Dat Akkermantje mit Wippsteert

Die Bachstelze
— oostfreesches Platt —

Dat Akkermantje mit sien Wippsteert,
dat drippelt flink dör de Natur
un kikkt mit blitzend blengrich Oogen
noa allens, wat dat Schluken weert.
Sien Beenen sünd hoast nich to kennen —
su splidderich un hoagelfien —
dat dücht as Fleegen, nich as Rönnen,
weet sülven nich, wat dat schall sien.

Wenneer de Hornung as de tweede Schneemoant in d' Joahr to Ennen geit un use iisfaste Frünnen in Fedderkleeär sükk noch an de Futterstäen, de wi hör föör de kole Joahrstied in d' Tuun un bi Huus inricht hevvt, höögen, denn wiest sükk all een Tochvoagel as Vöörjoahrsbeeder. Dat Akkermantje, ov ok woll in Düütsch 'die Bachstelze', is to disse Tied all ut sien südersch Winterkarteer trüch. Dissen Voagel is nich to verkennen, wenn he up hooge splidderige Beenen mit stoadich wippenden Steert as een Diva up Stelzen an de Woaterskant hen un hertrippelt, üm denn tomoal in d' Woater to wesseln üm dor Fleegenlarven un Käfertüüchs to vertilgen. Trüch up d' Drööchte flücht see ok woll as “Flattermantje” körte Strekken achter Fleegen an, de see ok furs spitzschnoablich to foaten kricht.

Akkermantje-Wiefke un Akkermantje-Keerlke sünd bi de glieker Gröttde un glieker Klöär hoast nich utnannertohollen.

Schwaart/witt an Kopp, Kehl un vörderst Böst, een hellergriesen Pukkel, witt van ünnern un een steenschwaarten steert mit witte Butenkennung.

Bi d' Lopen hollt see de Nikkopp, de Rürch un de wippende Steert jümmers in de Wachtglieke. Akkermantjes, ok 'Bachstelzen' wesseln jümmer in groode Drufeln van de Sömmerdachs nordersche in de Winterdachs südersche Waarmte, worbi bi d' Fleegen van Süd noa Nord toeers de Mannslüüd sükk van d' Drufel ovsetten um hör ole Nüssel-Rebetten wäär to besetten. Is en Keerl denn in sien Vöörtiedskuntrei ankoamen, kikkt he sükk een hoogern Stää ut, van de he luuthalsich mit “Dischiwid” ropen de anner Akkermantjes, ov 'Bachstelzen', künnichmoakt dat he wäär dor is, un dat dit sien Rebett is, in de nümms anners van sien Oart wat to söken hett. Hett he denn oaber een Wiefker in de Nööchte van sien Woahnstää utmoakt, denn is he flink dorbi, dor in Hen un Her üm hör totodanzen. He plustert sükk up as en Grooten un wiest hör dorbi ovwesselnd sien schwaarten Hauw un sien schwaarte Kehl. Sien schkarpe “Tsi-litt” Luuden moaken dat Bild ok föör de Oohrn rund. Hett he mit sien Künsten dat Wiefken örnlich wat vöörmoaken kunnt, denn antert see mit saachten “Zi zi zi” Luuden, üm noa een poar moal in de Hööchte springen mit hüm Hochtied to fieren. Dornoa söken sükk de beid en Stää, an de see in Ruh nüsseln köänt – worbi dat Wiefken jümmers dat letzde Woord hett.

De Nüstbooeree ut Plantendeelen un lichte Takken, Gröönweek un fiene Wuddels moaken He un See as Part – man bi dat Binnerste utstaffeern mit lüütji Pennen, Plantenwull un Deertenhoar, dor is He buten vöör – dat beschikkt See alleen.

Akkermantjes, ok 'Bachstelzen', sünd eelich in de opene Wiede in Huus. Wiel dat dor oaber mit de Natur bi us nich mehr allto bestich üm steit, sünd see de Minschen noa hör Woahnploatzen achterantrukken, üm dor in Müürlokken, or manken de Dakksporen ünner Reit- ov Ticheldakken to nüsseln un to bröden.

Dat Akkermantje-Wiefken, de Froo 'Bachstelze', lächt ingangs de Gras- ov Ostermoand Stükk ov wat fief bit särß düsterbrunsch sprenkelde hellerde griese Eieren, de bit up ov un to moal van hüm bi d' Bröden uthelpen, allennich van Akkermantjes Wiefke, ok 'Froo 'Bachstelze', waarmhollen worden. Elben Doagen düürt dat meist, bit de beid Öllern Akkermantjes hör Noakoamen in de Welt begrööten köänt, de, wenneer see denn dor sünd, noch good veertein Doach van Moder un Voader in d' Lääven rinföört warden.

Hör Pennenkleed is böversieds aschgries un noch temmlich eenklörich.

Wenneer dat an d' tweede Bröden geit, hollt dat Keerlke van sien Fleutenhöchte ut bi de anner Voagels mit saachte Luuden dat Weeten üm sien Rebett-Anspröäk woak. Wenn een dat moal nich föör eernsthaftich hollen deit un meent, sükk dor breetmoaken to köänen, de kricht van de Öllern flink wat anners to weeten. Sülvst Griepvoagels mit Jank up lütji Akkermantjes, ov 'Bachstelzenküken', hevvt all foaken en Fleech moaken mußt, wenneer de düllen Öllern up hör doalgungen.

Wenner in d' Harst dat Bröden doan is, denn koamen de Akkermantjes-Familin ut de heele Gägend in veele Drufeln wär tohoop an een Stää, üm sükk fett to futtern un föör de groode Reis in de südersche Winterwaarmte to öven.

Akkermantjes, 'Bachstelzen', givt dat in veele Szorten up de Eerdengrund, worbi see tomeist dat sülvige Körperhuus hevvt – blods ähm överall in de Welt annersklöärich utstaffeert.

Un woher de Naam?

De Beteekning as Akkermantje is de Voagel 'Bachstelze' dör sien Aart tofallen, in de frischken Akkergrüppen achter de Ploochiisens noa Futter to söken. 'Bachstelze' warrt de Voagel nöömt, wieldat he su geern in frisch Woater rümmerpedden deit.


...un sünst bün ik eenfach en Wippsteert!


Franz Dreidax
Platt un Vers: Ewald Eden
Fotos: Anke Nissen


6.3.2016


na baven