Dat Alpenvijööken — dei Oma-Blaum

vun Behrend Böckmann

Dei Vöröllern von dat Alpenvijööken, dat bi Größing up'e Finsterbänk inne kolle Schlapstuf orrer in't Dubbelfinster wäkenlang inne düster Johrestiet üm Wihnachten mit sien rosa, rode un witte Bläudenpracht Tauversicht spennen däd, wiern nie nich inne Alpen tau Hus. Ehr Heimat is das grote Perserriek, dat üm 500 v.J.C. väl grötter as dei hütig Iran wier, denn dei hütigen Länner Syrien, Armenien, Türkei, Libanon, Mazedonien, Libyen un Ägypten wiern 'n Deil von dit Grotriek. Disse Blaum mit wunnerbore Bläder un Bläuden, dei noch wunnerborer wiern, wiern dei Schmuckblaumen in klosterglieke islamische Anlågen un up Karkhöff rund um't Middelmeer.

Von dor keem dat Alpenvijööken nå Athen un wür von den bekannnten Philosophen Platon (428/427- 348/347vör J.C.) ünnersöcht un beschräben. Hei fünn dei platte runne Knull, geef dei Plant den griechischen Nåmen „kuklos“, wat up düütsch denn „Kreis“ bedünden däd. Un as dat nich anners sien künn, von Athen ut wannert dei Blaum nå Rom un ut „kuklus“ wür „circulus“ — un so näumt Linné låters disse Blaum „Cyclamen persicum“. Dorbi is nich ganz klor, ob „persicum“ up dei persisch Heimat orrer up rosa Perschenbläuden hendüden sall. Inne persisch Heimat sall dat Knullen gäben, dei ünner gaude Ümstänn' bet tau hunnert Johr ümmer wedder Bläder un Bläuden drieben. In dit hoge Öller kåmen dei hütigen „Hybrid“-Alpenvijööken nich.

Üm 1620 kümmt disse Blaum nå Paris un wür dor af 1731 uptreckt. Von Paris ut güng dat nå Ingland, wo 1860 dei Tüchting anfüng; un von dor ut güng dei Reis nå Holland un Düütschland, un bald geef dat rosa, rode, lila un witte „Cyclamen persicum“ mit grote bet ganz lütte Bläuden åhn un mit Rüschenrand, unifarwen un panaschierte Bläder, för binnen un för buten, mit un åhn Rükels... Bläben is, dat sei dat nich giern tau warm hemm' willen un dat Küll ehrn Dod bedüden kann.

Küll hengägen kann dat wille un würlich inne Alpen wassend lütte europäisch rosa Alpenvijööken (Cyclamen purpurascens) af. So as dei wille Oort is, wür's för denn Gorn tücht't un dor, wo's noch inne Bargen in Frieheit vörkümmt, steiht's ünner strengen Schutz.

Antaumarken blifft noch, dat dei Knull, Bläder un Bläuden bäten giftig sünd, dat dat Gift „Cyclamin“ heiten deit un inne Homöopathie Verwennung finnt. Dorüm finnt man hen un wenn an'n Blaumenpott ok dei Warnung „Bläuden sind nich ätbor!“

Dei weikfäuhlig Oma-Blaum is wedder grot dor un dorbi, un is 'n Konkurrent tau dei Maleienblaum.

Dat Alpenvijööken

Frau Antje, dei den Kees gaut kennt,
dees Blaum Alpenviooltje nennt,
dei eins wür inne Alpen funnen,
as man wull dei Welt erkunnen,
wo in'n Harst bi Sünnenwäder
lüchten rosa Bläudenbläder.
Dei seegen as Viljöölken ut,
blot Rükels keemen dor nich rut,
un so sünd's tau ehren Nåmen
in'n Vergliek mit anner kåmen.
Doch ganz wiet achter't Alpenland
wiern Verwandte all bekannt,
geef dat 'n grötter Bläudenpracht
in't Land von dusend un ein Nacht.

Von dor sei denn nå Hellas keem,
wo Platon sik dees Blaum annähm,
un as hei sei denn ünnersöcht
un seech dei runne platte Knull,
dunn fünn hei „kuklus“ wunnervull,
wat ehr den Nåmen hett inbröcht;
un as sei denn nå Rom is kåmen
würn ut „kuklus“ dei „Zyklåmen“.
As Linné ehr denn 'n Nåmen geef,
hei bi dat Wurt „Cyclamen“ bleef
un leet alle Welt denn weiten:
„Cyclamen persicum“ sall's heiten.

Dat „Alpenviooltje“, dat bleef lütt
un måkt sik in Gorns ganz nütt,
doch dat ut Persien hengägen
wier up'e Finsterbänk tau hägen
mit Bläuden rosa, witt un rod,
so as Boddervågels grot.
Ok sihr beleiwt sünd in uns Land
dei Bläuden mit den Rüschenrand.
All warden tau ein Bläudenpracht,
wenn in't Johr is lang dei Nacht
un düden uns, as sei tau läben:
weikfäuhlig sien un sik hengäben.