Horst Wernecke vertellt:

Goethes "Faust" tweemool trechböögt

As Goethes "Faust" vor hunnertunföftig Johrn in Hamborg to'n ersten Mool opföhrt wöör, dor harr dat Speel 'n lang Tiet keen groote Tospraak. De Aktöörs kregen dat nich hin, de Börgers dörch ehr Speel to begeistern. Man Hannes Dannenberg, de vun Amts wegen Utroper weer un blangenbi den Direktor vun dat "Volkstheater Elysium" speel, harr 'n Rüüker dorför, dat dat för sien Huus ganz anners warrn kunn. Denn sien Theoter leeg ann Speelboodenplatz op St. Pauli un harr 'n ganz egen Publikum. Dat weern meist Plattdüutsche, de sik ok bi de Opföhrung nich schuen deen, ehr Menen över dat Spill foorts in den Saal to ropen. För düsse plietschen Lüüd nu, so dach Hannes Dannenberg, muttst du bloots dat Stück 'n beten wat trechbögen, anners würrn sien Tokiekers sik wull steersch anstellen.

Faust un Greten. Bild Detlef Dauer/Wikimedia Commons

He maak sik also an de Arbeit un schreev dat Stück so üm, dat Greten ehr haariges Schicksaal so richtig vörtüüch keem, All den annern Kraam leet he weg. Un denn nööm he den Goethe-Faust ok noch üm. Nu heet dat: "Die Verführte — ein ergreifendes Spiel um sündhafte Liebe, die zu Mutter-, Bruder- und Kindesmord führt und grausig endet." Recht harr he dormit! Kuum dat de handschreven Plakaten ophungn weern, weer de Saal ok al utverköfft. So en Spiktakel kunn doch keen deepdenkern Minschen op St. Pauli kold laten!

An Sünnavenavend weer de Bood denn ok so prampenvull, dat bald keen Platz mehr an de Dischen to kriegen weer. De Jungs un Deerns, de keen Stohl mehr afkregen harrn, drücken sik an de Wännen un in cle Ecken, snatern un praten rüm, as hör de Welt jüm alleen. Un de Bedenung müss sik meist den Weg dörch de Lüüd bahnen, anners kunn se dat Beer gor nicht op'n Disch bringen. Piepenrook trock in dicke Swaden de Deek upto un hüll den ganzen Saal in'n heel grieses Haallicht. Op de Bühn leepen al 'n Stücker dree, veer Schauspeelers in ehr Speel-Kledaasch rüm, keken odder winken in't Publikum, bögen sik vun dat Podium dal un begröten noch den een odder den annern, den se kennen deen, nehmen bilöpig noch 'n Sluck Grog, de jüm anboden wöör, un deen so, as wulln se glieks anfangen.

De jungen Lüüd duur dat aver al veels to lang, se steken de Fingers in't Muulwark un piepen as dull. Foorts keem de "Famulus" un stell sik vör den Vörhang. As dat nu liesen wöör, reep he mit'n heel fipsige Stimm, de sik meist överslagen dee, luuthals in den Saal, dat he egendich den Faust harr speelen schullt. De lögenhaftige Dannenberg, de sik hier ok noch Direkter schimpen dee, harr em bedragen un en annern de Rull geven, dorbi weer he doch een vun de besten Schauspeelers in dat ganze Veddel. Kuum dat he dat seggt harr, sett wedder grell Fleiten un Piepen in. Kunnst dien egen Woort nich verstahn! Denn dat wull dat Publikum ja gor nicht höörn. "Anfang'n!" kekeln dor 'n poor Jungs ut en achtere Eck, "anfang'n!"

In Auerbachs Keller, Eduard v. Grützner (1846-1925)

As de Famulus mitn hoochroden Kopp afpeest weer, keem Greten op't Trapeez. Nu güng dat Speel ja wull los. Man de müss ok noch ehr Bedenk loswarrn. Dannenberg, snack se, de wull ehr veels to wenig Gaasch geven. Dorbi harr se 'n poor Kinner tohuus, de wullen doch ok wat to bieten hebben!
Nu weer't aver ut mit dat Gedüür vun de Tokiekers.

"Anfangen, anfangen!", grölens all. "Wat gaht mi dien Kinner an, du ole Oolsch?", kiev een Fru, de ganz vöör sitten dee. As denn ok noch 'n poor Beerdeckels ganz dicht an ehrn Kopp vorbiseilen deen, dor weer ok Greten drievens verswunnen.

