Ut de Muuskist:
Plattdüütsch as in Grekenland

van Willi Höfig


Johann Heinrich Voß (1751 - 1826) warrt hüüt noch kennt, wieldat he de Ilias un Odyssee van den ollen greek'schen Dichter Homer in't Hoochdüütsche brocht hett. So lang as dat en humanistischet Gymnasium bi us geev, so lang hefft de Schölers Homer lest un översett, un dat güng nich sünner Schoolmeester Voß af. Wenn sik dat üm de antiken Vers dreihn dee, denn geev dat in Düütschland man blots een Orakel, un dat weer Voß — Voß senior, denn een van sien Söhns, Johann Heinrich jun. (1779-1822), harr dat ok mit de Philologie to doon. Man dat is de Vadder, de bet in de Merrn van de 20. Eeuw nennt warrt. Un wenn een Homer op Düütsch lesen will, denn warrt he sik ok hüüt noch an usen Voß sienen Text holln.

Voß schreev ok sülven Gedichten. Un wat wi nich dacht harrn: De Mann, de de greek'sche un latien'sche Poesie leev harr un sik sien Leven lang daarmit befaten dee, de schreev ok plattdüütsche Vers. Nich veel, man twee van siene twintig Idyllen, "De Winteravend" un "De Geldhapers". Denn Voß weer en Plattdüütschen, born in Sommersdorp in Meckelnborg un 1782 bit 1802 Schoolmeester in Eutin. De Familie weer arm, un he harr dat nich licht. Man he weer ok keen eenfachen Charakter, Goethe schreev in enen Breef, he höll em för en "haberechtischen Griesgram ... So läßt sich nun das was im allgemeinen mit uns nicht harmoniert durch das Medium seiner Individualität begreifen" — dat klingt ok mehr naar goot meent as naar Sympathie. Man siene Hexameter, de worrn to'n Vörbild för de düütsche Literatuur, un för de Idyllen geev dat nix as Loff. "Das deutsche Wesen nimmt sich darin zu seinem größten Vorteil aus" — nochmal Goethe. He kunn 'n Ünnerscheed maken twischen Autor un Text.

Wi weet woll, in de dore Tiet weer Platt keen' Literaturspraak. För mi süht dat so ut, as wenn Voß bewiesen wull, dat he sogor ene wedderspönstige Spraak as use in den Panzer van siene Hexameters slaten kunn. De Idyllen to lesen, hüüt is dat'n eegen Oort van Vergnögen. Eenfach is dat nich. De Geldhapers woorn 1777 druckt; een kann ok mit hoochdüütsche Texten ut de dore Tiet sien Last mit hebben.

Männicheen van de Wöör, de Voß bruken deit, steiht hütigendaags blots noch in't Woordenbook of kümmt gor nich mehr vör. "Geldhapers", dat sünd de Lüüd, de op'n Winnst in't Lotto hapen deit of de meent, se köönt bi Nacht un Nevel 'n Schatt utbuddeln, amenn mit de Hülp van Meester Urian. Bi Voß heeten se Steffen un Frans. De beiden sünd op'n Weg to dat Lottoutspelen, un dat heele Gedicht besteiht ut de Ünnerhollung van de beeden daaröver, dat se Schätz utgraven un in't Lotto winnen wulln. Ehr Schatt, seggt Steffen,

gloest bi dem Alhoorn,
Wo mi de Wünschelrode den Schatt in der Eerde beteeknet.
Unriep Erz, as de Harzer di wiesmakt, swält, wennt sik luttert,
Nich so blau! Dat is Geld, dat in Ohldingstieden en Wrantpott
Nachts ingroof, un dem Bösen verpandete, bet man dem Urjan
Bringt up en Haar ahn' alle Gebräk de besprakene Lösing.

Man "en Köter, … swart mit fürigen Ogen" hollt se noch van den Schatt af. Se sett sik dal, un Franz singt en langet Leed (veer Strophen), wo dat üm den Nadeel van't Eheleven geiht:

En Deerensding
Hüppt um den Ring,
Un deit so leef un aarig;
Man as se friet,
Du leewe Tied!
Wo ward se kettelhaarig!
Den eersten Morgen heet et: Fix!
Nim Du de Schört, gif mi de Büx!
Sunst jag' ik ut den Plümen
Di up den Hönerwiemen!

Naar Freed un Leevde hört sik dat nich an, un in de 18. Eeuw weer dat nich so eenfach, sik scheden to laten — "Ik straf min Frû mit gauden Würden, seggt jenn Bûr, un schmitt ehr dei Bibel an'n Kopp", dat steiht in dat Book mit nedderdüütsche Spreekwöör van Rudolf Eckart, man he schriff nich, of dat in Holsteen of annerswo seggt warrt.

De beiden Frünnen bi Voß sünd sik enig: leddig sien is beter; man för Frans is dat to laat, he hett sien' Huusdraak al an'n Hals. Se kümmt nu bilütten to den Lottoaltan, wo de Lottonummern trocken warrt, publik för all Lüüd.

Jemini, welk en Gewöhl! Wo et groelt, wo et spalkt un ramentet!
Alles im Drei as de Mieren! Den Weg lang krimmeln un wimmeln
Kutsch' un Karjol', un damank Stöhlwagen mit frätendem Voerspann!
Links slampampt et un rechts as im Jahrmark! Dar ut dem Finster,
Töf! wenkt ene Mamsell, un röpt na Morellen un Eerbärn!
Wo sik de sniggere Deern utflijede! Wo se den Kopp dreit!

Steffen kann sik gor nich inkriegen, man nu warrn de Nummern trocken:

Nedden de Lungerer alle, mit stief anglarenden Ogen,
Alle mit aapenem Muul, as snijede Gold van dem Hemmel!
… Stolt up den türkischen Bund un den witt atlassenen Mantel,
Steit de Jung' as en Aap mit verbundenen Ogen, un grabbelt
Unse Quatern' ut dem Rade… —
"Wäder, de Nummers sünd jo nich recht? … Föhlst du voer, dat du achter noch läwst?"

So is dat wedder nix worrn. Un de Snack Föhlst du vörn, dat du achtern noch leevst?, wenn een so richtig deftig dalslaan is, de gefallt mi.


Översicht över de Muuskist
25.10.2015

trüch


na baven


na't Flack

na de Startsiet