Mit Poggenstäuhl is dat so en Saak

vun Rudi Witzke


Dit is keen Pilzbestimmungsbauk.
Hier ward vun Doot un Leven snackt.
Groot Hülp un groot Plaag
begegent uns

…un Poggenstäuhl.


Pantherpilz. Foto Roberto Petruzzo/Wikimedia Commons

Wo heiten disse Poggenstäuhl bloots? Wi weeren woll över 25 Johrn unseker.


Dünen mit Strandhafer. Foto: Jürgen Howaldt/Wikimedia Commons

Wokeen up en däänsche Insel dörch de Dünen strömert, de is in en Natuurparadies. Dor wassen Wildrosen mit Hagebutten an: Wi hebbt plückt, sauber maakt, dörch en Seev röhrt un Gelee vun kaakt. Up een Steed geev dat Bickbeeren. Und so harrn wi Bickbeern-Muus.

Ut de Klitplantaasch bröchten wi Steenpilz un Maronen, de kennten wi. Wat eet wi giern Poggenstäuhl!


Hagebutten. Bild: Queryzo/Wikimedia Commons

Steinpilz. Foto Meinhard Siegmundt/Pixelio


Poggenstäuhl ut de Klitplantaasch. Foto: Rudi Witzke


Fleigenpilz. Foto Rudi Witzke
 

Fleigenblädderpilz. Bild: Archenso/Wikimedia Commons

An'n Wegrand stünnen Fleigenpilze. Dat wüßten wi: De sünd bannig giftig, liek so as de Fleigenblädderpilz un de Düvelspilz. Dat harrn wi bit nu hen liernt. Aver een liernt, so lang een levt.


Düvelpilz. Bild: Rainer Zenz/Wikimedia Commons

De annern Pilz, de ik an Anfang wiest heff, de stahn in de Dünen, versteckt ünner'n Strandhåber. Jümmer wedder keken wi in Pilzbäuker na. Pantherpilz, Parasol, Schirmpilz? Wi kregen den recht Naam nich rut un wüßten nix vun giftig orrer ungiftig. Also löten wi den schöönen Pilz stahn un wassen un sien Sporen utstreugen.


Kruse Gluck. Foto: James Lindsay/Wikimedia Commons

In de Achtiger Johr weern wi in Altenmedingen. Dor hebbt wi uns vun de Arbeit verhålt. Wi snackten mit den Oltbuurn över dit un dat. Un ok vun Poggenstäuhl. Wi markten, dat hei uns up de Proof stellen wull. "Denn kennt Se wiss ok de Kruse Gluck?" weer sien Fraag. Wi un Kruse Gluck kennen! Wi schüttkoppten. Hei beschreev se uns. Se süht ut as en Baadschwamm. Se ward ok so groot, wenn nich grötter. Se wasst an'n Stammgrund vun Nadelbööm. Kiefen mag se an leivsten. Wenn een ehr nich to deip afsnitt, kümmt se elkeen Johr wedder.

De Buur wull nich bloots rumtühnen, hei verafredte mit uns een Tiet, wo wi loos wulln, en Kruse Gluck to seuken.

De Buur kennte sien Ümgegen as sien Westentasch. Rut ut Auto, rin in den Kiefernkuschel. So güng dat poor maal. Un denn stünnen wi vör uns ierste Kruse Gluck. Sien Fru geev Inge noch poor Raatslääg, woans se se schmurgeln schull. Na so veele Johr harrn wi noch een Pilz, den mit Lüsten eten kannst, kennen liernt.
Besünners groot weer denn de Freud, as wi een Johr later in de Kiefern-Klitplantaasch ok en prächtig Gluck fünnen. Uns Besöök gräste sik so, dat hei avends nix vun'n Poggenstauhl weiten wull.

Up een vun uns letzten Tuuren na 25 Johr na Fanø harrn wi Quarteer nahmen in "Elysium" in Rindby, Slunden.

Wi wahnten merrn in de Greunen Dünen un den Övergang na de neegst Reig Dünen, allens Natuurschutz-Rebett. Un överall, besünners up uns Grundstück, stünn disse Pilze, de wi all de Johren nich mit Naam nennen kunnen.


Parasol. Foto Maren Beßler/Pixelio

Dünenarbeiders weeren togang un planten Strandhåber. Wenn Fieravend weer, keem een vun de Arbeidslüüd up uns Grundstück un hålte sik de staatschen Pilze. Dat leet Inge keen Rauh nich. Se güng an disse Poggenstäuhl vörbi, as de Dään de annern insammelte. Glieks keem hei un wull sik entschülligen, dat hei uns de Pilz wegnehmen dää. Hei hett uns denn upklärt, wat dat för en allerbesten Spiespilz is.


Parasol orrer Grote Schirmpilz. Bild: Dellex/Wikimedia Commons

Hei wohrschuugte uns noch, dat wi den Parasol ja nich mit den Pantherpilz verwesseln süllen.
De Parasol smeckt best, wenn hei as so en Kartüffel jung ut de Ierd kümmt. Aver ok de grote Schirm gifft en gaude Mahltiet. Hei ward bloots in Ei paneert un as en Kotlett braden.
So veel Johr hebbt wi uns nich truut, nu geev dat aver de besten Pilzmahltieden in uns Leven. Wi hebbt sogoor vun de lütten eiförmigen Pilz welk mit na Huus na Stockelsdörp nahmen.


Pantherpilz. Foto Roberto Petruzzo/Wikimedia Commons

Een vun de giftigsten Poggenstäuhl

Wenn wi nich vun en Kunnigen seggt kregen harrn un beliernt weeren, harrn wi en Parasol nienich eten. Wo licht is de verwesselt mit den Pantherpilz!

