Seemannsgarn:
Valparaiso un en ole Buddel Wien

vun Günter Sohnemann

Valparaiso, Havenstadt in Chile — wo faken heff ik vun di höört! Du schöne Stadt an't Meer. An'n Strand vun dien Bucht liggst du as en Parl un wiest jedeen Seemann, de mit sien Schipp langsam sienen Ankerplatz anstüert, dien apen un inladen Gesicht.
Mi harrst du to Begröten — jüst weer en Regenfloot över dien Däcker un Straten dalgahn — en vullen schönen Regenbagen utspannt — en Regenbagen vun solk strahlen intensive Klöören, dat ik düt schöne Geschenk hüüt noch vör mien binner Oog bewohrt heff.

Valparaiso hüüt

Wo faken hett mien Grootvadder vun di vertellt, vun dien Schöönheit un vun de grote Proov, de an'n 18. August 1906 Klock acht an'n Avend över di keem. Hier will ik sienen Bericht wöörtlich weddergeven — den Bericht vun en Tiedtügen, mien Opa Carl Schlaze, den he uns Familien Möller un Sohnemann schriftlich achterlaten hett.

Bericht vun Carl Schlaze

Dat weer an'n Avend so bi Klock acht. Wi legen an de Kaimuur, dat geev bloots een Kraan, uns to beladen.

Wenn't Fieravend woor, denn güng dat Schipp, de "Thuringia", vun de Laderampe weg, üm un bi 100 m wied in See, dor för de Nacht vör Anker to gahn. All Scheep müssen düt Manöver maken: an'n Morgen ran, an'n Avend afrücken. Dat weer woll vun de Chileensche Havenpolizei so anoornt vunwegen de Sekerheit.

Wi legen nu vör Anker. Noch keeneen vun uns Mannschap weer betherto an Land gahn. Harrn wi an Land gahn wüllt, harrn wi mit uns lütt Boot fohrn müsst. Dat woor dorför ok duernd bruukt.

Man nu, so bi Klock acht, fung dat Schipp miteens an to dröhnen; dat bever opmaal, un dat woor jümmer stärker — en dunnerlich Rumoren. De Thuringia schuckel meist bet to'n Kentern, wi all müssen uns fasthollen as in'n Kramp. Dat Eetgeschirr un allens, wat nich fastmaakt weer, slöög gegen de Bordwänn un möök hellschen Radau.

De Heven weer swatt. De Eer bever. De See toov, as weern wi in en Orkaan kamen. Un ut de veer- bet fiefdusend Meter hogen Salpeterbargen, de as Lammer huppen dään, stötten Blixen un Füür, un de ganze Stadt leeg binn teihn Minuten in Gruus un Muus.
Un Dusende Minschen güngen in den Dood.

In'n Haven un op de Reede güngen över 150 Scheep un ok Minschenleven in düsse gresige Eerdbevernkatastrooph togrunn.
Dat, leev Kinners, kannst nich vergeten. Ofschoonst wi in'n Tweten Weltkrieg in de Bombennächt veel Leges beleevt hebbt.
Ji Leven, in Psalm 18 Vers 8 bet 16 köönt ji't nalesen, un ik woor wohraftig Tüüg vun düsse Begeven. "Dor sehg ik dat Bett vun't Water, un dat Eerdbevern sien Grund woor opdaan", so heet dat in Vers 8: "De Eer bever un zidder, un de Grund vun de Bargen reeg sik un bever."
Solk en Spraak, ji Leven!

Un liekers wüllt wi den Herrn unsen Gott un den Herrscher vun de Eer de Ehr geven, un mit Psalm 29 Vers 4 will ik düssen Bericht vun't Eerdbevern afsluten:

"Den Herrn sien Stimm geiht mit Macht, de Stimm vun'n Herrn geiht herrlich, denn he warrt sien Volk segnen mit Freden." ——

Wi sünd denn wegen dat Eerdbevern noch dree Weken länger in Valparaiso bleven. Uns' Schipp Thuringia woor as Lazarett bruukt, wi harrn masse Versehrte an Bord. Ok Ossen un anner Deerten woorn bi uns an Bord slacht. An Land weer ja allens hin.

As dat bi de Minschen so geiht, möken sik in de toschannen gahn Stadt de Pöbel un de Ünnerwelt mit ehr unselig Herrschap an't Wark. Man düt Regiment funn gau wedder en Enn.

