Judengeschichten bi uns tohuus:
En Hausiererleven in Rehna

opschreven vun Dieter Guderian

As ik mi to Roh setten wull, käm ne grote Unroh över mi. Ik füng an, mi för dat Leven vun mine Vörellern to interesseeren. Över de Guderians harr all een' annern schreeven. Dor wär för mi nix mehr to hol'n. Man över de jüüdsche Verwandtschop vun min' Moder harr noch keeneen wat schreven. Toerst maak ik mi op de Padden, üm över mine Grotmoder un ehre Öllern un Grootöllern wat ruttofinnen. De heeten Isaac un hefft all lang in Hamborg seten. De Hamborger Archive wärn nich so wiet utenanner. Dat duurt nich all to lang, dor heff ik mine Ahnen bet no dat Jahr 1800 trüch wedder een beten lebennig mokt. Kann sien, dat se all fröher in Hamborg seten hefft. In de Archiven wär ober nix mehr to finnen. To'n Sluß heff ik en Book över all dat schreven, wat ik funnen harr. Een'n lütt Deel dorvun steiht bi Plattpartu in de Geschicht "De Hamborger Originale Gebrüder Wolf". Mine Grotmoder wär 'ne Süster von de beiden Bröder.

Ik harr ja nu ok een jüdschen Grootvadder. He heet Eduard Löwenthal un keem ut Meckelnborg. Opwussen wär he in de lütt Stadt Rehna. De liggt nich wiet af vun de Grenz no Sleswig-Holsteen. Wenn man op de Landkart eene Linie vun Lübeck no Ratzeborg dahl trecken deiht un denn vun'ne Mitt noch eene Linie no Osten, denn is Rehna nich wiet. Langs de Straten sünd dat vun Rehna no Lübeck so bi 25 km.

In de Archiven heff ik rutfunnen, dat de eersten Juden in't Johr 1744 no Rehna trocken sünd. Ik bün mit miene Ahnensökeree nich ganz so wiet trüch kamen. Villicht sünd miene Lüd 1744 all dorbi west. Um düsse Tiet wär dat för Juden nich mehr verbaden, sik in Meckelnborg seßhaft to maken. 1492 sünd alle Juden no en Pogrom ut ganz Meckelnborg rutsmeten worrn. Von dor an wär Meckelnborg een poor Johrhunnert lang "judenfrei".

Eduard sien Lüd heeten ers siet 1813 Löwenthal. Aaron Jochim wär 1776 op de Welt kamen un hett 1813 den Naam Löwenthal annohmen. De Herzog wull, dat ok de Juden "börgerliche" Naams harrn. Un dar kunnen se sik welk utsöken. Aaron Jochims Söhn Levi Aaron Löwenthal is 1816 geborn. As jungen Kerl wär he "Handlungsknecht" bi sienen Vadder. De beiden trocken över Land, vun Dörp to Dörp, mit Packen vull allerhand Kram op de Schullern. Eenige harrn sogor ne Schuvkarr för ehre Soken. Hüttdodags seggt wi, se wärn Landjuden. Se kloppen an de Dören vun de Lüd un verköffen, wat de Lüd in Hus un Hoff allns so bruken dähn. Damals wär dat ganz normal, dat de Juden mit allns, wat de Lüd in de Dörp nödig harrn, över Land trocken. Wat anners arbeden droffen se domols nich, höchstens noch Geld utlehnen — wenn se noog darvun harrn. Aber wer vun de Juden harr dat schon? För den Verlööf, över Land to trecken un Hannel un Wannel to bedrieven, wär en "Schutzbreef" nödig. Wer den kriegen dä, müß darför an den Herzog extra wat betahlen, un de allgemeene Stüür sowieso.

