Dat Kruut för'n Christmaand:
Koriander

vun Anke Nissen

Coriandrium sativum, Familie Umbelliferen

Schwindelkruut, Stinkdill, Mittelmeerkruut
Böbberli, Kalanner, Klanner, Krapfenkörner, Rügelikümmi, Schwindelkörner, Schwindelkraut, Wanzendill, Wanzenkraut

• as Kökengewürz,
• bi 't Wurstmaken,
• in Krüderlikör,
• helpt den Maag,
• drifft de Winde (Gas) ut 'n Buuk.

Över den Namen Koriander schrifft Leonhart Fuchs 1543 in sien "Kreutterbuch":

"Coriander oder Coliander württ auf Griechisch und Lateinisch Corion oder Coriannon geheyssen.
In Apotheken nennt mans Coriandrum
Hat seinen Namen von Wantzen her,
die in griechischer Spraach Coris genennt werden,
denn kein Wantz kann nit so übel stincken als der grün Coriander."

De Plant Koriander stammt ut dat Gebiet üm 't Mittelmeer, wasst aver ok bi uns, warrt hier anbuut.
Koriander blöht vun 'n Juni bet August. Dat Kruut hett enen Smack ähnlich as Oregano — för mi bannig unsympathisch. Dat Kruut warrt bruukt för:

• Indisch Eten,
• Thailändisch Eten.
• Türkisch Eten,
• Arabisch Eten.

Koriander passt aver wohl ok to uns heimisch Gemüüs, as Bispill in Gemüüssupp. Ik heff Fründinnen, de doot geern mal en poor frische Korianderbläder orrer Korianderkörner to Blomenkohl, Kohl, Rode Beete...

Mien Fründin Uta schreev:
"Ik wull di noch seggen, dat ik Koriander ok as gröön Gewürz kenn. Dat warrt groff hackt över Salat orrer ok över en Supp verdeelt. Kennenlehrnt heff ik dat in Thailand, man ok in'n Vorderen Orient warrt dat veel bruukt. Över den Smack — ik glööv, de smeckt licht na Seep — kann ik Di nich veel seggen. Mi hett dat nich besünners goot smeckt un dorüm heff ik — wenn 't denn möglich weer — dor up verzicht't."

De Früchte (Spaltfrüchte) seht ut as lütte Kugeln. De Kugel fallt nie uteneen. Se is binnen hohl. De riepe Frucht hett enen goden Ruch.

De unriepe Frucht stinkt gräsig, jüst so as Wanzen. Se wirkt denn betäubend (dorher de Naam "Schwindelkörner"). De Samen warrt dröögt un eerst denn entwickelt se den angenehmen kräftig würzigen Ruuch. Ok de Smack is würzig.

Koriander höört mit de öllsten Gewürzkrüder, de wi kennt. Över em steiht wat in 't Olle Testament, ok in ägyptische Papyrusschriften, dorto in olle chinesisch un ok indisch Medizinböker. In de Kloosterheilkunde wörr Koriander vör allen bruukt gegen "im Körper aufsteigende Dämpfe", also gegen dull Upstöten.

Koriander gell fröher as Kruut gegen Dämonen. So warrt seggt: Wenn en Minsch en Eten, dat mit Koriander würzt is, nich rünnerkriegen kann, denn is disse Minsch wohrschienlich en Hex.

Wenn en junge Deern, ene Jungfru, 13 Korianderkörner in en linnen Dook wickelt un de en Fru, de graad en Kind kriegen deit, an 't Been höllt, denn geiht dat mit dat Kinnerkriegen wat lichter.

Woto warrt Koriander bruukt? — Mahlen Koriandersamen sünd Bestanddeel vun Currypulver.

Fründin Uta schreev: "Un noch wat heff ik in'n Vorderen Orient kennenlehrnt: mahlen Koriander warrt to den Kaffee geven, de na 't Eten in lütte Tassen serviert warrt — so as alkoholfrie "Verdauerli". An den Smack müsst di eerst gewöhnen — ahn Koriander smeckt mi de Kaffee veel beter."

Leonhart Fuchs empfiehlt, Koriander mit söten Wien to drinken; denn "tödtet dat de Würm / un mehret den Samen."
He schrifft:

"Coriander-Samen mit Essig gestoßen und das Fleisch damit gerieben /
behält dasselbig den ganzen Sommer unversehrt vor der Fäule/
und lässt keine Maden darin wachsen."

Vör allen aver höört Koriander unbedingt in uns Leevkoken rin!

Leevkoken sall in Klööster erfunnen worrn sien. Dor harr man al fröh kostbor orientalisch Gewürze. De gellen dormals as Arznei. Dorüm dachen de Mönke, se stellen Medizin her.
Siet dat 14. Johrhunnert gell dat Leevkokenbacken as Kunst un de Leevkokenbäcker harrn ehre egen Zunft.

Leevkokengewürze. Klick op to'n Vergröttern!

En Leevkokenrezept

• 400 g Honnig,
• 100 g bruun Zucker,
• 150 g Botter,
• 100 g mahlen Mandeln,
• 400 - 450 g Mehl,
• 1 Eetlöpel Kakao,
• 1 Ei,
• 1 Teelöpel Pottasch,
• 2 Eetlöpel Water,
• 50 g Puderzucker,
• 3 Eetlöpel Zitronensaft,
• Gewürze: Anis, Fenchel, Kardamom, Koriander, Muskatblööd, Nelken, Zimt.

De Wiehnachtsszene op Leevkoken. Foto: Anke Nissen. Klick op to'n Vergröttern!

För de Leevkokengewürzmischen warrt

• 1/3 Eetlöpel Fenchel
• 1/3 Eetlöpel Kardamom
• 1/3 Eetlöpel Koriandersamen
• ¼ Teelöpel Anis
• 4 Pimentkörner
• mit'nanner vermahlen.
• Mit dor rin mischt warrt denn
• ½ Eetlöpel mahlen Zimt
• 1/3 Eetlöpel mahlen Nelken
• 1/3 Eetlöpel Muskatblööd

Ik heff graad hüüt enen Leevkoken schenkt kregen. De is reinweg en Kunstwark. Ik warr em gau mal photographeern, dat Se em sehen köönt. Bestimmt geevt Se mi denn Recht: en Kunstwark. Den mag een gor nich upeten...