vun Dieter Guderian Över dat Leven un Drieven vun miene Vöröllern in Meckelnborg harr ik dat eene und dat annere all tosomen kregen un ok opschreven. Dennso fallt mi mit'nmol in, dat ik ok geern noch weten wull, wo se mit'nanner snackt hefft. So fung ik an to söken. Wokeen söken deit, de findt ok wat. De Sook is de: De Landjuden in Meckelnborg
un seker ok in annere Delen vun uns Vadderland hefft Jiddisch
snackt. Fröher hett dat mol "Taitsch" heeten, wat
so veel as Dütsch bedüden deit. In'n Middelöller
hett sik düsse Sprook ut middel- un overdütsche Dialekten
Dat de Landjuden in Meckelnborg Plattdütsch snackt
hefft, is wiß. Nich ünnernanner, aver mit de eenfachen
christlichen Lüd rund ümto. De harrn keen anner Spraak
as Nedderdütsch, noch bit no't 20. Johrhunnert. Eers laat sünd
de op Hoochdütsch ümsteegen. De Landjuden sünd mehrsdeels
Handelslüd west; dor kanns ok Höker to seggen. Veele vun
jem harrn nich mehr, as se op'n Puckel drägen kunnen. Dormit
löpen se vun Dörp to Dörp, vun Hus to Hus, üm
ehre Woor de Buurn un de Lüd in de lütt Städer antobeden
un to verköpen. Kann man sik enen echten Höker vörstellen,
de mit siene Kundschop nich in den ehre Spraak snacken kann? Will
een Vertruun winnen, so geiht' nich anners as in eene Spraak, de
ok de Köper snacken deit. Dat güng so wiet, dat de jüdschen
Peer- un Veehhändlers, de dat ok gääv, för 'ne
Tied ehre Beesters bi Buurn instellen Wo güng dat bi de Juden mit Hoochdüütsch? Dat is ok eene lange Geschicht. Noch to Napoleons Tieden, 1813, hefft de Regeern dat erst Mol en Gesett mokt, dat de Juden to "Einländer" moken dä. Togliek schulln de aver Verdrääg un ehrn "letzten Willen" in ene "lebennige" Spraak opschreeven. Dat hefft se ok daan. In de Archiven heff ik sehn, dat se an de herzogliche Regeern Düütsch schreeven hefft. Ik will dormit nich seggen, dat all de Landjuden vun de Tied an in de düütsche Spraak schreeven hefft, tominstens ober eenige. In de letzten dörtig Johr vun't 19. Johrhundert hett eene grote Landflucht veele Lüüd in de groten Städer drieven. Domals hefft se seggt, dat Hamborg de Hauptstadt vun Meckelnborg wär. De veelen Juden, de in de Städer gohn sünd, harrn gau gode Arbeit un Verdeenst. Se wärn perfekt in't Hoochdüütsch.
Keen anner Volk hett sik över de veelen Johrhunnerte de veelen verscheeden Spraaken so to eegen mokt as de Juden. Sogor eenfache Landlüüd hefft twee, dree orr sogoor alle vun de veer Spraken, de ik hier vörstellt heff, snacken un deelwies ok schrieven kunnt. In't verleden Johrhunnert is nu noch eene Spraak hento kamen. Dat is de, wo se Neuhebräisch (Iwrit) to seggen doot. Dat is de Spraak vun Israel. 19.4.2009
|