Achat

Vörstellt vun Anke Nissen

Si O2 (Kieselsäure); in Spuren sünd Atome vun Iesen, Aluminium, Mangan, Calcium, Nickel orr Chrom in den Kristall inbuut.

Quarz-Kristall: Dat Blaage sünd de Silizium-Atome. Twüschen alle Atome sünd Winkel vun 120°

Kristalliseert Utbillen vun de Quarze:

• Bergkristall (ok mit Rutil-Inslüss)
• Amethyst
• Citrin (hell bet güllengeel)
• Rauchquarz

Fienkörnig Utbillen:

• Chalcedon (hellblaag)
• Karneol (vun geel bet blootroot)
• Achat un Onyx
• Sarder (licht bruun)
• Chrysopras (appelgröön)
• Jaspis = SiO2 + Tosätze (geelbruun bet root, dichte Aggregate)
• Plasma (jaspisgröön)
• Heliotrop (loochgröön mit rode Placken)

Groffkörnig Utbillen:

• Aventurin (hett Inslüsse vun Glimmer, dorher güllen-schimmernd)
• Quarz-Katzenauge
• Tigerauge
• Falkenauge
• Prasem
• Rosenquarz

Amorphe Kieselsäure: Opale

Tostannkamen

Silizium (cheemsches Teken: Si) is dat häufigsteElement in de Eerkruste, un Suerstoff (cheemsches Teken: O) gifft dat rieklich in de Luft (to'n Glück, denn wi atent dat ja). Dat sik de twee to Kieselsüür (SiO2) verbinnen doot, mutt Hitt dortokamen — so as bi en Vulkanutbreken. Bi so en Utbreken kümmt dat Silizium-Tüüchs al smolten ut de Eer un kann sik mit Suerstoff ut de Luft to SiO2 verbinnen. Dat passeert mehrst in Hollrüüm in Lavagestein, de vun den noch fleten Achat utfüllt warrt. Denn kristalliseert de Achat heel fix. Dorwegen sünd mehrst mennig Kristallfehler in den Kristall. (Kristalle, de gau kristalliseert, sünd faken fehlerhaftig; heel reine un perfekte Kristalle, t.B. ok Quarz-Kristalle, mööt langsam wassen. Ok hier gellt: "Gut Ding will Weile haben!")

De dekorativen Linien in den Achat wiest de fleten Bewegung, mit de de Achat sik in den Hollruum beweegt hett, ehrdat he erstarrt is. Dor kannst mehrst sogoor de Hollruum-Foorm noch an kennen.

De Striepen kaamt deelwies dör fremde Atome tostann, de in den al taag fleten Steen inmengelt weern, ehrdat he erstarrt is. Dat dat Striepen billt, köönt Se sik so vörstelln as bi Marmorkoken: Twee taage Substanzen erstarrt, ehrdat se sik ganz vermengelt hebbt. De Uursaak vun Striepen kann avers ok slechte Kristallisaschoon mit Luftinslüss ween, dör de t.B. faken witte Striepen tostannkaamt. (Vergliek: reines Ies is dörsichtig; wenn avers in dat Ies massenhaftig lütte Luftblasen inslaten sünd, warrt dat witt un undörsichtig.)

Bi dat Bearbeiten vun Achat to Smuckstücke warrt de Striepen un Bänner faken künstlich in lüchen Klöören nafarvt. — De Achat is de Grundsteen vun de Edelsteen-Industrie in Idar-Oberstein. He warrt dor in de Gegend funnen, in Steen, Mandeln, Geoden.

Wat sünd denn Geoden?

Geoden orr ok Drusen nöömt een Hollrüüm in Gesteen, de vun Kristall utfüllt sünd. Bi Drusen is de Kristallisaschoon bloots an de Wand passeert, dat Binnere bleev amorph orr flüssig orr lerrig. Dat kennt wi ok vun Ies: Dat Kristalliseern fangt eerst an de Ränder an, dor, 'neem dat Water op en anner, küllere Överflach drepen deit; dor bildt sik dat Ies. In de Midd vun den See blifft dat fleten bet toletzt. — So is dat ok bi Drusen. De Midd warrt denn later utwuschen orr blifft överhaupt lerrig. Denn hest en Hollruum, ümgeven vun Kristall — dat süht faszineern ut. Dat Bild linkerhand wiest en grote Druse (de Hööcht kannst an de Muursteen sehn!) vun Citrin. De Druse woor natüürlich in de Midd dörsneden — süss kannst den Citrin nich sehn.

Bi Geoden is de ganze Hollruum mit Kristall utfüllt. Dat sünd mehrst ok uns Achate.

