Sagen ut Noorddüütschland:

Dat slapen Riederheer in'n Schübarg

An de Südenkant von Stormarn, dree Milen vör de Doren von Hamborg, in de Gegend von Hoisbüttel, liggt de Schübarg. Mien leve Mann un ik gahn dor oft mit uns Pudel spazeern. De woll fiefunsösstig Meter hoge Barg, nee, ehr wat is dat en Knüll, liggt in een idyll'sche Landschap mit veel Woold.

Foto Gertrud Everding

Een Dag, dat was vöricht Johr, de Sünn wull al slapen gahn, begegen uns en sünnerborn, snaakschen Mannsminsch, de egaalweg in sik rinbrabbeln dä. Groot un hager weer he, harr en Slapphoot op de pudeligen, griesen Hoor un dreeg 'n langen swatten Mantel. Mag ween, dat weer so'n richtig plietschen Wetenschapler, so'n Professer, een, de sien egen Kopp vergeten dä, wenn he nich anwussen weer. Wi wünscht em Goden Avend un he bleev bi uns stahn.
"Scheunen Avend", sä he fründlich, "kieken Se sik bloots dat grote Lock in den Barg an. Dor is ja ok graad Ehr Pudel as dull an't Snüffeln. Orrnlich düster, dat Lock, nich? As ik 'n lütten Jung weer, hett mien Vadder mi wat dorvon vertellt."
"Ja", anter mien Mann, "wi hefft uns hüüt al över wunnert. Dat Lock hefft wi sünst nie nich sehn. De Hund kann dor goor nich wegfinnen. Is wat Besünners dormit?"
De Herr plier egenoordig deepsinnig na den swatten Pudel hen, fohr sik mit de Hannen övern Kopp, sett den Hoot wedder op un keek uns kregel an: "Ja, dat kann een woll seggen — besünners —

Foto: © Gerhard Giebener/pixelio

As Jungkeerl keem mien Grootvadder maal an so'n Avend as hüüt, düssen Weg von Hamborg na Lübeck lang. Do spreek em ok'n Mann an, so as ik hüüt Se anspreek. He harr'n langen sülverwitten Boort un sehg rieklich ooltmoodsch ut. He was'n markwürdigen Minschen. De fraag em: "Jung, weetst du een, de Peer beslahn kann?"

Mien Grootvadder was'n Hoofsmitt op Wannerschap, 'n groten starken Keerl, un verstunn sien Handwark bannig goot. So was he sik bald eens mit den Mann, un de föhr em na een groot Lock, dat was versteken ünner en basigen Eekbusch. Se sleeken sik 'n langen, düstern Gang rünner un stunnen an't Enn vör een hohges Iesendoor. Mien Grootvadder weer dat grugelig tomoot. Wohen wull de Keerl mit em gahn? Wat schull dat? Wull de em villicht insparrn?

Foto: © Wolfgang Hartwig/pixelio

De ole Mann musst sik bannig afmöhn, denn sprüng dat Door mit Knarrn un Quietschen wiet op. In't munkelige Licht von poor Traanfunzeln weer 'n riesigen Saal to sehn. Woll mehr as hunnert Peer stunnen dor. Dat was'n heemliches Schubbern un Snuben! Sünst aver weer dat dodenstill. Baben op de Peer seten överall Rieders mit swoores Iesentüüg an, mit Helms, Piken un Sweerter, aver se weern all an't Slapen. Keeneen keek na em röver.

Dat was ja maal idelig! Sowat harr de Smeedgesell noch nie nich sehn. He wull den Olen dat seggen, aver de bedüüt em glieks, he schull still ween. De Gesell weer heel verbiestert. "Nu man loos!" reep de Mann, de woll de Stallmeester bi de Rieders weer. He harr 'ne gediegen Utspraak, grööl aver mit Dunnerstimm. "Fang an! Is de Nacht eerst vörbi, muttst du fardig ween! Fardig! Höörst du?"

Foto: © Thomas Max Müller/pixelio

Mien Grootvadder Franz gung nu ok an de Arbeit. He keek na de Hööf von de Peer, wat se in Orrnung weern, snitt hier un gniedel dor wat rümmer, un woneem dat nödig weer, kregen de Dierten niege Hoofiesen. Dat flutscht em so gau von de Hannen as mien Grootmoder dat Arftenpulen. En Hamern weer dat. Kling! Klang! Klung! Ding, ding, ding, dang, ding ding!

