Vör tachentig Johren

beleevt un opschreven vun Claus Günther

Stell di mol vör, en Utlänner övernimmt dat Regeren in Düütschland, he versprickt di dat Blaage vun'n Heven — un wi, de Lüüd, dat Volk, juuchheit em to. Gifft dat nich? Doch. Denk mol an de dörtiger Johren vun't letzte Johrhunnert! Dor harrn wi Düütschen een an de Spitz, de hett sik "Föhrer" nömen loten, he keem ut Öösterriek un harr hiertolann Millionen vun Anhängers (een kann ok "Fans" or "Followers" seggen). De mehrsten hefft meent, dat he de Gröttste is (he meen dat vun sik sülven sobiso). In't Radio un bi de Wekenschau in't Kino hett he sik mit grandessige Reden oppluustert un verkünnigt, dat he uns Vadderland grötter moken un em mehr Bedüden geven will in de Welt. Dat hett he so ansläägsch dorleggt, dat veele Lüüd em op den Liem gohn sünd. "Grootdüütschland?" Jo!

Diktator Hitler, de "Föhrer", fohrt dörch mien Heimatstadt Hamborg.
Schoolkinner mööt Spaleer stahn un jubeln.

Nu is dat aver so, dat annere Länner freewillig nix afgeevt vun jümehr Egendom un Besitt. Dat kann jem jo ok keeneen för krumm nehmen, nich? Kiek, un dorüm hett de "Föhrer" den Krieg anfungen, an'n 1. September 1939. Dat is nu övern Duum tachentig Johren her, un de mehrsten, de düssen Bidrag leest, hefft to de Tied noch nich leevt. Ik sülvst weer 'n lütten Bötel vun söben Johr, man ik heff mi so wat vun verfeert, as ik dat in't Radio hört heff, dat kann een sik nich vörstellen! De "Föhrer" wull "Bombe mit Bombe vergelten", un ok vun Giftgas hett he wat seggt. Giftgas?! Gresig! Modder hett dorvun wat vertellt, in'n Eersten Weltkrieg hefft 's dat insett. In de School heff ik leest: In'n Eersten Weltkrieg sünd de Suldaten mit Gesang un "Hurra" in'n Krieg trocken. — Ja, un rutkamen sünd se, wenn överhaupt, terschunnen an Lief un Seel... Man wat is hüüt, an'n 1.9.1939? Keeneen singt; de Lüüd kiekt eernst. De "Föhrer" hett seggt, dat he sik bit opletzt üm Freden möht hett, aver Polen wull Krieg. Wat denn, dat lütte Polen grippt Düütschland an?! Ik kann dat nich gläuven, aver ik segg nix. "Kinder haben den Mund zu halten. Kinder haben nur zu antworten, wenn sie gefragt werden."

As Schoolkind harr ik nix to mellen

Krieg. Wat heet dat denn? Op jeden Fall bannig veel Minnern. Mit eens is dat an'n Avend buten tappendüüster. De Schaufinsters, de Lüchtreklaam, de Strotenlantüchten — allens utschaltet, un jeedeen Finster in de Wahnung mutt "verdunkelt" warrn, dat de fiendlichen Flegers uns nich utklamüüstert. Nu gifft't Levensmiddelkorten, un dat mehrste kannst nich mehr sünner Marken köpen. Bananen gifft dat överhaupt nich mehr, Ananas un Schokolaad ok nich, un Tüüch un Schöh gifft dat blots op Betoogschien. Aver denn kaamt de Sünnermellen in't Radio: Düütschland dwingt Polen daal, un denn sogor Frankriek, den olen Fiend — uns "Föhrer" wohraftig is de Gröttste!

As he aver Russland un Amerika den Krieg verklort, kümmt de Wenn. Kann dat goot gohn? Ik gläuv dat nich, man dat dröff een nich seggen, wieldat dat "Wehrkraft-Tersetten" is. An'n Avend gifft dat oftins Flegeralarm, de Sireen op dat Dack güntsiet vun uns Huus huult to'n Steenerweken, un wi mööt in'n Keller. Mien Klassenkamerad Uwe kummt bi'n Bombenangreep üm't Leven.

