Horst Wernecke vertellt:

De eersten Zeitungen norrn de Elv


To verdanken hebbt wi de eerste Zeitung norrn de Elv en sonöömten "Güterbestätter" Johann Meyer, de an den olen Kran bi de Hamborger Börs up Smuggelwaar to achten harr un de Mengen bi't Verladen överwachen dee. Düsse Steed weer nicht blots de Ümslagplatz för Woren ut aller Herrn Länner, man ok för Nies ut alle Welt un Menen över militäärsche Akschonen in de Neegde. In de Tiet weer de Hannel meist noch mehr vun dat afhängig as hüüt. En Koopmann kunn bi Kriegswirren sien ganz Vermögen verleern, wenn de Hannelswoor nicht bi den Köper ankeem!

Johann Meyer hett dat markt, dat een man so na nie Narichten jiepern dee, un sik vun den Börgermester Möller Verlööf haalt, jeedeen Week een Zeitungsnummer drucken un denn verköpen to dörven. De "Wöchentliche Zeitung auß mehrerley Örther", vun 1618 an in Hamborg druckt, dörv een sik nu nich as de hüdigen Bläder vörstelln. Eerstens weer se lüerlütt, so bi 20 mol 15 cm, tweetens wies se blots veer Sieden up, un drüttens harr se noch gor keen richtigen Titel. De gotisch Druckschrift weer so lütt, dat mancheen de gor nich lesen kunn. Un Oogenglöös geev dat ja noch nicht so veel. De eersten Uplagen güngen över fiefhunnert gor nicht röver.

Trotz un alledem is de Zeitung vun de Habenlüüd un Kooplüüd, man ok vun de Gebillten glieks annohmen worrn. In Sunnerheit weern de Diplomaten ut Holsteen, wat dunntomol däänsch weer, un Sween, wat laterhen dat Hartogdom Bremen in Besitt harr, achter de nien Narichten ut ganz Europa her. Sween un Dänemark weern ja Weltmächte in de Tieden un harrn jümmers 'n gehörig Woort mittosnacken, wenn't üm de Politik in Düütschland güng. Recht gau hett dat denn ok 'n Blatt geven, wat Narichten ut de Secfohrt un vun den Kommerz bröch, up de de Reeders un Kooplüüd ut Hamborg, Lübeck, Kiel un Bremen türlich ganz kien weern. De "Nordische Mercurius", de 1630 gründ worrn weer, hett ok al sowat as'n Wederbericht afdruckt, wat ja för de Seefohrers up de Noord- un Oostsee heel wichtig weer. Man dat mehrste, wat se bröch, weern doch Lokal-Narichten ünner de Rubrik "Nieder-Elbe". Dorbi güng dat üm Veranstaltungen, nie Inrichtungen, Moord, Dootslag, Schadenfüür un snaaksche Beleevnissen. Den ,,Mercurius" kunn een ok al abonneern. De wöör denn mit de Postkutsch oder dörch en Postrieder an den Bestimmungsort bröcht un müß dor afhaalt warrn.

Biller hett dat in de Zeitungen norrn de Elv so ümbi 1690 geven, un dat toeerst in den sonöömten "Relations-Courier", wat nix anners heten deit as "Mitteilungs-Eilbote". Dit Blatt hett afsünnerliche Beleevnissen ut de Elvstroomrebeden upteken un denn drucken laten. Afsünnerlichs schient de Lüüd domols besünners interesseert to hebben. Eenmol hett de "Nordische Mercurius" gor drucken laten, dat en
Kierl in de Elv so 'n lütt sööte Meerjungfru sehn hett, de he binah snappt harr. Up de anner Siet geev dat mit de Tiet ok al ganz nüchtern Sakenberichten. As dat in 'n Winter 1684 'n strenge Küll geev, hebbt de Zeitungslüüd de in en Artikel mit de vun de Vörjohrn vergleken.

Sowat as 'n "Zeitungsdüütsch" hett sik ok recht gau utbreidt. Groot in Mood weern de franzöösschen Wöör. En poor Zeitungen kunnen nicht ümhen, en Rubrik intorichten, neem de nien Wöör een verkloort wöörn. Up düsse Aart un Wies is Hamborg umbi 1700 to de Zeitungshoochborg vun ganz Düütschland avanceert. Hier geev dat nich bloots de meisten Bläder, man ok de besten. En Utlänner schrifft dorto in en Breef: "... so sind die Hamburger Gazetten wohl die vollkommensten, welches auch in einer so florierenden Handels-Stadt am leichtesten sein kann."

De wichtigst Zeitung vun ganz Europa weer na 1712 dat "Schiffbeker Posthorn". Nu is dat lang keen Dörpszeitung west, wat een na den lütten holsteenschen Druckort an de Hamborger Stadtgrenz vermoden kann. Hierbinnen geev dat Leitartikels, de in ganz Düütschland vun Belang weern. Un de politischen Kommentaren weern so klook, dat de Leserschopp jümmers grötter woor. As de Zeitung ünner den nien Naam "Correspondent" na Hamborg översiedeln dee, weer dat binnen korte Tiet dat "Hannels- un Gelehrtenblatt" Europas slechthin. De hochberühmte britannsche "Times" harr in de Tieden 'n Uplaag vun 8.000, vun düsse Zeitung müssen bald al 'n Stücker 20.000 bit 30.000 druckt warrn. Se güng mit Scheep un Baden na de ganze Welt rut. So wichtige Politikers as Friech de Groot, Paul I. vun Russland un de ingelsche Admirol Nelson hebbt dit Blatt mitto as Spraakrohr nutzt. Un Dichterslüüd as Lessing, Bodmer un Gottsched hebbt hierbinnen jüm ehr Menen künnig maakt.

Een vun de eersten, de sik Gedanken över de Wirkung vun Presse maken deen, weer de Hamborger Spraakforscher Caspar Stieler. He meen 1697 in en Book, dat Zeitungen de "Richtschnur vun de Klookheit" weern, un wieder, dat dejenige, de Zeitungen nich achten dee, en "elennen Stümper vun de Wetenschap un jüm ehr Spillwark" weer. Na, dat mach denn ja wull hüüt noch gellen.


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
Das schöne Meerfräulein und die Presse, Aus: Geschichte der Stadt Hamburg, Eckart Klessmann. Hoffmann und Campe Verlag, Hamburg 1981
Die erste Hamburger Zeitung. Aus: Hamburgs Vergangenheit, Georg Eilers, Verlag Boysen und Maasch, Hamburg 1923

30.11.2019


na baven