De heel Nacht hett he hamert un kloppt, un de Ool keek em dorbi to. En groten Hupen tweibraken un afnütt Hoofiesen legen al dor. Franz weer bannig an't Sweten un dat Smeedfüüer dä glüstern un blökern. De Flammen harrn den groten Saal hell makt, dat'n binah de Peer tellen kunn. Aver dorto harr Franz keen Tiet. De Sweet leep em in de Ogen un ok Bost un Rüch rünner. Sünnerbor — de Riedersoldaten weern noch jümmers an't Slapen. De rappelt sik nich maal bi dat Kling un Klang op. Un de Iesenhelms seten noch jümmers pielgraad op ehrn Kopp. Wo lang se woll hier al an't Slapen weern? Een Johr? Hunnert — tweehunnert Johr? — or noch wat mehr? De Ool hett dat unsen Grootvadder nich verraden. Villicht weern se al vör lange Johrhunnerten von een Krüüztog herkamen — or doch eerst in de Tiet von Götz von Berlichingen? Wokeen weet dat?

Foto: © Marco Barnebeck/pixelio

So gung dat mit Peerbeslahn, bit de Morrn bilütten to schummern anfung.
"Man gau, weg mit di! Du mutts nu rut! De Sünn kümmt glieks!" reep de Ool. Wat för'n Lohn wullt du hebben?"
"Geven Se mi man de Hoofiesen, mien Herr, denn bün ik tofreden", sä de Gesell. "De kann ik wiß noch bruken." Bi dat Opsammeln stött he ut Versehn en Rieder an. "Geiht dat al loos?", reep de Rieder heel verschraken. "Nee", sä de Ool, "slaap man noch, ik segg di Bescheed, wenn dat so wiet is."

Foto: ©Sparkie/pixelio

De Peer weern fardig un de Ool gung mit Franz na de Straat torüch. De drääg den Sack mit de Hoofiesen. Op eenmaal weer de Ool verswunnen. — Tschüß un weg. —
"Wat is bloots in mien Sack bin ? Sünd dat Steen ?" stöhn mien Grootvadder un sett em op de Eer af. De Sack gung von sülvst op un 'n poor Hoofiesen legen em to Fööt. Do gung graad de Sünn op.
"Nee, wat is denn dat?" dä he wunnerwarken. De Iesen blänkert sülvern in Morrnsünnschien. "Sülver!" reep he un sprung vör Freid in de Luft as'n Katt, de 'n Muus fangt. "Sülver!" Franz mutt woll danzt hebben as'n Verrückten.
Ja, so was dat domaals.

De Iesen sünd würklich von Sülver west un Grootvadder Franz is'n goden, stolten Smeedmeester worrn, mit'n smuck Huus un'n egen Smeedwarksteed, de he sik an de Straat na Lübeck anschafft hett. In sien Huus geev dat all de Johr keen Noot. Sien Fru un Kinner weern meisttiet vergnöögt. De velen Hoofiesen weeren woll an dusend Daler weert. Ok de Gesellen harrn dat goot bi em un he, mien Grootvadder, musst denn mit de Tiet nich mehr so veel arbeiden. Bloots — eenmaal in't Johr is he för dree Daag ünnerwegens west. Un wenn he wedderkeem, weer he rein kaputt. Denn muss he eerstmaal een Dag lang slapen un lett sik von mien Grootmoder plegen. Keeneen hett wusst, wohen he gung, eerst op'n Dodenbett hett he dat mien Vadder verraden. He muss alljohr in'n Micheelimaand heemlich na den Schübarg wannern un de velen Peer beslahn. Dat was de Bedingen west, wat de oll Stallmeester em domaals stellt harr.

As mien Grootvadder Franz oolt weer, was he en rieken Mann, un ik, ik wahn hier nu dicht bi'n Schübarg un söök na Hoofiesen. Villicht finn ik een, man bloots een as Andenken, dat weer al goot. Dat Door to den Barg, dat heff ik al so veel söcht, dat is woll nich mehr dor.

Mien Naver meent, een Nacht bi Vullmaand hett he dat maal sehn. Ik gläuv em nich, he is'n Tüünbüdel. — Aver wat weet een denn ?

