Wal-Emblem op Matthias Petersens Graffsteen

"De Glückliche"
Matthias Petersen vun de Insel Föhr

vun Antje Heßler

Schmack op en Kachel

De Walfang, de to'n Anfang vun dat 17. Johrhunnert anfung, brööch för de Insulaner vun de noordfreeschen Inseln "Güllen Tieden". De Hollänner rüsten an leevsten ehr Walfangflott mit Seelüüd vun de Inseln Föhr, Sylt un Amrum ut.

De Fohrten in dat Polarmeer kunnen blots in de Sommermaanden maakt warrn. Am End vun den Februarmaand oder to Anfang vun den Märzenmaand verleten de Seelüüd mit en Smack ehr Heimat un seilten in 4 bit 5 Daag na Amsterdam. De Smack is en Schipp mit flachen Bodden. Dat egen sik goot för dat flache Wader in't Wattenmeer. Mitünner schipperten an enen Dag 13 Smacken mit ca. 1000 Seelüüd na Holland.

En ganze Kachelwand vull Scheep

Dor kann man sik vörstellen, wi eng dat up so'n Schipp weer. Eng aneenanner legen de Seelüüd up dat Schipp. De jüngsten möken al mit 12 Johr ehr eerst Seefohrt un weern noch nich seefast. Se harrn enen Stevel neven ehr Koppkissen. Wenn se seekrank wöörn, müssen se in den Stevel speen.

In Holland wöörn de Walfangscheep (Fregatten) för de Fohrt na Spitzbargen un Grönland herricht. Harrn se noog Wale fungen, möken se sik up de Trüchreis. De Besatzung wöör na Deenstgraad an den Fang bedeligt. So kemen in mennig Johrn de Seelüüd mit rieklich Lohn na Huus.

Walfangschipp-"Starschnitt" ut Kacheln

Dat geev aver ok "Hungerwinter" för de Seelüüd un ehr Familie. Bi Iesgang güng mennigeen Schipp twei. Denn wöörn de Seelüüd up anner Scheep verdeelt un kemen ahn Lohn na Huus. Se weern för den kamen Winter up de Hölp vun Navers anwiest.

Döns in en Walfängerhus

För ehr Familie hebbt de Seelüüd Andenken mitbröcht. Delfter Kacheln ut Harlingen weern heel beleevt. Johr vör Johr bröchen se mehr mit. Dormit wöörn to Huus de Wänn vun de Döns mit Kacheln utstaffeert. Upstellte Walknaken as Ingang vör de Döör düüd dorup: Hier wahnt en Commandeur! — Överall sünd noch Andenken ut de Walfängertiet "Dat güllen Tietöller" to sehn.

Matthias sien Levensgeschicht op sien Graffsteen

So keem ok Matthias Petersen vun de Insel Föhr al in junge Johrn up en Walfangschipp. Al mit 20 Johr hett he dat Kommando vun en Walfangschipp övernahmen. He hett noch an de "Baienfischeree" deelnahmen. In korte Tiet harr he mit sien Lüüd in de Buchten (Baien) vun Spitzbargen rieklich Wale fungen. Aver as de Buchten leer fischt weern, wöör de Walfang up dat apen Meer verleggt.
De neegsten 50 Johr bleev Matthias Petersen Commandeur up Walfangscheep. In düsse Tiet hett he 373 Wale to Streck bröcht. De Wohlstand trock in sien Huus. Dor hett he den Binaam "De Glückliche" kregen.

St. Laurentii op Föhr, Foto: HeGu

Aver in de letzten Levensjohr verleet em dat Glück. He wöör 1702 vun en französisch Kaperschipp upbröcht. He müss sik un de Mannschaft frieköpen. Dat weer sien letzte Fohrt! Na sien Dood 1706 wöör he in de Kark vun St. Laurentii bisett.

Up den Friedhoff vun St.Laurentii up de Insel Föhr fallt en groten Graffsteen ut griesen Sandsteen ganz besünners up. De Text is in latiensch rinslagen un vertellt vun den Commandeur Matthias Petersen mit den Binaam: "De Glückliche".
Dat kann man noch hüüt up den groten Graffsteen nalesen.