En Mandel is en bestimmte Foorm vun Hollruum — natüürlich mandelförmig —, de vun Kristalle utfüllt woor. Mehrst kaamt düsse Hollrüüm dör Gasblasen tostann, de bi dat Vulkanutbreken in de fleten Lava inslaten woorn.

Geschichte

Al de ollen Römer hebbt in dat Rebeet vun de Nahe Achat un ok Amethyst afbuut. Man, siet Anfang vun't 19. Johrhunnert is hier fast nix mehr to finnen.

In de Bibel warrt de Achat in'n 2. Book Mose, Kapittel 28, Vers 15-21 nöömt:

Dat Bostschild för dat Rechtspreken sallst du maken na en Kunststicker sien Oort... Dat sall veerkantig ween... Du sallst dat infaten mit enen Insatz ut Steen, veer Regen Steen: En Reeg: Sarder, Topas, Smaragd. Dat is de eerste Reeg. De anner Reeg: Rubin, Saphir, Demant. De drütte Reeg: Lynkurer, Achat, Amethyst. De veerte Reeg: Türkis, Onyx, Jaspis.

 

Adamus Lonicerus hett schreven:

Achat " . . . hat große Tugend
besonders der ein Farb hat gleich eines Löwen Haut oder Haar.
Achates ist gut zu deß Scorpions Bissz
daraufgebunden oder aufgestrichen
mit Wasser
nimmt alsbald den Schmertzen hinweg.
Gestossen auf die Wunden gelegt
oder im Trank mit Wein gegeben
heilet er der Schlangen Bissz."

Sienen Naam hett de Achat vun den greekschen Philosophen Theophrastos (üm 390 vör Chr.) kregen, un twoors bloots wieldat de Achat angeevlich toeerst in den Fluss Achates op Sizilien funnen woor.

Wirken un Legenden

Hildegard von Bingen meen, een sull den Achat direkt up de nakelt Huut dregen, denn warrt de Steen vun de Huut warm. Dordörch kann de Minsch fienföhlen un klook bi't Snacken mit anner Lüüd warrn.
An'n Avend sall een den Achat apen in de Hand leggen un em so eenmal krüüz un eenmal queer dörch dat Huus dregen. Dat sall helpen, dat en Deef keen rechten Erfolg hett, wenn he sien Handwark jüst in dit Huus anwendt, — so seggt Hildegard von Bingen.
Man, se schränkt in: "Nisi Deus non velit", dat bedüüdt, de Achat kann nich helpen, wenn Gott dat nich will ("außer Gott will nicht").

De Achat steiht symbolisch för Schutz. Dissen Schutz kann he up den Minschen utstrahlen, överdragen — so lees ik dat in miene kloken Böker, vun de mien leef Mann seggt, dat sünd de reinsten Hexenböker.
De Achat is en Schutzsteen. He höllt slecht un negativ Energien vun den Minschen af. He kann di bistahn, datdien egen Heil-Kräft in Gangen kaamt.
Un denn seggt miene Böker, dat de Achat heel goot för uns' Seel un för unsen Geist sien kann. He kann uns' Inföhlen bi't Ümgahn mit anner Minschen stärken.

Bi Vördrääg, bi'n Besnacken, bi Reden kann de Achat di bistahn: Du müsst em dorbi in de Hand hollen, denn helpt he, dat de Snack goot löppt, dat du klook dien Wöör utsöchst un anbringst.
De Achat kann di ok helpen, wenn du na en Wohrheit söchst. He kann dorto bidregen, dat du ok unkomodige Ümstänn akzepteerst.

Wenn de Achat milchig, as Moos is, denn is disse Steen en Moosachat. Oftins hett he gröönlich Inslüsse, dat süht männichmal ut, as weer en wunnerfien Plant inslaten.

De Moosachat kann den Minschen en beten helpen un ok en beten tröösten.
Villicht kann he dorto helpen, dat wi uns' egen Kümmernisse, Bedröövnisse, en beten lichter dregen köönt. Jümmers, wenn du magst, nimm den Moosachat in de Hand. Ik bün al oft mit den Steen in de Hand inslapen. He is en Steen to'n fasthollen.

Eenmal weer en gode Bekannte vun uns krank. Se leeg al lang in't Krankenhuus, de Ärzte wüssen keen Raat mehr, un se harr keen Lust mehr to dit Leven vull vun Smarten. Dat dücht, as harr se all Höpen upgeven.
Ik dach, se bruukt wat to'n Fasthollen — en "Hollfast" — un ik bröch ehr enen Steen, enen Moosachat, glatt un rund trummelt, en beten grötter as en Höhnerei, goot in de Hand to hollen. Uns' Fründin keek rein so'n beten verbiestert, wat ik ehr dor mitbröcht harr — man se freu sik.
Ik heff de Fründin later noch oft in't Krankenhuus besöcht, se harr jümmers "mienen" Steen in de Hand, orrer he leeg so up den Nachtdisch, dat se em sehen kunn.
Een Dag meen se:
"Du müsst di den Steen mal nipp un nau ankieken. De hett en Gesicht", un richtig, mit veel Phantasie kunn ik dat Gesicht vun enen Gnom in dat Muster vun den Steen kennen.

