Judengeschichten
bi uns tohuus: opschreven vun Dieter Guderian Een Jahr to laat bin ik genau nohmen mit düsse Geschicht. Aver as ik de Biller un Texte in de Hand hollen däh, dor wusst ik, dat ik över de Synagoge Rykestraat wat schrieven wull.
De Synagoge Rykestraße is in de Jahren 1903 bet 1904 buut worrn. To de Tied leevten in Berlin so veele Juden, dat se dat Huus heel grot moken dähn. Dor wär Platz för 2000 Minschen. De Gemeende harr damals dorför sorgt, dat de Gottsdeenst no den olen Ritus fiert warrt. Se harrn to glieke Tied orthodoxe un liberale Rabbiners. De liberalen wulln de olen Traditschionen mit de moderne Kultur in Eenklang bringen. De dütschen Juden wärn no de Opklärung un no de Ghettotied mehrsdeels liberal, wat nich heet, dat se nich grod so fromm west sünd as ehre orthodoxen Bröders. In dat Gottshuus hefft se to'n ersten Mal 1925 eene grote Bat Mizwa för jüdische Deerns fiert. In Gang bröcht hett dat de Rabbiner Dr. Weyl. He wär ok de Lehrer för Regina Jonas, de allereerste Rabbinerin op de ganze Welt. As de Tieden för de Juden in Dütschland leger woorn, hett de Gemeende 1934 ene niege Liturgie för den Freedagavend un twee Jahr later ok för den fröhen Sünnavend schapen. Se wulln dormit wedder mehr an de Traditschion anknütten. In düsse Tied hett de Gemeende ok Vördrääg, Ünnerricht in annere Spraken un Konzerte in ehre Synagoge halt. De Juden dröffen sik ja bald nich mehr an annere Steden sehn laten. Dat wulln de Nazis nich. In't Vörderhuus wär vun Anfang an ene jüdische School för 500 Kinner. As de Tieden in de 30er Johren jümmer slimmer woorn, sünd noch en poor hunnert Kinner mehr in disse School kamen.
De Synagoge liggt in en Hoff, rundüm sind grote Wohnhüüs. Darvun kümmt, dat se 1938 nich afbrennt worr. Binnen hefft de Nazis aver in de Pogromnacht allens in Gruus un Mus haugt un ok de Torarulln toschannen mokt. De Rabbiner un veele Juden ut de Gemeende sünd in dat KZ Sachsenhusen bröcht worrn. De letzte Gottsdeenst is 1940 west. Denn hett de düütsche Wehrmacht sik in dat Huus inricht. As de Krieg vorbi wär un vun dat dusendjährige Riek nix mehr över wär, is dat Huus vun de Rode Armee för dit un dat brukt woorn. Eerst 1953 sünd de Synagoge und de School mit Geld vun den Berliner Magistrat wedder so op de Reeg bröcht worrn, dat de lütte jüdische Gemeende dor wedder fiern kunn. Siet April 1966 wär de Synagoge Rykestraat dank den dormoligen Rabbiner all wedder de eenzige in de ganze DDR, an de jümmers an Schabbat un an de Fierdaag Gottsdeenste wärn. As de Synagoge Rykestraat so an de hunnert Johr old wär, hefft sik de Gemeendevörsitters dorför stark mokt, dat dat Gottshuus wedder so schön mokt warrt, as dat mal west wär. Un, o Wunner, se hefft sik dörsett. So bi fief Millionen Euro harrn de veelen Arbeiten kost'. Betahlt hett dat de Deutsche Stiftung Denkmalschutz un de Berliner Lotto-Stiftung. Nu is dat grote Huus wedder stattlich un schön antosehn. 2004 is de Synagoge wedder för 1200 Minschen insegent worrn. Se is nu de gröttste in Düütschland.
As de grote Dag an'n 4. September 2007 fiert woor, dor hefft sik de Berliner Regeern un veele annere bedüdsame Lüd in dat Gottshuus versammelt un mit grode Andacht un festliche Anspraaken düssen Eddelsteen wedder in de Berliner Kroon insett. De Vörbeders harrn ene niege Torarull in ehre Arms. 22.2.2009
|