Matthias Petersen
Nat: Oltsumi D: 24 Dec: 1632
Denat: D: 16 Sept: 1706, Rei
Nauticae, in Gronlandiam
peritissimus, ubi incredibilli successu
373 Balenas
cepit, ut inde omnium
suffragio nomen
'Felicis' Adeptus sit; et coniux
Inge Matthiessen Nat: D. 7 O'ct: 1641 Den: D: 5 April 1727
Securus morte est, qui
scit se morte renasci
mors ea non dici, sed
nova vita potest.

Översetten:
Matthias Petersen geb: in Oldsum den 24 Dec: 1632
gest: den 16.Sept: 1706, Er
war in der Schiffahrt nach Grönland sehr kundig,
wo er mit unglaublichem Erfolg
373 Wale
gefangen hat, sodaß er von da an mit Zustimmung aller den Namen
"Der Glückliche" annahm; und dessen Frau
Inge Matthiessen geb: den 7 Oct: 1641 gest: den 5 April 1727
Ruhig im Tode ist der, welcher
weiß, daß er aus dem Tode
wiedererstehen wird; Tod kann das
nicht genannt werden, sondern ein neues Leben.

Text un Översetten vun de ev. Karkengemeen St.Laurentii
Süderende op Föhr

Sprekende Steen, links mit dat Symbol vun Gloov, Leev, Höpen

Links en Steen mit Schipp ünner Seils, dorblangen de Steens vun en Ehpoor

Sprekende Steen

Ok up anner Graffsteen vun de Insel Föhr, Amrum, Sylt un Röm is de Levensgeschicht vun verscheden Lüüd natolesen. Düsse Bruuk, dat Graff mit enen uprechten Steen to smücken, hett sik up dat Fastland eerst in dat 18. Johrhunnert dörchsett. Ganz anners up de Insel Föhr un de annern noordfreeschen Inseln: Dor harrn de Inselbewahners al fröher dörch de Seefohrt de Sandsteenbrooks in dat Weserbargland un de belgischen Steenbrooks vun Amur utmaakt. Dörch den Walfang weer up de noordfreeschen Inseln to Anfang vun dat 17. Johrhunnert dat "Güllen Tietöller" anbraken. De Inselbewahners smücken ehr Gräver mit uprecht stahend Steen.

Kapteinssteen

In de Tiet is ganz besünners up de Inseln Föhr un Amrum en ganz egen Oort vun Graffsteen opkamen. In de uprecht stahend Steen wöörn al to Leevtied vun en Steenmetz verscheden Texte rinslagen. De verscheden Levensweeg un de Geschicht vun de Familie wöörn leeflich upschreven. To de Geburtsdaten vun de Angehörigen wöörn later de fehlenden Daten rinslagen. De Fachmann snackt dorüm vun de "Sprekend Steen".

St. Nicolai op Föhr

Dat Schipp is noch optakelt

De meisten Steen vertellt vuller Tovertruun vun dat Weddersehn in'n Heven. Ok Symbole seggt uns wat över dat Leven un de Arbeit vun de Minschen. De Familienstruuß un dat Dreersymbol Gloov — Leev — Höpen speelt en grote Rull.

Graffsteen mit aftakelt Schipp

Up de Inselwelt is bi de Seefohrer meisttiets en Schipp an'n Koppenn rinslagen. Dat Schipp is akraat un nau afbillert un dat Symbol för den Beroop.

Düt Levensschipp seilt noch

Ok deen dat Schipp för de letzte Reis vun den Kaptein. Mitünner is dat Schipp noch ünner vulle Segel. Denn is de Commandeur noch up de Reis. Is dat Schipp aftakelt, is he al in den sekern Haven vun de Ewigkeit ankamen.

Up alle noordfreeschen Inseln gifft dat "Sprekende Steen". Mitünner sünd se neveneenanner in en Reeg up den Kirchhoff upstellt. Se vertellt vun de Familie, ehr Geschicht un wo veel Kinner dor tohört.

Op de Fohrt vun Dagebüll na Föhr