun veerteihn Johr!
Hüüt meen ik: Fein, dat he mi dat Book schenkt hett. Ik heff dat jümmers noch, dat vertellt vun de Franzosentiet in Lübeck, un dat vertellt vun Paster Fischer-Hübner.

Wi weern kort vör mien Konfirmation ümtrocken. Uns Wahnung in de Brockesstraat weer heel lütt west. Nu wahnen wi in Marli. Dor harrn wi en beten mehr Platz. Vadder harr dat trecht kregen mit de Wahnung, dat weer in de Tiet dormals nich so eenfach. Mien Konfirmation weer liekers in de Matthäi-Kirch.
Ik seh mi noch in mienen Antog an den Palmsünndag-Morgen — dat weer de 14. April 1946 — tohoop mit Mudder, Vadder un mienen Broder to Foot över de Borgdoor-Brüüch lopen. De Sünn hett schient, man dat weer kolt. Un wi müssen to Foot na de Schwartauer Allee. Bus orrer Stratenbahn föhren nich, an en Auto weer gor nich to denken.
Un ik harr enen Antog an, würklich un wohrhaftig! De weer natüürlich nich nieg, dat weer een vun Grootvadder. He harr nich ganz miene Statuur, he weer en beten lütter. Man Grootmudder kunn sniedern, de hett allens so ümännert, dat ik rinpasst heff. Ik weer recht en beten stolt up mienen Antog. Man ok all mien Mit-Konfirmanden kunnen sik sehn laten. De Mudders un Grootmudders harrn sik to helpen wüßt. Ik erinner mi goot an de Deerns, de harrn feine, düüster Kleder an, en Bibel orrer Gesangbook in de Hannen un dor en witt Daschendook up mit Spitze an un dor denn ok noch enen lütten Maiglöckchenstruuß baven up. Hübsch antokieken.

Na de Fier in de Kirch, ik kann mi dor gor nich recht up besinnen, güng dat wedder trüch, to Foot.
Mudder harr fein wat up den Disch kregen. Se harr lang spoort — Levensmittelmarken spoort —, un Vadder harr wat mitbröcht. Wi seten in de Stuuv, de Familie un en poor Navers ut de Brockesstraat. Dat weer richtig festlich, mit en witt Dischdook un Blomen, un sogoor en Glas Wien geev dat.
Geschenke kreeg ik ok. Nee, keen Geld, dor kunnen wi nix mit anfangen. Ik kreeg en Hemd, un en — noch en (!) — Book, un enen Töller, bunt anmaalt, un, ik glööv, en Krawattennadel.
Dat weer en schönen Dag, un ik weer de Hauptperson.

Vör teihn Johr harrn wi "Güllen Konfirmation" in Matthäi. Ik harr mi anmeldt un weer en beten niegierig, keen vun all mien ollen Frünnen ik nu wedder sehn kunn. Tja, dat weer so en lütt beten trurig för mi. Dor weern söbenundörtig Deerns kamen un ik weer de eenzig Jung!
Liekers, ik heff mi freut. Dor weern welk mank de Deerns, an de ik mi goot erinnern kunn. Nich glieks, en beten harrn wi uns in de Johren nu doch verännert. Man denn weer dat en Beleevnis, as ik Hannelore un Helga un Ellen wedder kennt heff.

Man, wo all de annern Jungs afbleven sünd, dat heff ik nich rutfunnen.

Harry Ziebell:

Ik denk an den Sünndag Judica, 7. April 1946.

Dat weer en düüster Dag in'n April. Fien Regen dreev dörch de Straten vun Lübeck. Vun't Fröhjohr weer na dissen harten Winter noch nix to marken. Dit is de Dag vun mien Konfirmation. Mien Öllern un ik güngen ielig na de Innenstadt to, denn an'n Sünndag föhr keen Stratenbahn. In de Aegidienkirch sull ik konfirmiert warrn. Wi höörn to de Dom-Gemeen, man de Dom is en Ruine. In enen Gemeinderuum an'n Rand vun uns Stadt harr de Pastor uns siet den fröhen Harvst 1945 ünnerricht't. Oft noog hebbt wi dor froren un mit lerrig Maag seten un tohöört.

Wi schrieven den 7. April 1946, en knapp Johr na dat End vun den Tweten Weltkrieg. Wi halfwussen Jungs un Deerns harrn dit Johr bannig aventüürlich dörchleevt: en half Johr keen School, in'n Winter oft keen Ünnerricht wegen de Küll, Striet üm de Reste vun de "Schulspeisung", in'n Sommer Ährensammeln vör de Doren vun Lübeck, Holt slagen in'n Falkenhusener Forst (dat geev Maande hendörch keen Versogen mit Gas), Iesenbahnswellen klauen, in'n Harvst Kantüffeln nastoppeln ——

Man nu stünnen wi vör de Aegidienkirch. Mit de Jakobikirch tohoop weer se na den Krieg de eenzig Innenstadtkirchen, de bruukt warrn kunnen.
Ik heff en utrangeert Bund-Büx an, de mien Mutter mit en "Schlag" utstaffeert hett. Dat Oberhemd is vun ehr sülven sniedert. De Kragen sitt wat scheef. De Slips is vun mienen Vadder. Dat Jackett is veel to lütt, dat stammt ut miene Tiet, as ik twölf Johr olt weer. Aver ik heff enen bannig goden Jungs-Mantel, dorför harrn wi enen "Bezugsschein" kregen. De Hoot ut Haarfilz is intuuscht gegen Kaninkenfelle, de al gaarvt weern, ut uns egen lütt Viehwirtschaft.