Hüüt is uns Fründin sund. Un de Steen? — Se seggt: "Ik heff dienen Steen Dag un Nacht in de Hand hollen, wenn ik Fever harr, wenn ik sleep, wenn ik Angst harr, wenn ik Sprütten kreeg orrer ünnersöcht warrn müß. Mi weer de Steen, as en Talisman. Man, nu is he mööd. He hett sien Kraft verloren. He süht ok nich mehr goot ut, he is nich mehr glatt, he hett Löcker, Dellen, Schrumpeln."

Van den eddele ghestenten
"Vun de edelen Gesteine"
Ut en Dresdener Handschrift ut dat 15. Johrhunnert

De eerste heet Karfunkelsteen
Sapyrus is de anner
De drütte is en Jarchant
De veerte is en Kristall
De föffte Steen heet Aghaed [Achat]
De sösste is en Amethisre
De sövente is en Krisolith [Chrysolith = Olivin]
De achte heet Onichilus [Onyx]
De negente is Jaspis nennt
De teihtne Steen heet Diamant
Der 11. heet Sardius un is root [Sarder]
Der 12. heet Rubin

Mi is ene Schrift ut dat 15. Johrhunnert in de Hannen fullen, in de vele Steen beschreven warrt. Ok de Achat. Ik schriev hier mal den ollen Text af, dorto versöök ik en Översetten in Plattdüütsch un ok in Hoochdüütsch.

Original ut de "eddele ghestenten"

De vefte sten het aghaed
De wol in deme golde staet
un he is swarter wan en kael,
also ik juw wol saghen sal.
Alumme des stebßnes braw
Gheit een rinck, de is graw
Unde is bewilen van sik sulven daran
ghegraven wiff unde man,
mennich der wilde
unde mennigerhande bylde,
dat nen is deme anderen ghelick —
dat is doch gar wunnichlick —
unde synt gewassen unde nycht ghegraven.
dat kann ok nemant affgeschaven,
he enbreke ene to stucken.
De man heft gud gelucke,
wen he den sten by sik haet.
wo er ride ofte grad,
dar enwert he nummer ghevanghen;
adderen unde ock de slanghen
de schaden em nich en haer,
wer he by en en ganset jar.
id duncket den luden allent gud,
wat he jummer gheduet.

Plattdüütsch

Der föfte Steen heet Aghaed, (Achat)
de goot to Gold passen deit
he is so swart, as Kahlen sünd,
dat mütt ik juuch wohl seggen.
Rund üm den Rand vun den Steen
geiht en Ring, de is grau.
un vun sik sülver dor
ringraavt: Wiev un Mann,
männich Dertenn — wilde —
un velerlei Biller,
so is nie een den annern gliek —
dat is doch wunnerlich.
Un se sünd wussen un nich gaavt (graveeert).
Dat kann ok keeneen inschaaft hebben
De Steen wörr in Stücke breken.
De Minsch hett groot Glück,
wenn he den Steen bi sik hett.
Wo he ok ritt orrer geiht
he warrt nie fungen.
Ottern un ok de Slangen
de schaden em nich en Hoor,
weer he ok bi se en ganzes Johr
Dat dücht de Lüüd allens goot
wat he ok jichtens deit.

Hoochdüütsch

Der fünfte Stein heißt Aghaed, (Achat)
der gut in Gold gefaßt aussieht.
Er ist oft schwärzer als Kohle,
wie ich euch wohl noch sagen soll.
Rund um des Steines Rand
läuft ein Kranz, der grau ist.
und bisweilen ist von sich selbst da
hineingegraben: Weib und Mann,
mancherlei Getier
und vielerlei Bilder,
sodaß niemals ein Stein dem anderen gleicht —
das ist doch gar verwunderlich.
Und sie sind gewachsen und sie sind nicht gegraben (graviert).
Es kann sie auch niemand abschaben,
er zerbräche sie in Stücke.
Der Mensch hat großes Glück,
wenn er den Stein bei sich hat:
Wo er auch reitet oder geht,
er wird niemals gefangen.
Ottern und auch die Schlangen,
die schädigen ihm nicht ein Haar,
und wäre er bei ihnen ein ganzes Jahr.
Es dünket die Leute alles gut
was er auch immer tut.