Eenes Doogs wull Levi Aaron Löwenthal sik seßhaft moken. He schreev an'n 19. April 1843 enen Breef:

"Zur Allerhöchsten Großherzgl. Landes Regierung zu Schwerin.
Bei meinem vor mehreren Jahren hieselbst verstorbenen Vater bin ich Handlungsknecht gewesen, nachdem ich zurvor die Handlung erlernt. Beim Absterben meines Vaters wurde es mir und meiner Mutter allerhöchst nicht gestattet, den derzeit annoch gültigen Knechtspaß bis zum Ablauf desselben benutzen zu dürfen. Es bleibt mir daher nichts weiter, um meine alte Mutter und mich zu ernähren, als mich mit dem Debit von hiesigen Landes-Lotterie-Loosen zu beschäftigen. Dies Geschäft habe ich nun seit mehreren Jahren betrieben und durch Fleiß und Sparsamkeit mir ein kleines Vermögen erübrigt, welches mich in den Stand setzt, einen offenen Laden mit allerhand Ellen Waaren zu errichten, und mich selbständig wohnbar niederzulassen. Ich bin fast 28 Jahre alt, und habe meiner Militärpflicht genügt, welches beides ich durch die Anl. N^o. 1 bewahrheite, und so bitte ich allerunterthänigst: Allerhöchste Landesregierung wolle geruhen, mich mit einem allerhöchsten Privilegis zur Haltung eines offenen Ladens mit allerhand Ellen Waaren im hiesigen Orte Rehna huldvollst zu begnadigen."

Toerst leet de Hartog den Breef den Magistrat vun Rehna tokomen und frog an, wat se dormit inverstahn wärn, dat dor een' niegen Laden opmokt warrrt. De Magistrat hett dat afsegent un so kunn Levi Aaron in'n Mai oder Juni 1843 sien' Laden mit Döker un anneren Stoff opmoken. Nu brukt' he nich mehr över Land to trecken.

Wat'n dorto noch weten mutt: Nu ers dröff he 'ne Familje gründen. Dat hett denn ok nich mehr lang duurt. An' 16. Augusts 1843 kunn he mit Rieke Lazarus ünner de "Chuppa" (dat is de Stee, an de de Joden tosomen schreven warrt) gohn.

Un nu lett ok de Kinnersegen nich mehr lang op sik töven. As he nu dat föfte Kind för't Register vun de Jüdsche Gemeen anmelden dä, dor heet de Moder mit'nmal Fanny Falck. Worüm? Rieke wär doot bleven. In dat Heiratsregister steiht:

N^o. 25
Heute den sechzehnten Februar Eintausend Achthundert und drei und fünfzig ward nach der vom Landamte hierzu am vierten Februar dieses Jahres ertheilten Erlaubniß zu dieser Trauung durch mich, den unterzeichneten Rabbiner, nach jüdischem Gesetz copuliert der Wittwer Levin Aron Löwenthal, Fünf und dreißig Jahre alt, in Rehna gebürtig, Sohn des Ahrens Löwenthal, wohnhaft zu Rehna, Kaufmann daselbst, mit Fanny Falck, Sieben und zwanzig Jahre alt, gebürtig zu Moisling, Tochter des Handelsmannes Abraham Falck in Lübeck.
A.S. Adler
Rabbiner"

Denn harrn de beiden noch söß Kinner mit'nanner, un de Drütt dorvun wär mien Grotvadder Eduard Löwenthal. Sienen Söhn Hermann hett Levi Aaron wohrschienlich düchdig ünner de Arms grepen. Hermann hett, noch in Rehna, Klockenmoker lehrt. Dat tell' to de Tied nich as Handwark, un so kunn de junge Jud bi een' christlichen Meister in de Lehr gahn. As he 24 Johr old wär, mok' he in Schwerin sien' eegen Loden op. Un dat in allerbeste Laag.

Op siene ölleren Doog is Levi Aaron Löwenthal no Lübeck ümtrocken. De grote Stadt gäv em wohl mehr as de lütte Stadt Rehna. He is 88 Johr old worrn.