Lantüchtenpahls un Telegrafenmasten been en afschrecken Bild vun dat, wat Standgerichte doot. 'keen bi't Plünnern faatkregen woor, ja ok wokeen bloots na Klock negen avends op de Straat sehn woor, woor stantepe dör den Strang hinricht', mit en leesbor Schild, för wat he dor anbummelt weer.

Wi harrn uns Missioon afslaten, un uns Reis güng wedder trüch na Hamborg.

Düt weer, wat ik al as Kind vun mien Opa Carl Schlaze jümmer wedder as egen Beleven vertellt kregen harr. Un jümmer wedder been wi Kinner em, düsse grulig Geschicht nocheens un nocheens to vertelln. Dor hett he ehr opschreven.

Düsse Aventüür wull ik ok beleven. Nich dat ik jichenseen Stadt so en Unglück günn; man ik wull ok Valparaiso sehn.
Nu weer ik hier, un se begrööt mi mit all ehr Schöönheit. Valparaiso, dat Paradies-Daal, düssen Naam dröög se to Recht, schien mi. Dat Natuurschauspeel, de wunnerschöne Regenbagen, lüch överher.

Dorbi bleev dat för den Ankunftsdag.
Eerst neegsten Morgen wöörn wi an de Pier gahn un in'n Haven ankern — in de Neegde vun en ehmaals düütschen U-Boot, dat ok vör Anker leeg. To de Geschicht vun düt U-Boot heff ik nix Naues mehr rutfunnen; man ik heff Biller dorvun.

Hüüt is de Haven moderner

Neegsten Dag in de Fröh güng dat an de Pier. — Wat för en ole Haven! Kraans ut Hamborg vun'n Oosterbekkanaal, nauer seggt, vun Kampnagel. De sehgen so oolt ut, dat mi de Gedanke keem: De hett mien Grootvadder al 1906 sehn! 'keen weet? — So dach ik. Dor heff ik mienen Grootvadder en Postkoort ut Valparaiso schreven, wo he sik dull över freit hett.

Avends güngen wi Seelüüd an Land. Överall stunnen de Sielschächte apen, un Koppeln vun Mannslüüd versöchen, den Sand ruttokriegen, den dat Unweder an'n Dag tovöör in de Kanalisaschoon spöölt harr. De Afwaterrohre weern dreeveerdel vull Sand — en Reesenproblem för so en grote Stadt.

Seilbahn in Valparaiso

De Stadt is twüschen teemlich steile Bargen buut, dat een Seilbahnen op Schienen bruken dä, na de höger legen Stadtdelen to kamen. De Hüüs sehgen halsbrekern ut un leten ok al heel oolt. Villicht harrn de Bewahners dat Eerdbevern vun 1906 al lang wed-der vergeten…?

Ik bleev in't Havenveerdel. Uns Teel weer, chileenschen Wien intoköpen. — En Wienkenner bün ik nienich woorn. So'n Noordlicht as ik drinkt doch Wien na sien Söötheit orr na en dusseligen Naam, so as "Kröver Nacktarsch", "Wermut" orr sowat — de Smack vun de 1950er Johr even. Wenn du düsse söten Wiens drünkst, bruukst neegsten Morgen garanteert en Aspirin. Den Smack an dröge Wiens kennen to lehren, dat heff ik later in Ulm op Besöök bi mienen Seefohrtsfründ Günther Möck nahaalt. Un dat is ja al wedder en anner Geschicht.

Ik dä mi mit en Grupp vun Bord tosamen, de loströck, Wien to köpen as Geschenk för de Leven tohuus. Wi funnen ok bald en Laden, de mit nix as chileenschen Wien hanneln dä — in Havenneegde, dicht blangen een vun düsse Seilbahnen, 'neem de Fohrgastkabinen op Schienen na baven trocken woorn, wieldess sik de anner Kabine daalwarts bewegen dä. Jüst ünner so en schepe Evene weer de Wienladen in den Fels haugt. Vörn an de Straat schien dat en ganz slicht Ladengeschäft in de Front vun en Wahnhuus; güngst dor rin, denn geev dat Verkööpstresen, Wienregalen un Verkööpspersonaal.
Ik weer baff: Hier woor Düütsch snackt!

