Dat Kruut för'n Harvstmaand:
Fruunmantel

vun Anke Nissen

Frauenmantel, Alchemilla vulgaris — Familie Rosaceae

 

 

 

Anner Namen:

 

Fruunmantel, Marienkruut
Alchemistenkraut, Aller Frauen Heil, Aschnitz, Eisenkraut, Frauenhut, Frauenhaarmantel, Frauenkraut, Frauenrock, Frauentrost, Frauenwurz, Gänsefuß, Gänselgrün, Gewittergras, Helft, Herrgottsmäntelchen, Hergottsmäntelein, Himmelstau, Löwenfuß, Löwenfußkraut, Löwentapp, Löwentritt, Mantelkraut, Marienblümli, Marienmantel, Milchkraut, Muttergottesmäntelchen, Muttergottesmantel, Neuneck, Ohmkraut, Parasol, Perlkraut, Regendachl, Regendächle, Schatthütlikraut, Silberkraut, Sinau, Sinnau, Sintau, Sonnenblätter, Sonnenthau, Synnaw Taubecher, Taublatt, Taufänger, Taumantel, Taurosenkraut Tauschüssel Tauschüsserl Tränenschön, Unser Frowen Mantel, Unserer lieben Frauen Mantel Wasserträger, Weiberkittel, Wiesensinau
Sammelt warrt:
Kruut
Warrt bruukt:
gegen Dörchfall, bi Magen- un Darmstörungen.

So warrt't anwennt:

 

  • 1 Eetlöpel dröögt Kruut mit ½ l kaken Water övergeten.
  • 10 Minuten trecken laten.
  • Nich mehr as 2 Tassen an enen Dag drinken!

Fruunmantel is ok en godes Mittel to'n Gurgeln.


Taumäntelchen, mit Perlen bestickt,
hest al veel Minschen bröcht Glück.
Geev ok mi Roh un Kraft,
dat ik mien Dagwark wedder schaff.

Eerst in Schriften ut't Middelöller warrt vun den Fruunmantel as Heilplant schreven. Dor warrt se nöömt as Wundmittel.

 

"Unter die rechten Wundkräuter gehört auch der Sinnau,
denn er heftet und heilt nicht allein die Wunden,
sondern löscht und vertreibt auch die Hitze der Schäden,
sie seien offen oder zu,
äußerlich oder innerlich....
"

Fruunmantel warrt geern to'n Rökern nahmen, tohoop mit: Goldrute, Malve, Mariendistel, Primel orrer Ringelbloom.

De Bläder vun den Fruunmantel billen so'n Oort Tüüt rund üm den Stengel rüm. Dor sammelt sik morgens en groot Waterdrüppen in. Üm dissen Drüppen, de jichtens sülvern lüchen deit, gifft dat vele feine Geschichten. So schöllt lütt Elfen sik dorin waschen.

De Druiden bruken dit "Plantenwater" för ehr rituell un kultisch Hanneln.

In'n Mittelöller sammeln de Alchimisten de Waterdrüppen vun'n "Synnaw" (Alchemistenkruut). För se weer dat vun de Plant filtert, fein, rein Water, en natüürlich Destillat. Se bruken dissen "Sonnenthau" to'n Herstellen vun den "Stein der Weisen", de geheimnisvull Substanz, dörch de Metall in Gold verwannelt warrn kann — un Kranksien in Gesundsien.

För junge Minschen salln de Drüppen en Mittel gegen Sommersprütten sien.

Wenn dat bald Regen gifft, denn "schwitzt" de Fruunmantel. Dorüm warrt he ok as en "Weder-Plant" (Wetterpflanze) ansehen.

De Fruunmantel hett bannig vele Namen.

Alchemilla sall vun dat arabisch "alkemelych" kamen.

De Naam "Gewittergras" wiest dor up hen, dat de Lüüd in fröher Tieden Kränze ut Fruunmantel bunnen hebbt. Se hebbt de denn an Finster, Dören orrer up den Dachfirst anbröcht, wiel se glöven, dat weer en Schutz vör't Inslagen vun'n Blitz.

De Fruunmantel scheedt Water dörch fiene Poren an'n Blattrand ut. Disse Drüppen up de Bläder wörrn ok "Tau" nöömt. Disse schillern Daudrüppen maakt de Plant — so meen ik — ganz besünners "reizvoll". Un vele vun ehre Volksnamen kaamt dorher:
Taubecher, Taublatt, Taufänger, Taumantel, Taurosenkraut Tauschüssel, Tauschüsserl...

Der Naam "Sinau" kümmt vun'n mittelhoochdüütsch "sintowe". Dat bedüüdt Immertau, denn de Waterdrüppen blifft up dat Blatt vun'n Fruunmantel ok stahn, wenn de Dau al vergahn (verdunst) is.

