De
Nööt, de wi as Paranööt beteken, sünd egentlich
gor keen richtigen Nööt. De sitt as Samen in en groot 2-3
kg swoor Kapselfrucht mit en teemlich harde Schaal. Süht meist
so'n beten de Kokosnutt liek. In de Kapsel sünd 20-40 Samen,
de wi as Paranööt kennt.
De
Samen hebbt ok wedder en harde un kantige Schaal. De köönt
nich vun alleen dörch de harde Kapsel. De Kapsel mööt
vun Deerten oder Minschen opmaakt warrn. In de Natuur warrt se vun
Agutis upnaagt.
Aguti bi't Freten. Bild: Hweihe/Wikimedia
Commons
|
De Agutis stammt ut Süüdamerika, jüst so as de Paranutt
sülven. Se sünd lütte Leckertähns, se sünd
scharp up de söten Köörn. Agutis höört to
de Nager un se seht de
Meerswien liek. Mit ehr scharpen Tähn kriegt se de harde Schaal
vun de Paranutt up. Blots dör de Agutis kaamt welk vun
de Samen in de Eer un köönt kiemen, un dat gifft niege prächtige
Paranuttbööm.
De Paranuttbööm wasst in den Regenwoold vun den Amazonas.
Ehrn Naam hebbt se na den Bundesstaat Para kregen. De Bööm
wasst langsam un kriegt eerst mit ca. 30 Johr de eersten Nööt.
Un de Nööt bruukt ok noch wedder so üm un bi 18 Maand,
bit se riep sünd. Sammelt warrt se in de Tiet vun den Nevelmaand
bit to den Lenzmaand. Plücken kann man de Nööt slecht.
De Bööm warrt bit to 60 Meter hoch. De Sammler mööt
sik bi't Sammeln böös vörsehn. Vun de rünnerfallenden
Nööt mit ehr groot Gewicht un ehr harde Schaal künnt
de Sammler sünst glatt Schaden nehmen.
Düsse Paranööt tellt bi uns mit Walnööt,
Hasselnööt un anner Nööt to de Wiehnachtsnööt.
Ik heff se besünners geern eten. Ok wenn ik de harde Schaal nich
mal mit enen goden Nuttknacker richtig upkreeg. De Resten heff ik
denn mit en Nadel
ut de Schaal puult.
Letzt Johr wull ik geern mal wedder Paranööt eten. Aver
narms heff ik welk kregen. Blots schellte un in Tüten afpackte
Paranööt kunn ik köpen. Mi wöör seggt, dat
de fetthaltigen Nööt licht Schimmel ansetten köönt,
un de is giftig. Dorüm wöörn se glieks verpackt to'n
Verkoop kamen. Wat en Glück, dat wi noch anner Wiehnachtsnööt
hebbt un de knacken köönt! Sünst wöörn ja
al de verscheden Nuttknacker nich mehr bruukt un harrn keen Arbeit
mehr!
Nuttknackerkönig
Georg den Drütten sien Noot
Nuttknackerkönig Georg keek ut Finster un weer an't Sinneern.
He höör to de Sipp vun de Figurenknacker. Al siet lange
Tiet weern se an't Regeern. Buten weer dat schon schummerig. De Daag
weern al orrig wat kötter. De Wintertiet stünn vör
de Döör. Bald weer Wiehnachten. Dor luur wedder en Barg
Arbeit up em. All de Nööt müssen knackt un verdeelt
warrn. Ok wenn he en Barg Höölp vun sien Lüüd
harr, much he dor gor nich an dinken.
Nevenan in de Kamer legen Hupenwies Nööt; Paranööt,
Walnööt un Hasselnööt för al de Minschen
un de lütten Kinner. Em schudder vör Küll. De letzte
Winter harr em bannig tosett. Dat Rieten in de Knaken weer leger woorn.
Sülvst de warme Sommer harr wenig Betern bröcht. Wo sull
dat blots warrn? Dat Öller möök em doch böös
to schaffen. Langsam müss he doran dinken, sienen Söhn as
Nafolger intosetten.
Aver
nee, dütt Johr wull he dat noch mal versöken. He harr dat
den Niklaas verspraken. Dat brööch em ümmer toveel
Freud, wenn de lütten Kinner ehr'n Riemel upseggen:
Knackt die Schale, springt der Kern,
Weihnachtsnüsse ess ich gern.
Komm bald wieder in mein Haus,
guter alter Nikolaus.
Resoluut güng de ool König na de Kamer, drück de Klink
hindaal und stünn vör den groten Nuttbarg. Dor huusch en
Eekkater mit en Walnutt ut Finster. He harr sik sülvst bedeent.