Keen dat nu woll maakt ? De Peer beslahn, meen ik. De sünd seker noch in den Barg. De Lüü seggt, de Rieders täuvt op den Dag, wo de grote Keunig kümmt un se in de Slacht föhrt. Denn waken se op, denn geiht dat wedder loos mit Krieg un Peer un Rieders. Na, un ik wünsch mi, dat se nienich wedder rutkamen. Nienich, segg ik!" Ganz fühnsch sä he dat. As he wedder beten ruhig weer, meen he:

Foto: © Liane/pixelio

"Ok de Möller von Hoisbüttel hett dat domaals mit de Peer in Schübarg spitzkregen. Dat hett mien Grootmoder mi vertellt. He harr twee Swien, de to Huus nich freten wulln, un doorbi weern se doch snickenfett. Dor is he achteran gahn un hett een Dag sehn, wa se in'n Barg krupen sünd. Nu wusst he, woneem se dat gode Foder funnen harrn. Bi't Slachten harrn se den helen Maag vull mit Haver. Se harrn de Köörner freten, de ut de Foderkrüffen bisiet fullen weern. As de Möller dat neegst Johr sien Swien na den Schübarg drieven wull, weer dat Door nich mehr to finnen. He weer bannig argerlich, as he dat vertellen dä, sä mien Grootmoder. Von de Tiet an is't to End mit Haver un Hoofiesen. Wi hefft do nix wedder von sehn.

Höört Se den Wind? Dat's do so'n Rumoorn bi! Dat kümmt wiß ut'n Barg! Ik gah nu na Huus. Mutt noch wat studeern. Blieven Se nich so lang hier. Dat warrt al düster. Weet een, of nich hüüt graad de Dag is, 'keen de Riedersoldaten ruutkamen? Binnen Se man lever den Hund an..."

Dormit gung he weg un wi stunnen noch 'n Tiet un keken den Schübarg rop un rünner. De Bööm ruuschten un dat was bald stickendüster, aver keen Peer keem ut'n Knüll un ok keen Rieder.

Hüüt sünd wi graad wedder hen west. Aver dat Door is nich to sehn un de ool Mann ok nich. Büsch un Bööm stahn dor, neem wi dat Lock funnen harrn. Uns Hund hett snüffelt as dull, hett jiffelt un günst, aver nix funnen, an't Enn hett he Roh geven. Se hefft dat Lock woll toschütt't — or nich ? Slapen woll de Soldaten un all de Peer noch binnen in'n Barg?
Pst — liesen, se dröfft nich opwaken, sünst —
Schaad, mien leve Mann is keen Hoofsmitt! En Schuur för de sülvern Iesen hefft wi all!

Gedanken över de Rieders von'n Schübarg un annerswo

Jo, dat is würklich en hatte Nutt. Wo sünd se bleven, de Soldaten? De Krieg weer ut, de Slacht weer verloorn. Dat Land brukt doch Soldaten, menen de Lüü.
Dat harrn se all so beleevt, von ole Tieden her. Dat mutt so sien.
Do geev dat vör över dusend Johr Korl den Groten, de sien Feut överall dotwüschen harr. De Mann was to un to machtgierig. He harr ok dat ganze Land christianiseert mit Sweert un Doot un de olen Asen, ok Wotan, den groten, to Höll jaagt. De Normannen kemen lange Tiet över dat Land un hauten allens kaputt, Müüs un Lüüs.

Foto: © Gerhard Giebener/pixelio

Later geev dat den groten Dörtigjohrigen Krieg (1618 -1648), wo de Protestant'schen un de Kathool'schen sik in de Hoor kregen, dat een nich mehr wuss, of een Fru or Keerl weer, den Söbenjohrigen Krieg (1756 -1763), wo de Kaiserin Maria Theresia gegen den Ollen Fritz in Schlesien keen Steen op den annern leet. Oh, wat hefft se sik haut!
De Lüü hefft ok veel von de grote Türkengefohr snackt, von de Mohammedaner, de de Welt regeern un de Christenlüü all dootslahn wullt. In Spanien harrn se al Hüüs un na Wien weern se ok bald kamen, wenn de fixe Prinz Eugen nich west würr. Vör de Türken harrn de Minschen bannig Angst. Do was dat jümmers goot, wenn een noch poor Soldaten in Knüll harr, de bloots op täuven, dat se krüüzfidel in Krieg trecken köönt. Denn keem ok de Franzosentiet (1789 -1815), wo de Napoleon över de ganze Welt to seggen hebben wull, de Sleswig-Holsteensche Krieg (1848 - 1851), de för Sleswig-Holsteen, Meckelnborg un Pommern veel Noot bröcht hett, de Düütsch-Dään'sche Krieg (1864), wo de oll Bismarck Sleswig wedder na Holsteen un Düütschland brocht hett, de Düütsch-Franzöös'sche Krieg (1870-71), un wo de Kriegen all heten. Un toletzt kamen noch de beiden Weltkriegen (1914-1918 un 1939-1945). Dat was bannig gräsig. Do kunn een nich noog Soldaten hebben. Aver dat Heer in'n Schübarg is nich opwakt. Worüm woll nich?
De groten Herren buen de Kanonen un de Lütten müsst denn starven. "Kanonenfoder is dat", hefft de Lüü seggt. Is woll denn beter, de Soldaten in'n Knüll waakt nich up.

