Wi wullen uns olen Kaiser Wilhelm wedder hebben

vun Meike Balzer-Fraun

Dat wat siet 1980 uns Goorn is, weer dorvör den Brundorper Schoolmeester sien Grööntüüch- un Aaftgoorn.

Bleven weer uns en olen hogen Hoochstamm-Appelboom, de uns vele Johren in'n Harvst allerbest Appeln broch, an de wi bet na'n Märzmaand hen uns Freud harrn.
As dat in uns Dörps-Chröönk steiht, weer düsse Boom en "Kaiser Wilhelm". De Boom weer so hooch un scheef, dor kunnst keen Ledder mehr anstellen. Man sogor dat Fallaaft kunnen wi Weken un Weken opwohren.

Blots schaad, dat't de Soort narms mehr geev, as de Boom in en Storm koppöver güng. Dorüm keem en lütt Buschboom "Cox Orange" in uns Vörgoorn. De Appeln weren snutenlecker, de Kinner kunnen se ahn Ledder afplücken, man duersam weren de Frücht nich.

En Johr harrn wi denn mal en Schuufkoor vull Aaft. Dat geev 30 Buddeln Saft bi "fabelsaft" in Worpswede. Den tokamen Winter freten de Wöhlmüüs de Boomwuddeln, un uns "Cox" lann op't Oosterfüer.
Intwüschen weren "ole Soorten" niemoodsch, un wi köffen en "Kaiser Wilhelm"-Halfstamm in uns best Boomschool.

Uns "ingelsche Appelboom" in Blööt

Na dree Johren weer dat al en staatschen Boom mit smucke witte Blöten un'n Barg Appeln in'n Aarnmaand, de een na dree Weken aver nich mehr eten much, wieldat se week oder al gammelig weren.
Den Boomschoolmeester sien Düden: "Es dauert manchmal einige Jahre, bis ein Apfelbaum seine typische Frucht trägt." — Dat mag woll ween, man en "Kaiser Wilhelm" warrt dat wiss nich! Un för en Versööksanstalt is uns Goorn to lütt.

En Fründ haal sik den Boom för sien groten Sammelsuus Aaftgoorn, un wi köffen en nie'n "Kaiser Wilhelm" in Oostfreesland. Wedder en Halfstamm, man al groot, stämmig, schöne Kroon, düer! Wunnerbore grote rosa witte Blöten un na twee Johren en poor malensweerte Appeln. Blots as en "Kaiser Wilhelm" segen de ok nich ut.

Dor keem uns de Pomoloog topass, den de Landfruens inlaadt harrn. De Keerl kreeg heel grote Ogen, as ik em miene Appeln op sien Disch pack. "Woher haben Sie diese wunderbaren Äpfel? Das ist ja ein bei uns ganz seltener Baum, der ‚Bramley's Seedling', ein in England ganz bedeutender Apfel." — Blangenbi, wenn Se rore Fremdwöör sammelt: En Pomoloog, dat is en Appelkundler. Is wirklich wohr.

De echten "Bramley's Seedling"-Appeln

‚Bramley's Seedling' is jüstso duersam un allerbest för Appelkoken, Appelmoos un Saft. Besünners aver vör uns leefsten Nadisch: "Apple Crumble" mit Ies. En schöön Erinnern an uns Oorloffen in den Appel sien Heimatland.
Nu wüllt wi keen "Kaiser Wilhelm" mehr.
För twee Bööm is uns Goorn to lütt, wat'n beten schaad is.

Blangenbi hefft de Naams vun beide Appeln en intressant Geschicht.

Kaiser Wilhelm un Bramley's Seedling

Frie na Wikipedia un wat ik sünst noch so allens leest un höört un pröövt heff. Keen wetenschoplich Opsatz!

Beide Bööm sünd ut Saatkoorns wussen Tofallsfunnen. Keeneen weet, wokeen de Öllern weren.

De "Kaiser Wilhelm" weer al 1830 bekannt un heet "Peter-Broich-Appel" na en Paster ut't Rhienland. En Pomoloog ut Witzleben leet 1875 Kaiser Wilhelm den Appel to'n Pröven vörleggen, un de Kaiser geev dat Verlööf, sien Naam för "diesen wahrhaft majstätischen Apfel" to verwennen.
As Kaiser-Wilhelm-Apfel worr de Boom nu överall in Düütschland bekannt un as Weertschopsappel plant.

Dat Problem bi de Bööm is de Hööchte, un üm un bi 1950 verswunnen se ut de profeschonellen Appelplantagen, wo nu de lütten Bööm Intoog helen. De "Kaiser Wilhlem" dörv blots noch op ole Aaftboomwischen un in Privatgoorns wassen — bet ole Soorten opletzt wedder modern worrn.
Hüüt kannst em överall köpen — dat't männichmal nich slumpt, hefft wi ja beleevt.

De Appel is snutenlecker, kannst em roh eten un kaken un backen. Na en poor Weken warrt he en beten möör. Fröher gefüll dat de Lüüd, wieldat se faken slechte Tähn harrn.

Nu de anner Appelnaam. De engelsch Deern Mary Ann Braidford hett twüschen 1809 un 1815 en Appelboom in ehr Öllern ehr Goorn plant, den se ut en Karn trocken harr.

1846 köff en Mathew Bramley den Goorn, un sien Naver, en Tüchter, fraag em, wat he woll den Boom vermehren un de Appeln verköpen dörv. M. Bramley weer inverstahn, wenn de Appel sien Naam kreeg.
So keem de ‚Bramley's Seedling' 1867 op den Markt.

1876 al hett de Royal Horticultural Society de Soort vörslagen. 1944 geev dat in't Verenigt Königriek Grootbritannien un Noordirland twee Millionen Bööm un 2010 harr de Produkschoon en Weert vun bald 50 Millionen Pund.

De Boom, den Mary Ann Brailsford eens plant hett, hett noch 2011 Frücht dragen.
Se sülvst hett nie nich to weten kregen, wat för en wichtigen Boom se funnen un optrocken hett.

De Appel is en Kaakappel mit veel Süür un wenig Zucker. Roh eet wi em nich so geern, man na't Kaken oder Backen is he utermaten lecker.