Nu, wo wi nich mehr dörch de Hölter ströpern können, dacht ik, wöör ik keen Pilz miehr kennenliern. Hest di so dacht! In klamme Wänn breiden sik Pilze ut, sünd ungesund un bringen dien Hüsung üm. Wi hebbt ok en Eck in en Stuuv, wo de Muurpilz sik utbreiden will.

So hebbt wi liernt, woans een Wänn in Keller un Baadstuven dröög höllt. Dat bringt wohrhaft nich so veel Spaß as en Parasol finnen, is aver meist vun grötter Bedüden. Hett even allens siene Tiet. Un een mutt beides können un kennen.


Schimmel in de Wänn'

Vör Schimmel is de Torm vun de Marienkark in Lübeck nich seker, de vun St.Severin in Keitum ok nich. Un veele annre kaamt dortau. För Millioonen ward denn "restauriert".
De Pilz wöörn uns Buuwarke daalrieten. Dortau brukten se denn wohl keen 200 Johr.

Ik segg dat ja: De Poggenstäuhl sünd gefährlich. Un de Gefåhr mutt een kennen.

Mien Grootvadder vertellte mi maal so, dat dat in sien Dörpschaul bannig eng weer. To veele Kinner paßten nich in de Stuuv vun den Schaulmeister.


Dörpschaul ut dat Bauk "De Zingst", in dat ok mien Biller upnahmen sünd

Na de Sommerferien avers weer dat Probleem lööst: Dat keem bloots noch die Hälft vun de Kinner to Schaul. De anner harrn se na'n Karkhoff dragen. Se weern an Halsbräune storven. De Dokters sään Diphtherie to de Süük. Dor hüülp keen Görgeln mit Salthieringslaak un eigen Urin. Mien Mudder, 1902 op de Welt kamen, harr de Süük ok to fåten. Na dat Görgeln flögen Fetzen vun afreten Fleisch un Blaut mit rut. Se wöör gesund. Inge, wat mien Fruu is, kreeg de Halsbräune na'n Krieg un müßt 12 Weken in't Krankenhuus. Un de kriggst vun en Oort Pilz mit Naam Corynebacterium diphtheriae.


Penicillium notatum

Dat sünd, een kann dat schon recht raden, keen Blaumen. Dat sünd ok lüürlütting Poggenstäuhl, de bloots mit'n Mikroskop seihn kannst.


Fleming in sien Labor

Dit is de britische Forscher Fleming, de in sien Labor Versöök mit lüürlütte Poggenstäuhl Penicillium anstellte. Na de Sommerferien 1928 keem hei vun'n Urlaub in sien Laboor. Un dor sehg hei, dat in lütte Schalen een Pilz de Bovenhand beholen harr: Penicillium notatum. Villicht hett de Laborassistentin vör'n Urlaub beten fix upklåårt un dorbi holpen, en retten Medikament to finnen. Fleming unnersöchte nu jümmer genauer, wat Penicillium notatum dor in sien Labor anstellt harr.

Denn mutt een ok seggen, dat en franzöösch Riederhoff-Besitter sik 100 Johr fröher wunnerte, dat welk vun sien düren Pierd ünnern Sattel wunde Steden harrn, welk aver nich. Hei kreeg mit, dat de Pierpleger welk vun de Sättel in en düster, klamme Kamer upbewohrte. De harrn up de Unnersiet so'n witten Belaag. Dat weeren Pilze. Un de Pierd mit disse Sättel harrn keen wunnen Steden. Ok de beiden hebbt dat medizinsche "Penicillin" entdeckt, ahn dat to weiten.


En Penicillin-Medikament mit Wöörbäuker. Foto R.Witzke

Dat hett lang duurt, bit dat de Labors ut de velen, velen Pilz rettende Medikamente herstellen kunnen. Dat weer Arbeid mit Gedüür un veel Geld. Vele Minschen reddt de Medikamenten aver.

Hüdigendags süht een sik vör, dat hei oder sei nich to veel Penicillin kriegen deit. Steel di vör: De legen Bakterien wennt sik an dat Medikament un fallt mit alle Wucht över di her.

 


Fruchtstänn vun'n Hallimasch. Bild: Strobilcmyces/Wikimedia Commons

Wokeen is nu aver de Pilz? Nich de "Männlein im Walde", de Steele un de Hööt. Ünner de Ierdbavensiet spinnen sik fiene Fadens, de Hyphen. Dat ward en dichtes Nett, dat Mycelium nöömt ward. De Hyphen söken na Wader, se hålt Salte ut de Ierd.
Denn wassen Hyphen in de Wörteln vun allens, wat wassen deit. Dat Blattgröön helpt de Planten, Zucker hertostellen. Den haalt de Hyphen sik ut de Plantenwörteln. De Plant bruukt vun den Pilz dat Wader un de Salte. So geiht dat beid gaud.


Mycelium vun'n Hallimasch. Foto Eric Steinert/Wikimedia Commons

Vun vele Hallimasch kennt en de Grött. Den Pilz — un dat is dat Mycel — hebbt se berekent.
"Pilzmyzele können eine Größe von über einem Quadratkilometer besitzen" un bannig old warden. Bi de Holtpilzen, u.a. den Hallimasch, hett man dat utrekent.

Ik glööv, de Tallen sünd ünnerdreven. Ik fünn maal in een Bauk över Hallimasch: Öller 2400 Johr, Gewicht 600 t up 200 qkm. Wunnersame Leevwäsen sünd dat. Se sünd keen Blaum, keen Boom un keen Deert, Poggenstäuhl sünd Poggenstäuhl, ahn de dat uns Welt so nich geev.

Un ahn Cefaclor AL 500 kunn ik hüüt avend al en asig Blautvergiften hebben. Un denn?


10.10.2010


na baven