Horst Wernecke vertellt:

Platt un Franzöösch

En good Bispill, neem ut'n franzööschen Utdruck pö a pö 'n plattdüütsch Woort worrn is, kann een in dat Book "Erinnerungen aus der Franzosenzeit in Hamburg" finnen. Dat Woort is dat Plattdüütsche in Ton un Snackaart so liek, dat een pattu nicht vermoden kann, dat dat ut dat Franzöösche herstammen deit.

Marianne Prell vertellt in dit Book, woans ehr Vadder sik in'n Winter 1813/14 jümmers 'n groot Pläseer maken dee, wenn he in'n Düüstern an de napoleoonsche Schildwach vörbi wull. De Suldaten harrn nämlich Order kregen, bi't Patterleern dorup to achten, dat de Hamborgers up den Anroop "Qui vive?", wat sik för 'n Norddüütschen as "Kiwief" anhöört, nicht mehr mit "Ami!" antern. Denn Frünnen dörven sik de Lüüd, nadem dat se de Franzoosen al eenmol mit de Hölp vun russ'sche Kosaken verjaagt harrn, nu nicht mehr nömen. "Bourgeois!" schulln s' ropen, also "Börger", un nix anners.

Napoleonische Suldaten in'n Morgennebel

Nu weer de Schildwach dat in de eerste Tiet wennt, jedeneen, de vörbikeem un "Ami" antcrn dee, dat Ganze to verkloorn. As de Vadder vun Marianne Prell mol wedder mit 'n Büdel vull verbaden Futteraasch ut Översee de Brüch passeern wull, keem de Wachsuldat direktemang up em to un gneter em teemlich basch an: "Qui vive? Wer da?" — Foorts pedd de Vadder noch neger an den Franzoos ran un bölk retur: "Bourgeois!" De Franzmann scheet för'n Momang in de Kneen un hett sik dorbi gliek tweemol verfeert, eenmol, wieldat een dat wagen dee, en Besatzer so luud antobölken, un to'n tweten, wat een hier unverwohrens de richtige Antwoort praat harr. "Tres bien repondu, ... passez toujours!" stammer he verdattert, wat soveel heten dee as "Hest richtig antert, maak wat du gau langkummst!" — Dat Kontrolleern un Visenteern vun den Büdel hett he denn ja ganz un gor vergeten, so harr em de Situatschoon in de Brass brocht.

Bi all de Manschetten, de een harr, hebbt de Hamborgers sik in ehr Noot bi't Ranhollen vun de däägliche Köst doch jüst so snuutig un vigeliensch anstellt as "Börger Prell", in Sünnerheit, wenn se mit jüm ehr Smuggelwoor vun dat däänsche Altona na dat franzöösche Hamborg tohuus wulln. Altona weer dunntomaal nämlich dat gröttste Smuggelnest, dat een sik vörstellen kann. Mehrere Spiekerhüüs weern hier vull vun alle möglichen Koloniaalwoorn ut de heele Welt, de aver wegen de napoleoonsche "Kontinentaalsperre" bi Straaf nicht na Harnborg rindörven. Jüst hier keem ok de warme Kledaasch ut dat ingelsche Helgoland an, de een in den koolen Winter doch so nödig harr!

Hamborg in de Franzosentied (1811)

"Du musst al up'n Kiwief sien!", heet dat in de Tiet oftins in Hamborg, wenn een wedder up en gefährlich Smuggeltuur gahn wull. Un dat höor sik jüst so an, as wenn een see "Du musst up'n Kien sien!", wat nix anners meen as ,,Pass up un holl de Oogen apen!" Man "up'n Kiwief sien" meent noch mehr. Dat heet ok, "en Levenslaag foorts richtig inschätzen un korthandig to dien Vördeel nütten". Un dat weer in de Franzosentiet in Hamborg jüst so nödig as in't franzöösche Lübeck, denn Powertee, Süükdoom un Hunger weern överall liek groot. Sodennig hebbt de Lüüd dat Spillwark an'n Slagboom dunn wiss nicht för Paßlatant dreven!

Wat sik de "Filtranten" avers ok allns hebbt infalln laten, de Töllners to overdüweln, dat kannst allnagraad as narrsch beteken: De een hett mit sien Oolsch quantwies 'n Striet anfungen un so de Wach vun 't Visenteern afbröcht. Männigmaal holp ok 'n truschüllig Visaasch odder Geelsnacken, man lang nicht ümmer. De anner smuggel Kantüffel in'e Ünnerbüx odder tüdel sik 'n Smuttaal an't Schienbeen fast. Veele Mannslüüd hebbt sik Tobackblader ünner de Prüük steken odder Zigarrn ünner't Schemisett neiht. De Fruunslüüd harrn dat mehr mit de Naturalien. De Dekolltees vun de kaprietschen Deerns weern egalemang so mit Koffibohnen, Kaneelstangen, witten Ries, swarten Peper un sööte Zuckerstücken vullpramst, dat een menen kunn, dat weern all Dickmadams. Un dat nudaags erst bekannte Wittmehl, ut dat een dat weeke, helle Franzbroot backen kunn, hett de Talljen vun de Fruunslüüd ganz schön mollig maakt. Männigeen plietsche Daam hett mit de Franzosen heel schöön daan un jüm denn ganz suutje wat ut de Lamengsch tosteken. Wenn't 'n Köömbuddel weer, denn weer 't ok meisttieds goot. Man wehe, wenn du Malöör harrst un di upn letzten Poeng noch faatkriegen leetst, denn seetst du avers in de Schiet. Nicht blots, dat dien ganze Packelaasch perdu weer, nee, kunnst ok för insitten! Denn harrst nix as Malesch un weerst ganz bannig in de Padullje!

Sien Tied weer bald to Enn, aver he hett uns Reformen achterlaten —
un en poor schöne plattdüütsche Wöör!