Ut
de Muuskist: van Willi Höfig Se köönt de Biller per
Klick vergröttern. Trüch kaamt Se denn mit den Zurück-Knoop
op de Browser-Symboolliest.
De Kinder- und Hausmärchen van Jacob un Wilhelm Grimm (KHM, toeerst 1812) sünd in över 160 Spraken översett worrn. Gifft dat ok 'ne plattdüütsche Utgaav? De Antwoort is nee. Un för dat Worüm warrt di 'n eenfachen Grund seggt: In de letzte Utgaav sünd al 17 Texten fuurtsens up Platt schreven. Se sünd man blots nich so in de Künn as de hoochdüütschen Stücken. Schneewittchen, dat kennt elkeen; man weet ji ok, dat de Grimms Sneewittchen schreven harrn? un dat is nu klor en plattdüütsch Woort. Twee van de "Dialekt"-Texten kennt de heele Werlt: Von dem Fischer un syner Fru (KHM 19) un Von dem Machandelboom (KHM 47). Upschreven worrn se van Philipp Otto Runge, de Maler weer un in Wolgast (Vörpommern) leven dee. He hett blots disse twee Stücken bistüert, man för de Grimms weern dat glieks twee Bispelen daarför, wo en Märchen utsehn schull. Dat lohnt sik, de beeden Geschichten maal wedder to lesen.
Un wokeen kennt de restlichen 15? Un wat is dat för'n Platt, wo de in schreven sünd? De Bröder Grimm weren in Hessen upwussen, se keemen to't Platt över de Spraakwetenschap un sproken dat nich sülven. Un wi weet hüüt ok: De plattdüütschen Texten kemen nich van Buern un Arbeiders, de elkeen Dag Platt snackt. Dat weer de Landadel, de de Bröder bi't Sammeln helpen dee, de Familie Droste-Hülshoff ut't Mönsterland (4 pd. Texten) un de Haxthausens ut dat Paderbörnsche un ut'n Suerland (8 pd. Texten). Ene Süster van August von Haxthausen schreev Knoist un sine dre Sühne (KHM 138) up un August stüer dat de Bröder to:
Un ok van Haxthausen, ditmal ut Paderborn, Dat Mäken von Brakel:
Nu warrt dat nich elkeen van us' Lesers för'n Märchen hollen. Dat is allerbest 'n Dööntken, amenn blots 'n Witz. Man de Saak is doch 'n beten horig. Dat Mäken van Brakel is en egen Typ van Vertellsel (ATU 1476 A, Prayer to Christ Child's Mother), düütsch Der gefoppte Beter, un wenn wi The Types of International Folktales van Hans-Jörg Uther upslagen doot, denn stellt sick rut, wat dat hunnerte van disse Geschichten gifft, all mit Ünnerscheed un all mit desülvige Plie. De lütte Geschicht warrt in Lettland so goot as in Mexico vertellt, in Polen, in Spanien un in de heele Werlt. Nich all de plattdüütschen KHM-Texten sünd van de dore Oort. Dat gifft ok richtig lange Märchen, as wi dat wennt sünd, De Gaudeif un sien Meester (KHM 68, dat harr Jenny von Droste-Hülshoff upschreven, de öllere Süster van Anette, de Dichtersche), of Ferenand getrü un Ferenand ungetrü (KHM 126), De drei schwatten Prinzessinnen (KHM 400) un 'ne heele Reeg van fidele un trurige Geschichten, de ik hier nich afdrucken kann, wiel se to lang sünd. De drei Vügelkens (opschreven van Ludowine von Haxthausen in de Rebeet van Corvey) is meist liek as de Machandelboom, den hefft wi al nöömt. Ok hier gifft dat en Dodenvagel, de stiggt in de Lucht un singt, dat alle Werlt van dat Verbreken hören kann:
un to'n Enn:
Verstahn laat sik de Vers in'n Suus un op'n Stutz nich, man se sett sik in di fast un du kannst se nich wedder vergeten. Mi güng dat so, ik heff disse un annere Märchen-Versen nu al mien heelet Leven in'n Kopp. Nich all van de Geschichten geiht goot ut. De Söhn van en armen Fischer will de dree swatten Prinzessinnen erlösen, man de Saak geiht scheep: "Do givt et en Gekriesk in't ganse Schloß, un he sprank noh ut dat Fenster un terbrack dat Been, un dat Schloß sunk wier in de Grunde, de Berg was wier to, un nümmes wust, wo et west was." De Jung hett noch Glück harrt, mehrstendeels warrt de Burssen, de daar nich mit klaar kümmt, för alle Tieden to Steen. De Bröder Grimm harrn ehr Märchenbook mit teihn Kinderlegenden afsloten, un daar is ok eene plattdüütsche bi: De Rose (KL 3, wedder von Haxthausens ut Paderborn).
Noch eene van de Geschichten ut de Grimms ehr Book is hüüt in de heele Werlt bekannt, liekers in hochdüütsch: Der Hase und der Igel (KHM 187). Dat Stück harr Wilhelm Grimm van een van siene Helpers tostüert kregen, Carl Georg Firnhaber in Kassel; man dat weer al druckt wesen, in't Hannoversche Volksblatt as Dat Wettlopen tüschen den Hasen un den Swinegel up de lüttje Heide bi Buxtehude. De Schrieversmann weer de Journalist Wilhelm Christian Schröder (1808-78). De Geschicht warrt ok hüüt noch jümmer wedder upleggt, mehrstendeels as Kinnerbook mit de Biller van Gustav Süs, daar hefft wi annerdaags al över snackt ("Ik bün al hier!"). Ene Geschicht weddertofinnen, de een as Kind hört of leest hett, Grimms Märchen uptoslagen un daar ne Stunn in to lesen, dat kunn dat woll weert wesen.
|
Översicht över de Muuskist 30.10.2016 |