Treppenveerdel in Havenneegde

Mien Kameraden fungen bald an, intoköpen, wat ehr offereert woor. Ik sülven kunn mi to nix entsluten. Dorwegen höll mi de Verköper sachs för en heel künnigen Wien-Experten, wieldat ik töger, den anbaden Wien to köpen. Also föhr he mi in de Deepden vun den Laden in en groot Wienlager, dat wohraftig en Höhl weer, in den rugen Fels haugt. Wedder weer ik baff — en Höhl weer ik hier nich vermoden west. Man wedder kunn ik mi nich entscheiden. Probeern wull ik ok nich. — Woso? Ik harr in Bremen bi de Utreis en unkomodig Beleevnis hatt: Ik harr mi dor in en Geschäft nehgbi den Haven en Antoog köfft. Heel tovörkamen hebbt s' mi dor en Glas Wienbrand anbaden, villicht twee Glas, villicht dree — ik weet nich. As ik op See den Antoog endlich mal anprobeert heff, weer de Stoff schöön, man de Antoog to groot. Vun de Bordkameraden geev dat ok nix as Hohn un Spott. Vergrellt nehm ik mi vör: Nienich wedder wat Alkoholischs in en Geschäft!

So harr ok hier in Valparaiso de Verköper keen Glück, mi Wien to'n Kosten antobeden.

Ik wull al ut düt hellerlüchte ünnereerdsche Wienlager rut, as ik op en Kant bisiet en heel ole Buddel Wien stahn sehg — mit Schimmel an'n Korken un dat Etikett ok al vun de Tied anknabbert. Mi güngen Geschichten vun ole weertvulle Wienbuddeln dör'n Kopp. So een harr ik funnen! De Verköper keek mi fraagwies an un haak na, wat ik de Buddel wirklich hebben wull — ja; so möök he mi en wirklich günstigen düren Pries för düsse ole Buddel Wien.

Stolt dröög ik de Buddel an Bord un verstek ehr liek as en Schatz in de Kamer deep ünner mien Wäsch in't Schapp. "Opa", dach ik, "ik heff en schöön Geschenk ut Valparaiso för di mitbröcht!" Höödt heff ik de Buddel as en Kostborkeit; man welk vun mien Bordkameraden weern övertüügt, de Buddel weer "ümkippt"!

Ik heff dat nich glöövt, bet wi vör Buenaventura in Kolumbien en lütte Fier in uns Kamer harrn. Dat weer laat worrn, wi kregen nix mehr to drinken, wieldat allens an Bord lang slapen weer.
"Mann, Günter, laat uns doch dien Wien probeern!"

Ok in mi weern al Twievel wussen, wat de Buddel noch good weer; ik heff ehr op den Disch stellt un fierlich seggt: "Hier is de gode Drüppen, den wüllt wi nu verkosten!"

Ik kann vundaag nixnich mehr to düssen Wien seggen, denn ik heff eenfach keen Erinnern mehr. Villicht harrn wi al to veel drunken un hebbt den rood funkeln Wien ahn to geneten liek as Banausen daalkippt. Wat ik avers nich vergeten heff: Neegsten Dag harr ik aasig Nierenpien.

De Drütte Offzeer meen, ik schull mi de Nieren schöön warm hollen. Dat dä ik. Mien Winterschal dä mi gode Deensten dorbi; bet na'n Panamakanaal harr ik em üm't Lief, denn weer dat wedder good.

Wenn ik mi dat dör'n Kopp gahn laat, weer dat good, dat ik de Buddel opmaakt un mit mien Kameraden drunken heff. Mien Grootvadder sien Nieren weern nich mehr de besten, un wenn de Wien dor an schuld weer, heff ik Opa vör Slimmes wohrt.

Chile keem mi, wieldess wi in Valparaiso liggen dään, teemlich düütsch vör. Faken höör ik op de Straat Düütsch, un ut de Junggraden ehr Vertelln kreeg ik mit, dat se sogor in en düütschsprakig Familie inlaadt weern, 'neem se mit Junglüüd in't lieke Öller Singspelen opföhrt hebbt — Singspelen, de in Düütschland totaal ut de Mood kamen weern, ja meist al gor nich mehr kennt woorn. Un dat een enkelt wat vörsingen müss — för uns Jungmänner un Lichtmatrosen keen rein Vergnögen, weer doch al lang Rock 'n Roll anseggt. Un mit de Deerns harrn se ok ganz wat anners in'n Sinn hatt.

Gegen düsse Dwangsbeglücken güng een vun uns Jungmänner gegenan, as he mit Singen an de Reeg weer. He dicht' en niegen Song:
"Stumpfsinn, du bist mein Vergnügen, Stumpfsinn, du bist meine Lust …"

Dat de Öllern bald dorna de Rheinland-Bagaasch vun de Vina del Mar trüch an Bord bröcht hebbt, weer ganz in de Reeg.

Buntes Valparaiso