Horst Wernecke vertellt:

Swattarbeit in't Middelöller


Swattarbeit, ja, dat hett dat al in't Middelöller un türlich ok laterhen geven, mehrstendeels dor, neem de Zünfte un Gillen noch dat Seggen up den Arbeitsmarkt harrn.

In de Tieden dörv een as Ünnernehmer sien Handwark erst denn utöven, wenn een Lidmaat vun en "Amt" wöör. Dat weer blots mit goode "Beziehungen" odder 'n Barg Geld möglich. Un dat harr lang nicht jedeneen, weer he ok noch so'n fixen Handwarker. Klor is ok, dat de Meesters jüm ehr Söhns as eerste in 't Amt hieven wullen, denn de schulln ja oftins de Firma wiederföhrn un för jüm ehr Olendeel sorgen. De allermeisten Handwarkers weer dat somit verwehrt, en egen Ünnernehmen apentomaken. Wieldat veele Geselln avers nicht ehr Leven lang vun den Meesterklüngel afhängig sien wullen, bleev jüm nix anners över as "swatt" to arbeiden. Kunnen harrns noog, denn se wenn ja veel billiger, as dat Amt de Priesen vörschrieben dee.


Sommers hitt, winters koolt, avers för de "Böhnhaasen" good noog:
Dackböhns in de Ooltstadt vun Erfurt

Sodraad dat Amt en "Böhnhaas" — so heten de Swattarbeiders, wieldat se ehr Warksteden oftins up Huusböhn harrn un bi Visitatschonen so flink as de Haasen över dat Dack verswinnen kunnen — utkunkeluurt harr, güng de Eldermann mit veer annere Mesters un een Stadtdener unverwohrens up Jagd. Dat schull ja ganz liesen un heemlich togahn, man mehrstens hebbt dat de Nabers glieks markt un so'n dull Spiktakel maakt, dat de Böhnhaas al lang vörweg wohrschuugt weer, wenn de Komischoon de Stiegen hochkeem. Dat verstünn sik vun sülvst, dat de eenfachen Lüüd mehr för de Böhnhaasen wecrn. De hebbt den Handwarksburschen oftins bi sien Flucht över Dacken, Utluchten un Stegels anfüürt un de Mesters vernarren hollen.


Schoosters kunnen relativ fix utneihen. En Iesensmitt kunn natüürlich ahn Warkstee nich arbeiten!

Wat sik hier so na Recht, Gesetz un Ornung anhöört, dat weer dat nu ganz un gor nich, denn de upgrepen Böhnhaasen dörven na Gefall mißhannelt warrn. Dat hebbt de Meesters ok welig utnutzt un de Sünner öllig verjaxt. Mennigeen Handwarker hett dorbi sien Leven laten odder is tominnst to'n Kröpel slaan worrn. Oftins sünd de Amtslüüd gor de Ehfruuns angohn, wenn de sik in den Weg stelln wulln. En Handwarker besweert sik bi den Rat vun de Stadt in en Schrieben so: "...daß man ihre Frauen auf offener Straße und auf dem Markt gestoßen, an den Haaren gerauft und an unziemlichen Örtern betastet habe." Veel ännert hebbt düsse Böhnhaasenjagden avers nicht. Dat Maat an Swattarbeit nehm jümmers mehr to, so dat de Stadtregierungen vun Lübeck un Hamborg nicht ümhen kemen, solk Aart Arbeit bi Armen- un Waisenhüüs, ok bi Spitaals totolaten.

Mancheen Böhnhaas hett sik mit sien Warksteed ok achter de Stadtgrenz trüchtrocken, neem he denn sicn "groote Freiheit" harr. Altona, Ottensen, Wandsbek un Bergedorp ton Bispill weern vull vun Handwarkers, de jüm ehr Updräg ut Hamborg kregen. In Lübeck seten se oftins direktemang achter de Stadtdoorn. Man lang hett dat ok nicht duurt, denn hebbt de Senaders sonöömte "Visitatoren" insett, de de Handwarkers an de Stadttoren "visiteeren" müssen. Un dat deen se mehr as upmerksam, wieldat se an de mit Beslag beleggten Materialien un Woorn bedeeligt weern.


Sniederarbeit, ok Ledder neihn, kunnst praktisch ambulant maken

Rieke Börgerslüüd hebbt de Böhnhaasen eenfach för'n Tietlang as Deners anstellt un denn allns maken laten, war in en groot Huus so anfallen dee. Dat güng vun't Wullweven over Goornarbeit bit hen to Muurmanns-, Discher- oder Timmermannsarbeit. Jeedeen rieke Fru harr ahnhin ehr egen Sniedersche. In de Hüüs vun "arfseten" Stadtbörgers dörven de Komischonen nicht rin, dat weer bi Straaf verbaden. Nu kann een ok de Vergrelltheit vun de eenfachen Lüüd verstahn, denn tweerlei Recht, dat schull't ja egentlich nicht geven. Un mancheen rieken Mann hett in de Börgerschap för noch hardere Straaf för Swattarbeit plädeert un sik tohuus süllm wat toschoostert. Maak wat!


Na de Översicht över de Bidrääg
Literatur:
Böhnhasen dürfen beiagt werden. Aus: Geschichte der Stadt Harnburg.
Eckart Klessmann. Hoffmann und Campe Verlag, Hamburg 1981

27.10.2013


na baven