Foto: © Gerhard Giebener/pixelio

Uns ole Filmstar Marlene Dietrich hett dat ok vör poor Johr noch sungen: Sag, wo die Soldaten sind, wo sind sie geblieben? Sag, wo die Soldaten sind, wer weiß wohin?
Jümmers hett de Minsch fraagt un keen Antwoort kregen. Dat Hart hett weent un een mutt jem doch goot tospreken. Weern doch so vele, poor hunnert — or poor dusend Mann, junge Lüü mit Goot un Bloot, mit Stebel un Spoorn. Weg weern se, as de Slacht to Enn was! De kunnen doch nich all doot sien?
Een Dag vörher was doch de Slacht baben op den Knüll west! — dat harrn de Lüü doch sülven höört, dat Schreen un Bollern — un nu? Still, as 'n Graff. Keeneen mehr dor.

Ik heff leest, dat gifft vele Steden in Düütschland, neem Soldaten in Barg slapen.
Bi Tönning in Eiderstedt un bi Mönchneversdörp in Holsteen gifft dat ok Soldaten in'n Barg or in'n ünnerird'schen Gang, de dor slapen un op een niegen Krieg täuven, domit se ehr Land helpen. Bi Tönning sünd dat sogoor 200.000 Mann un dorto en Keunig. Dan warrt he nöömt, un he is de Sagenkeunig von Dänemark, so as Keunig Artus för de Ingelschen is. Woll mehr as tweedusend Johr sünd dat, wat he, Keunig Dan, leevt hebben schall, un na em heet dat Land "Dänemark".

Foto: © Gerhard Giebener/pixelio

In'n Kyffhäuser slöppt de Kaiser Friedrich Barbarossa al mehr as achthunnert Johr un täuvt, wat de Raven, de üm den Barg flegen, em Bescheed seggen. Wat möten de Lüü belevt hebben mit Krieg un Noot un Doot, dat se sik so'ne Geschichten vertellt hefft! Un de Lüü hefft sik ok Moot makt mit den Gedanken: Wenn dat ganz dick kümmt, denn hefft wi dor noch Soldaten in'n Knüll, de kamt denn rut un hölpt uns. Wiß sünd se in Knüll gahn un hefft sik dor versteken.

Liesen un heemlich hefft se dat vertellt, in de Spinnstuuv in Winter, wenn't düster weer. Ja, un denn harr en ganz Negenmalkloken dat woll toeerst luut seggt. In'n Kroog weer dat un se harrn veel Beer drunken un weern modig as de Helden.
"Weten ji dat, Maten?", sä he, "de Soldaten sünd in den Knüll dor achtern verswunnen, mit Mann un Muus un Peer un Wagen! Bi Nacht is dat west, heel unheemlich seh dat ut! Poor harrn bloots een Been un een Soldat harr keen Kopp mehr. Dat hett bollert un dröhnt, as se in Barg marscheert sünd! Hefft ji dat ok höört an Jehanni, vörichtes Johr? Ne, dat weer keen Dunner un ok keen Blix, dat weern de Soldaten, de in den Barg trocken sünd! Ik heff dat sülven mit mien egen Ogen sehn! Mit Dunnerkrachen güng de Barg wedder to, un ik stunn dor mit weke Knee. Nu sünd se all dor binnen un dor täuvt se nu, un se warrn uns helpen, wo dat nödig is. Laat den Kopp nich hangen, Krögersche! Köönt ji denn nich höörn, wat dat dor buten rumpelt, knarrt un schubbert? Dat kümmt von den Knüll röver!"
— Aver dat was bloots de Wind, de rumpelt hett, dat weern de Bööm, de knarrt un schubbert.
Wat meent ji? De Hoffnung blifft jümmers. —

In Schübarg dor slapen de Soldaten natüürlich würklich. De oll Grootvadder hett dat sülven sehn, de hett de Peer beslahn. Un de Hoffnung, de uns blieven schull, is, dat nienich wedder en Krieg kümmt un se dor in Freden slapen köönt.

Dat meent

Se Ehr Spökenkiekersch.