De Walnutt harr he mang de Poten. Dat wöör Tiet,
dat he sik mit sien Lüüd an de Arbeit möök. Sünst
kemen villicht ok noch de lütten Müüs un halen sik
welk vun de Nööt.
De König kunn kuum över den groten Nuttbarg kieken. Hasselnööt,
Walnööt un Paranööt legen dor bunt dörcheenanner.
He
bück sik na de Nööt un greep sik en Paranutt. De smecken
em besünners goot. De müss he doch mal wedder pröven.
He wüss aver ok, dat de harden un kantigen Paranööt
ganz swoor to Knacken sünd. Aver he müss dat ganz eenfach
noch mal versöken. He steek sik de Nutt mang sien Tehn un hal
deep Luft; beet düchtig to un knaaak... segg dat. Togliek
föhl he grote Pien in sien Mund. De Nutt full hindaal up de Eer.
Se weer noch ganz. Aver sien ünneren Tehn weern twei! Vör
Wehdaag sprüng he vun en Been up dat anner un sett sik eerstmal
up en Stohl. Wat sull nu blots warrn? So'n Mallöör ok!
Dor
keem sien Söhn överto. "Wo kannst du ok versöken,
mit dien olen Tähn de harde Paranutt to knacken!", reep
he sien Vadder to. "Dat schaff ik ja kuum noch!" Aver dat
hölp nu allens nix mehr. De ünneren Tehn vun den Nuttknackerkönig
weern afbraken. Nu müss Hölp ranhalt warrn.
De Königssöhn reep dat Gefolge tohoop. Dat weern eenfache
Lüüd, Nuttknacker ut dat Volk! Mit luud Klappen kemen se
an un stünnen in en Reeg achter den Königssöhn. He
nehm de Lüüd dat Verspreken af, gode Arbeit aftolevern.
Glieks möken se sik an't Wark. Mit ehr twee Hevelarms knepen
se de Nööt twei.
Een
vun de olen Knacker harr besünners veel Knööv. He möök
sik över de Paranööt her. "Dat weer doch en Schann,"
meen he, "wenn wi dat nich schafft. Al in de Antike hett uns
Sipp de Nööt up düsse Oort twei kregen!" Een Knacker,
de utsehg as so'n Sruuvstock, weer ok dorbi. Dat duur gor nich lang
un de Nööt weern all knackt. Ok de harden Paranööt!
As
de König dat wies wöör, schoten em meist de Tranen
in de Ogen. He beslööt, dorför sull de Königssöhn
vun nu an Nuttknackerkönig warrn. He reep sien Söhn to sik
un verkünn vör all Ünnertanen: "Vun düsse
Stunn is mien Söhn de Nuttknackerkönig! Deent em genauso
ehrlich un truu, as ji mi deent hebbt." Nehm de Kron af un övergeev
se sien Söhn, "Ik treck mi up Olendeel torüch!"
Alle Nuttknacker klappen mit ehr Arms luut Bifall.
De Söhn güng up sien Vadder to, legg em de Hand up de Schuller
un meen: "Du kannst seker ween, dat allens so maakt warrt as
ümmer!" De Knacker nicken mit de Köpp un klappen vör
Freud ehr Arms tohoop. Nu kunn de Niklaas kamen un dat kunn wedder
Wiehnachten warrn!
De
Nuttknacker is en uuroolt Warktüüch to'n Nöötknacken.
Al in de Antike hett dat Nuttknacker geven. Aristoteles sall ene Oort
Tang erfunnen hebben. In de klemmt man de Nutt, drückt denn de
beiden Hevelarms tohoop un de Nuttschaal geiht kaputt. Aver so'n Nuttknacker
harrn blots de fienen un rieken Lüüd. Dat gemeen
Volk knack de Nööt ganz eenfach mit de Tähn oder hau
se mit en Steen twei.
Hüüdigendaags knackt man de Nööt meisttiets ok
ümmer noch mit enen Tangen-Nuttknacker. Dorneven gifft dat aver
noch en anner Form. De Nuttknacker süht as en lütten Sruuvstock
ut. In en lütte Schaal leggt man en Nutt un dreiht denn langsam
de Schruuv gegen de Nutt, bit se knackt.
In't
18. Johrhunnert keem dat up, verscheden un smucke Figuren ut Holt
as Nuttknacker to fabrizeern. Se knacken de Nööt mit ehrn
Mund. Den kunn man mit enen Hevel upmaken. Dor geev dat verscheden
bunt bemalte Figuren: Gröönrock, Schandarm, König un
Husar. Altohoop sehn se mit den groten Mund böös grimmig
ut. In de Wiehnachtstied hett man se later un ok hüüt noch
geern as Dekoratschoon upstellt. So en Nuttknacker is de Nuttknackerkönig
Georg de III.!
24.12.2008
|