Dat Deenstbook

vun Ernst Meyer


Een lütt Book liggt op‘n Tapzeerdisch, ohn Etikett, brun-witt-sprenkelt, glatt lackeert, unschienbar. Süht ut as‘n Schoolbook vun uns Grootöllern. Dat is nu al dat drütte Mal op‘n Flohmart. Aver nich een hett‘t in de Hannen nahmen. Dorbi is mang de Sieten en Vertellen, do is mehr in, as en Minsch dregen, verstahn un uthollen kann. —

Harr't mal een opslagen, he harr op de eerst Siet leest:

Dienstbuch von Fräulein Erna Weich
geb. am 29.12.1901
in Hahnenkamp, bei Horst in Holstein.

In den föfften Indrag harr he funnen, dat se 1924 und 25 bi en John Ehly in Stellung west weer. — John Ehly? Man, wat’n Naam? – Kiek mal an, harr sik wul mennigeen dacht, —— bi‘n Juud!

Un dor langt schon en na dat Book, — ohn‘ to hanneln, betahlt un verdrückt sik. Di kenn ik, murmelt he, un kickt sik den groten swatten Dintenklecks op de Butensiet an. — Dat Deenstbook! — He hett‘t nu opletzt doch funnen, dor, wo he‘t al lang vermoodt weer, op‘n Flohmart! Un em weer dat Book todacht! Se harr wul keen Zedel inleggt, sien Tant‘ Erna. Aver so is dat nu mal: Wenn nix dalschreven is, warrt allens, wat nablifft, gau uteneenraakt un ünner de Lüüd bröcht!

He sleit dat Book op. So as vun sülven liggt wedder de Siet vör em, de mit „John Ehly". He höört sien Tant Erna noch seggen: „He hett ut'n Waggon ropen!“ — „Ut’n Waggon ropen? — Wokeen? Un wonehr?" — „Kannst di dat nich dinken, Jung? Ut een vun de langen Gütertöög, vullproppt mit Minschen, mit Juden, op en Stopp op‘n Wech na Theresienstadt, merrn in‘n kolen Dezember 41!


Güterwaggon in Yad Vashem. Bild: Proesi/Wikimedia Commons

John Ehly, — de weer‘t, de ropen hett!" — „Ut een Veehwaggon? Wo kummst du an de Geschicht? Wat hett he ropen?" — „Stell Di vör, op Plattdüütsch! ›Is dor en Soldat ut Norddüütschland?‹" —


Wachsuldaten

„Wokeen hett Di dat vertellt?" – „Du kennst em, he is ut uns Karkspeel, weer bi de SS.“ — „Kunn he denn mit em, mit den Ehly, snacken?" — „Nich veel, he müss sik vörsehn, stünn jo nich alleen op Posten! He hett liesen antert: „Jo, hier, hier is een!“ Dat Ropen: „Ik bün John Ehly ut Elmshorn“, keem ut de lütt Luuk. De kennst du doch vun de Veehwaggons. Un en Zedel floog op em dal. – Em, — em fehl aver de Couraasch. He hett em nich opsammelt! Denn dat harr för den Jung verdammi scheef utgahn kunnt. Mit sien Schächt hett he dat Papier in de Eer drückt.

Den John Ehly aver, ut Elmshorn, ut de Königstraat, den Naam kenn he! Harr sien Moder nich bi em inköfft, bi'n Tüüchjuden? Sien Öllernhuus leeg doch man bloots ’n poor Kilometer vun Elmshorn af. Dat hett em böös tosett. Un so hett he sik dat eenfach mal vun de Seel snackt. Glööv mi dat, ik harr bi de nix uttostahn, bi de Levys, bün jümmers mehr as anständig behannelt worrn! "

Un denn harr se ehrn Neffen dat Bild wiest, wat mang de Sieden leeg. En dicket Glanzfoto ut de twintiger Johren. John Ehly, sien Fru un de Kinner. „Sünd de nich so as Du un ik?“


Jüdische Familien, Bild: Wikimedia Commons

So harr sien Tante em dat mal vertellt, in en Schummerstünn, Woort för Woort, Satz för Satz. Se harr een höltern Kasten ut‘n Eckschapp hoolt. Wat leeg nich allens in de lütt Kist! Urkunnen, Dööpschiens, aflopen Spoorböker, ool Geldschiens un noch‘n ganzen Deel mehr, allens ut ehr Tied , —— un dat lütt brun-witt-sprenkelt Deenstbook!

 


Zell in Theresienstadt. Bild: Hans Weingartz/Wikimedia Commons

 

Un denn harr se seggt: „Ik müss Di dat doch vertellen. Ik gah nu op de negentig to. Nemm dat Bild un schick dat an de jüüd‘sche Gemeen in Hamborg. Mag ween, dor warrt mal nafroogt, villicht is jo een vun de Kinner noch an‘t Leven. Dat Book, mien Jung, dat kriggst Du, — later." Un se harr‘t wedder trüchleggt in den mahagonifarben, polierten Kasten. He süht se noch. Ehr fien, afarbeid' Hannen legen op dat warme Holt.


Theresienstadt Krematorium, Bild: Samuel Wantmann/Wikiemdia Commons

Nu steiht he hier op‘n Flohmart mang all de Lüüd un sinneert: Wat blifft vun de Geschicht? — Is dat överhaupt een? Nee! —— Nee, — is keen Geschicht! Se is wahr! Dat Book, dat Bild? – Eenfach so afleggen? Allens, wat mang de Sieden liggt? Dat Lengen na Help in 'n Veehwaggon! Dat slecht Geweten von den jungen Soldaten. —— Vergeten? Wegsmieten? He föhlt, — dat is een Opdrag, — vun ehr.

Ik mutt dat daalschrieven, denkt he und geiht trüch na sien Wagen.


10.1.2010


na baven