Eerst as de Vörhang upgahn dee, höll dat Lärmen un Lamenteeren up. Mit 'n groote Andeelnahm wöör nu dat Stück verfolgt. Man as de Deerns in de "Brunnenszene" över sik un annere hertrecken deen, dor kunnen sik 'n poor Mannslüüd doch nich mehr trüchhollen. "Ji verdammten Klatschwiewer!", repen se, "Insparrn schull een juch!" Un as Faust Greten jüst wedder belatschern dee, weern s' överhaupt nich to begöschen. "Du verdammte Kierl du", huuln se up, "du lüggst ja beter as 'n Dampermonarch! Un sowat will wat Beteres sien? Pfui Deibel ok!" En regelrechten Tumult geev dat aver an't Enn vun dat Stück. As de "Stimm vun baben" verkünnen dee, Greten weer rett, dor sprung allens up. Sülvst Fruunsminschen stünnen up de Stöhl un bölken un lamenteern wat dat Tüüch höll, denn Greten seet doch ganz benaut un trurig in'n Karker, un de vornehme Doktor Faustus harr ehr doch sitten laten! Ne ok doch, dat kunnt nich geven. Dat weer toveel! "Wat heet hier rett?", schreen welk Fruuns füünsch in den Saal, "Greten, laat di ja nicht anschieten!", muntern se de arme Fru up, "dat is allens 'n groten Mumpitz hier!" Un denn steeg de Fru vun vöör up de Bühn, form de Hannen vör ehrn Mund to'n Tuut un födder so luud as se kunn: "He hett ehr toschannen maakt, nu sall he se ok heiraden!" "Jo, recht hest du", anter dorup ehr Nabersch vun ünnen, "her mit den verdorigden Bedreger. He sall se heiraden!" De Mannslüüd weern sik in düssen Punkt foorts mit de Fruunslüüd enig. "He hett sik dat inkroomt", bölk Krischan Seiler un stünn al up de Stieg, "nu mutt he't ok utlöpeln, anners rüüscht wi em af!" Dorbi röög he den Qualm in de Luft mit sien Fuust dörcheneen. Dat weern all tofreden. "Hei-ra-den, hei-ra-den!" bölk nu de ganze Saal in'n Dreetakt.

Bleek as de Dood weer Dannenberg bides up dat Podium stürzt, harr de Hannen haven un mit de Arms rümfuchelt. Man dat duur 'n ganze Tiet. De Tokiekers weern nicht so licht to begööschen. Dreemool müss he ansetten, denn kunn he sien Publikum erst verkloorn, dat Goethe dat Spillwark nu mol so dicht harr. "Holl de Flapp, du Döösbartel! Wat heet hier Goethe? Dat sünd Utreden, sowat gifft hier nich!", antern de Lüüd. Se weern sik ok foorts wedder enig un brüllen in eensenweg: "Hei-ro-den! Hei-ro-den!"

As Dannenberg mark, dat dor afsluuts nix bi to maken weer, schüttkopp he vergrellt un geev de Schauspeelers 'n Teken. As 'n reuigen Sünner keem Faust nu mit Greten na vöör, slüng sien Arms ganz behott üm ehrn Lief, straak ehr noch mosig dat lange Hoor un deklameer dorbi: "Verzeih mir, Greten, ich habe schlecht an dir gehandelt. Ich will alles wieder gutmachen, darum frage ich dich: Willst du mich heiraten?" Un Greten hauch mit groote, glöhnige Oogen un rode Backen heel truschüllig: "Ja, Heinrich!"

Antonio Tantardini (1829-1879), Faust e Margherita. Bild Paolobon140/Wikimedia Commons

As nu de Dokter Greten ok noch 'n dicken Sööten op den Mund drücken dee, dor weer de Gerechtigkeit mehr as wedder herstellt. De Bifall prassel man so dörch den Saal! Un männigeen Traan kuller op den Bodden. Dat Jubeln un Juuchen un Ropen wull un wull gor keen Enn nehmen, so begeistert weern de Lüüd. De Fruuns, de sik an ievrigsten för de Gerechtigkeit insett harrn, krupen gor op de Bühn un schütteln beid Schauspeelers överdorig de Hannen. Faust müss so veel Zigarrn un Toback vun de Breed opsammeln, as he dat ganze Johr nich roken kunn, un Greten kunn de Blomen bald nich mehr hollen, so veel weern dat!

To'n Sluss müssen Greten un Heinrich de letzte Szene noch eenmool spelen. Eerst denn güngen de Hamborgers tofreeden na Huus. Harrn se doch 'n groote Slacht över Goethe wunnen, un Goethe, dat wussen se all, dat weer lang keen Lütten!