Dat is fierlich. Ik verswind binah in dat hoge Gestühl vun de Kirch. "Dat sallen wohl Barge wieken un Hügel henfallen, man mien Gnaad sall nich vun di wieken", so is mien Spruch to de Konfirmation. Ik kunn em noch nich begriepen.

To Huus gifft dat Kasseler. Kuum to glöven, upspoort vun de Fleeschmarken vun vele Weken. Mien Mudder hett dat mööglich maakt. Namiddags geev dat enen Pottkoken, de tohuus backt worrn is, un Koornkaffee.

Geschenke geev dat ok:

• en Book, kartoniert, gries Papier, veröffentlicht mit "Genehmigung der Militärregierung"
• en Paar handknütt Strümp ut Reste-Wull,
• Daschendöker un
• en Poor Manschettenknööp ut Blick.

Wi sünd bi Disch acht Lüüd. Riek sünd wi, denn wi hebbt uns' Tohuus. Mien Fründ — jüst so olt as ik — ut'n Oosten wahnt mit sien Öllern un sien twee Geschwister in de Naverstraat in een Stuuv vun twölf Quadratmeter. —

Palmsünndag 1946

Rudi Witzke

Mit grotes Interess heff ik de beiden Bericht vun Lübecker Junglüüd ut mien Sicht leest, bün ik doch nau glieköllrig.

Ik weit, dat wi an'n 1. Mai 1946 bi uns Holtfällerie in dat russche Arbeidskommando frie harrn, wo dat doch de grote Dag vun den Weltkommunismus is. Den hebbt wi denn ok "fiert". Ne, Rotwien hett dat blots eenmaal as Prämie för besünners düchtiges Wurachen geven. Een Hand vull Machorka geev dat seker, ok för de 14 bet 17-Jöhrigen. Orrer en mit Cash-un-Carry-Ship bröchtes infrornes halfes Wittbroot ut de USA, de de Russen vör't Verhungern bewohrt hebbt. Un se hebbt uns wat afgeven. Dat dörff een nich vergeten. Palmsünndag aver weer Arbeidsdag.

Wi harrn noch keen Sundheitsreform. So verlören wi in de jungen Johren ok vele Tähn, annere gammelten swatt, dat se nahsten up eenmaal rutmüßten. Weer schon goot west, de Russ harr uns nich mit "Machorka" en "Freud" makt.
Is, as wenn de Knaken en Gedächtnis hebbt. Letzt Nacht un nu, wo ik hier schriev, lett mi de Rüüch keen Rooh. Dor hett mi domaals en fallen Ast orrer en Pierdhauf drapen. "Ungeklärte, selbst verheilte Wirbelverletzung" steiht aver jümmer noch in mien Papiern. Ik erinner nich, dat ik een Dag utsett heff. —

Ok mien gode Maat Steiner dörfft dat ja nich. All Nees lang kemen de Fruuns un Mannslüüd in witte Kiddel. Typhus-Cholera-Sprütten weeren an der Reig orrer de Trupp weer tofällig up uns Eck un harr noch Serum. Wi harrn mennig Tieden miehr Sprüttenserum in't Bloot as Bloot. Un dat geev asig Fever.

Uns ool Maat Steiner harr an dullsten to lieden. Mit 40 Fever seet he denn up'n Boomstubben un geev uns Anwiesen, wat wi jungen Springer doon schullen. — För uns is he so wat as en retten Engel west, denn nüms is bit up den eenen Ast — orrer Pierdslaag in't Krüüz — verkröppt. Un dat dankt wi sien Ümsicht un klokes Anwiesen. He weer denn dor buten so wat as uns "Pastoor" orrer "Häuder", ok an'n Palmsünndag 1946. Un de Arbeid weer uns Konfirmatschoonsunnericht mit Gebotte, de de Buur Steiner uns intrichterte.

1. Gebott: Vadder Gott hett di den Brägen to't Denken geven.
2. Gebott: Vadder Gott hett di de Ogen to't Kieken geven.
3. Gebott: Vadder Gott hett di de Ohren to't Lustern geven.
4. Gebott: De Iel is vun'n Düvel.
5. Gebott: Du schallst dien Maten rechttiedig wohrschugen.

Wiss kamen noch mehr tosamen. Wenn ik bedenk, sünd dat bit hüüt meist hölpsch Levensregeln.

Uns Konfirmatschoon weer woll, as wi ahn sien Hülp een dick Eik daalhalten.

En echten Pastoor heff ik den in de späden Veertiger Johr bi de Wekenandacht in dat mit Blick afdeckte Siedenschipp vun den wracken Doom to Lübeck as Doomschöler belevt. Dat hett denn mien Leven ok een gode Richt geven.