Den Naam "Fruunmantel" — un ok all de annern Namen, in de dat Wort "Mantel" vörkümmt — kreeg de Plant vun de Form vun siene Bläder. Disse Form wörr fröher mit den Ümhang — den Mantel — vun Maria tohoopbröcht. So wörr disse Heilplant to en "Marienbloom" (Marienblümli, Marienmantel).
Dorto kümmt, dat sik de Fruunmantel "eengeslechtlich" vermehrt, un dat passt goot to de "unbefleckte Empfängnis" vun Maria.
Un so dach man, dat disse Plant en Heilkruut weer, dat Fruun helpen kunn.

De Christen hebbt disse Plant "Himmelstau" nöömt, denn Fruunmantel nimmt dat Water ut de Eerd, maakt dat rein un gifft dat an den Himmel wedder af. De Christen hebbt meent, so kunn dat mit dat Reinmaken vun de Minschenseel ok lopen.

De Namen Löwenfuß, Löwenfußkraut, Löwentapp, Löwentritt verkloort al Leonhart Fuchs 1543 in sien "Kreutterbuch":

"...darumb das seine bletter rund unnd breyt seind — einem Löwenfuß gleich ...."

Fruunmantel gell fröher as Mittel gegen Wehdaag vun Fruun, de Naam "Aller Frauen Heil" wiest dor up hen.

So sall en Fru mit weke Bost enen fasten Bossen kriegen, wenn se en "mit Sinau genetztes Tüchlein" upleggt.

Tabernaemontanus schrifft:

"Dieses Kraut in Regenwasser, oder aber Leschwasser, darin die Schmied das glühende Eisen ablöschen, gesotten und mit demselbigen Wasser die heimlichen Örter der Weiber gewaschen, bringet es dieselbigen zusammen als wenn sie Jungfrauen werend."

In de vörchristlich Tiet hebbt de weisen Fruun — Krüderwiever un Hebammen — "Unser Frowen Mantel" al gegen Fruunlieden bruukt. Dorüm wörr dit Kruut mit Frigga tohoopbröcht. Se weer de Göttin för de Leev un för dat Fruchtbar-sien bi de Germanen. Se weer tostännig för Ehe un för't Kinnerkriegen. Se kümmer sik üm de Fruun bi't Kinner up de Welt bringen. Se weer dat ok, de de Fruun dit "Mutterkruut" schenkt hatt — so glöven de Lüüd dormals.

Wiel dat Kruut "sweten" deit, glöven uns' Vöröllern — uns' Vörfruun —, dit Kruut weer ok goot to bruken gegen dat Sweten in de Wechseljohren. De Fruun hebbt dat Kruut dröögt un as Tee drunken.

"Der Tee vom Frauenmänteli ist lieblich und angenehm;
mit Schlüsselblüemli gemischt, geht er über den chinesischen Tee
und ist weit gesünder als dieser;
er beruhigt die Nerven und gibt gesunden Schlaf.
" (Künzle)

In'n Goorn — so meen ik — passt Fruunmantel wunnerbor to Rosen. Man Fruunmantel saamt düchtig ut. Dat kann ok lästig warrn! Ik snied dorüm de utblöht Stengel af. So kann de Plant jümmers wedder nie utdrieven.

Heilpflanze Frauenmantel
vun Johannes Trojan

Das Kräutlein treibt ein rundes Blatt
wie keines ringsherum es hat.
Mit zierlich eingekerbtem Rand
ist für den Tau es angespannt,
recht als ein Schälchen hingestellt,
in welches Perl' auf Perle fällt.

So hebt es auf des Himmels Tau,
der niedersinkt auf Flur und Au,
manch Elflein gegen Morgen kommt,
das dürstet, dem zu trinken frommt,
schöpft aus dem Schüsselchen und spricht:
ein bessre Labsal gibt es nicht.

Op Platt:

Ein rundet Blatt dat Krüütken driff,
nümms ümmtau et sowat giff.
Is mit teierlik karvte Kant,
för den Dau upspannt,
et pass as Kümmken steiht,
worin sik Perl' an Perle dreiht.

Spiekert so den Hemmeldau,
dei daolgeiht äöver Flur un Au'.
S'morgens kump mang Elfken an,
hett Dörst, of et woll drinken kann?
Nippt ut't Schöddelken un meen,
mojer kann kien Drüppen wän.

Südollnborger Platt: Ludgerd Lüske


Foto Fruunsmatel mit Tauperlen: Opiola Jerzy/Wikimedia Commons
24.8.2005


na baven