Modder seggt, de "Föhrer" hett tominnst de Beddellüüd vun de Stroot haalt. Aver woneem sünd de afbleven? Un woneem is uns Schooster ut de Naverschop? Dat weer en olen "Sozi", hefft de Lüüd vertellt, de nienich ornlich grööt (jümmers blots "Hiller" hett he seggt, sünner "Heil", un ahn den Arm to heven) — weg is he, un nüms hett em weddersehn. Jüst so passeer dat Hanne, as ehre Modder in't Krankenhuus müss. Hanne weer geistig trüchbleven (se weer, in Nazi-Spraak, "unwertes Leben"). Keeneen weet, woneem se henkamen is. Un dat Lager vun de Sinti — wi hefft to de Tied "Zigeuner" seggt — dat is ok oplööst worrn, över Nacht. Ene Fro see achterna (dat heff ik hört): "Ik höp man blots, dat sik een üm de Deerten kümmert hett, de sünd dor jo nich schuld an."

Siet ut en Grundschoolbook: Ok Lesen lehren güng allens
bloots mit Nazis, Hakenkrüüz un "Heil"

Dat Slimmste aver passeer mit de jüüdschen Navern — blots wieldat se Juden weern! De "Föhrer" wull se doot maken, de heele "jüüdsche Rass", so hett he seggt. Uns Naverslüüd, Schloss heet de Familie, hefft keeneen wat daan. Aver as Alfred Schloss an een Dag na Huus keem un mit siene Aktentasch den gelen Steern an sien Mantel verdeck — Jude stunn dor op —, heff ik em luut schamfeert mit schabbige Wöör. (Ik? Jo! So bün ik op den "Föhrer" rinfullen!) Ik weer teihn Johren oolt, man mit eens — ik heff em nich wohrnohmen — hett de Söhn vun uns' Huusweert vun achtern mien Nacken ümfaat: "Dat muttst du nich doon", swiester he mi to (he weer veerteihn). "Dat sünd doch ok Minschen!" Mann, wat heff ik mi schaamt! Dat blifft mi, dat hangt mi nah, miendaag ...

Kotte Tied loter, in'n November 1941, hefft de Nazis Familie Schloss na Wittrussland sleppt un in Minsk doot mookt. De Öllern, Alfred un Feodore, weren to de Tied 51, jemehr Söhn Werner weer 20, Dochter Edith 16, un Minna Meyer, de Modder vun Feodore, weer 77 Johren olt.

Jüüdsche Minschen warrt to ehr Vernichtung afhaalt.
So güng dat ok uns Navers. Wi hefft nich hulpen.

De Krieg aver weer noch lang nich vörbi, ok de Bombardemangs nich. Aver nu güng dat Slag op Slag för uns. 1943 is Vadder Soldat worrn un müss weg vun tohuus, in'n Krieg. 1944 hefft 's uns Gymnasium evakueert. Wi Jungs un uns Lehrer kemen in de Kinder-Landverschickung (KLV) na Tschechien. An'n 25. Oktober 1944 hett uns Huus in Harborg, Eißendorfer Straat 31, en Bomb vull afkregen. Modder hett överlevt, allens annere weer in'n Dutt, ok miene Leesböker, miene Isenbohn un mien Tüüg ... In'n März 1945, bi een vun de letzten Angrepen op Harborg, sünd miene Oma ut Moorborg un miene Tant Sophie üm't Leven kamen. An'n 30. April 1945 hett sik de "Föhrer" in sien Bunker sülven dootschaten.

In de Kinnerlandverschicken güng uns dat leidlich good.
Dat Wichtigst: Keen Bomben vun baven!

Wi Jungs weren to de Tied, na Flucht vör de Russen, in Bayern anlangt. Uns Lehrer hett seggt, de "Föhrer" hett bit opletzt "an vorderster Front gekämpft", man ik heff dat nich gläuvt — he müss woll so snacken. An'n 8. Mai 1945 weer de Krieg to Enn, un wedder hett uns Lehrer mitdeelt, wat he in't Radio hört hett. "Düütschland is daaldwungen, akkerat as in'n Eersten Weltkrieg", so, in de Oort, hett he dat seggt, trurig. Aver ik heff mi freit, dat ik nu keen Uniform mehr antrecken müss un ok keen "Föhrer" mehr gröten, mit "Heil" un so — nu, wo doch meist allens twei weer. Aver wat schall ik nu seggen to annere Lüüd bi't Gröten? Moin? Dag ok? Mohltied? Ik weer mi wohraftig nich seker. Ik harr ja nix anners lehrt as "Heil Hitler"...

An'n 7. August 1945 keem en Bus in Bayern an, in uns Quarteer, den harr dat Schoolamt organiseert, he schull uns na Harborg bringen. Un an'n 10. August weer ik denn endlich, endlich to Huus bi Modder un Grootmodder! Wat för een Verlichtern.

Wat mi dat lehrt hett? Ik segg jo wat: Nie, nienich, miendaag will ik keen Krieg mehr, keen Diktatur, keen Unminschlichkeit, keen Minnern vun Frieheit! Passt ji good dorop op.