Horst Wernecke vertellt: Platt un Latiensch Wi seggt Muur, de Latienschen murus, de Hochdüütschen Mauer. Wi seggt Tegel, de Latienschen tegula, de Hochdüütschen Ziegel. Is jüst so mit: Plant planta Pflanze, ok mit Pahl palus Pfahl! Kunnst meist op de Idee kamen, dat Plattdüütsch mehr to doon hett mit dat Latiensche as dat Hochdüütsche. Hett dat ok. Kann man verkloorn, kann jedeneen verstahn! As de ol römische Feldherr Caesar sik mit de Germanen in de Hoor harr, dat weer so kort vör Christi Geburt, dor hebbt se hier baven noch all Germansch snackt. Un dit Germansch, dat weer de Vörlöper vun uns Platt. Weern heel veel Wöör un Utdrück von uns Platt binnen, de hüüt noch Bestand hebbt. Dat klung ok noch so as hüüt. Beleggt is ok, dat de Germanen un de Römers mit de Tiet 'n Barg Wöör uttuuscht hebbt, meent, latiensche Wöör wöörn in't Germansche upnahmen un 'n poor Germansche ok in't Latiensche. Kannst seen, bi all den Striet weern de Lüüd doch spreeksch. Un so seen de een "campus" un de annern "Kamp", ok "discus" un "Disch".
Woans is dat aver nu kamen, dat de Hochdüütschen dat ganz anners snacken doot as de Plattdüütschen? Dat liggt nu weer an de so nöömte "Hochdüütsche Lautverschiebung". So bi 700 rüm kemen de Germanen an'n Alpenrand dorup, de Lude in de Spraak to verännern. Worüm, dat weet hüüt noch keeneen nau. Jedereen dorünnen see nu to'n Bispill Mauer un nicht Muur, Haus un nicht Huus, ok Bein ansteed vun Been, Stein ansteed vun Steen. Maak wat, se seen nu Pfeife un nicht mehr Piep, Zeichen un nicht mehr Teken.
All dat hebbt de Plattdüütschen op'n Lann', un dat weern
de Sassen twüschen Elv un Rhein, nicht mitmaakt, harrn se ja
gor nicht nödig, se kunnen sik wull ok so verstännigen.
Se hebbt sik blots dat vun dat Latiensch nahmen, wat se bruken kunn'
in ehr Leven un wat wichtig weer in ehr Leven, wat ut'n Landhannel
un den Landbu allemol: Dor kemen de Kooplüüd mit Kisten
(cista) un Kästen, Körv (corbis) un Säck (saccus)
op de Koren (carrus) lang de Straat (strata) un beeden de Woor an:
Peper (piper), Semp (sinapis), Kohlköpp (caulis), Radies (radix),
Kassbeern (ceresia) un ok wull mal Körbsen (cucurbita). Man
ahn Moneten (moneta) kreegst keen Pund (pondo) von de doren Saken,
ok keen Döschflegel (flagellum) oder Sichel (secula)! Wenn sik de Stämm' mol nicht mit Pielen (pilum) trakteert hebbt, hebbt se sik wull ok mol an'n Disch (discus) hockt un Wien (vinum) drunken, un snackt un lamenteert (lamentari). Ja, so is dat mol west. Un nu kann een ok sehn: Dat Plattdüütsche hett mehr mit dat Latiensche to doon, as een vermoden deit! Dat is 'n schöön Spiktakel (spectaculum), oder? |
|
Na de Översicht över de Bidrääg Literatur: 1. Geschichte der deutschen Sprache, Adolf Bach. Heidelberg 1970 2. dtv-Atlas zur deutschen Sprache, Werner König. München, 1978 1.7.2012 |